Socjologia - nauka badająca w systematyczny sposób funkcjonowanie i zmiany społeczeństwa Makrosocjologia - dział socjologii, którego przedmiotem zainteresowania są makrostruktury społeczne, zajmuje się przede wszystkim analizą tak zwanych wielkich procesów i zjawisk społecznych oraz budowaniem na tej podstawie ogólnych teorii socjologicznych .Instytucje, rodzina, religia, państwo i polityka, społeczeństwo obywatelskie i kapitał społeczny, globalizacja Mikrosocjologia - to dział socjologii, który bada relacje społeczne w małych grupach społecznych. Jednostka (proces socjalizacji), mała grupa (konformizm, syndrom grupowego myślenia do 20 osób), interakcje (perspektywa dramaturgiczna). Socjologowie: August Camte (1798-1857)Wymyślił nazwę socjologia i chciał ją wznieść na szczyty wszystkich dziedzin. Socjologia = socio - społeczeństwo, logos - naukaHarriet Martineau (1802-1876)Ilustracje do ekonomii politycznej 1831, Teoria i praktyka społeczeństwa w Ameryce 1837, Jak obserwować moralność i obyczaje 1838; pierwszy socjologiczny traktat metod logistycznych, Tłumaczenie Camte'a Karol Marks (1818 - 1883)Ekonomia rządzi ludzkim życiem. W społeczeństwie istnieją dwie klasy: wyzyskująca i wyzyskiwana, wyzyskiwacze to burżuazja, wyzyskiwani to robotnicy. Kapitalizm = zasada posiadania własności prywatnej i pogoń za zyskiem. Konflikt między klasami: Manifest komunistyczny 1848,” Proletariusze wszystkich krajów - łączcie się”.Fryderyk Engels (1826-1895) - utrzymywał Marksa, Książka w 1884 „Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa, Emilie Durkheim (1858-1917) Francja, 1895: pierwsza europejska katedra socjologii w Purdeaux, Fakty społeczne należy badać jak rzeczy, Fakty to wszelki sposób robienia, zdolny do wywierania na jednostkę zewnętrznego przymusu, Materialne: społeczeństwo strukturalne, składniki (instytucje), Niematerialne: moralność, świadomość zbiorowa, wyobrażenia zbiorowe Max Weber (1864-1922), 3 dzieła: Etyka protestancka i duch kapitalizmu, 1905, Gospodarka i społeczeństwo, 1922, Polityka jako powołanie Socjologia humanistyczna = socjologia rozumiejąca Koncepcje Webera: Typy idealne: najważniejsze cechy danego zjawiska: nie istnieje w rzeczywistości: dla celów analizy 2. pojęcia działania społecznego z którym podmiot wiąże subiektywny sens 3. Rozumienie działań racjonalnych 4. proces racjonalizacji w kulturze zachodniej 5. odwzorowywanie świata (proces sekularyzacji) 6. Definicja państwa jako instytucji, która posiada monopol na legalne stosowanie przemocy 7. analizy biuraktatyczne (wszystkie traktacie wg. tych samych reguł)
Marianna Weber (1870-1954) Socjolożka i historyczka, Socjologia rodziny: autonomia kobiety i instytucji małżeństwa (małżeństwo, macierzyństwo i prawo 1907; Nowa kobieta) 1920: pierwsza niemiecka posłanka, 1926: bibliografia Maxa Socjalizacja - jako proces uspołeczniania, to przyswajanie umiejętności interakcyjnych (jak się zachować między ludźmi), wartości, norm i wzorów zachowań, umiejętności manipulowania przedmiotami Rodzaje socjalizacji, podział: Socjalizacja pierwotna: grupy pierwotne, znaczący inni (najczęściej rodzice), język (również ciała) zachowania, umiejętności, sposób posługiwania się narzędziami, kończy się gdy tworzy się koncepcja uogólniania innego. Socjalizacja wtórna: instytucje (szkoły), socjalizacja dla subświatów instytucjonalnych, role społeczne. Socjalizacja odwrotna - zjawisko wdrażania starszego pokolenia przez młodsze w nowe warunki kulturowe. kontrsocjalizacja - socjalizacja dewiacyjna - kultywowanie przeciwnych reguł niż te, którym podporządkowują się negatywne grupy odniesienia, czyli grupy, od których jednostka chce się zdynstansować. resocjalizacja - proces uczenia się nowych odmiennych norm i wartości. Dobrowolna (małżeństwo, wojsko, praca) i niedobrowolna (instytucje totalne: szpital, więzienie, zakład psychiatryczny) Konformizm (pot. ulegający wpływom) (łac. conformo - nadaję kształt) - w psychologii społecznej to zmiana zachowania na skutek rzeczywistego, bądź wyobrażonego wpływu innych ludzi. Podporządkowanie się wartościom, poglądom, zasadom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej. W tym rozumieniu jest to zmiana związana z faktem, że członek grupy miał początkowo inne zdanie czy inaczej się zachowywał niż grupa, a następnie je zmienił w kierunku zgodnym z oczekiwaniami grupy. Konformizm informacyjny - W sytuacji braku odpowiedniej ilości obiektywnych informacji, człowiek obserwuje zachowania innych ludzi i traktuje je jako wskazówki co do tego, w jaki sposób sam powinien zachowywać się, myśleć, postępować, co prowadzi do ujednolicenia zachowań w grupie. Konformizm informacyjny motywowany jest pragnieniem posiadania racji i podejmowania słusznych, odpowiednich i adekwatnych działań. Przykłady: Gdy nie wiem jaką odpowiedź należy wpisać na teście egzaminacyjnym, będę naśladować moich sąsiadów, zakładając, że lepiej znają odpowiedź na to pytanie niż ja. Gdy stoję na przystanku, czekając na autobus i zauważę nagle poruszenie kilku osób, sam zacznę się rozglądać, czy autobus nadjeżdża. Widząc, że większość ludzi nagle w kościele klęka sam uklęknę, mimo że jestem zamyślony i nie zdaję sobie sprawy z tego, jaki moment mszy właśnie nadszedł.
Konformizm normatywny - który motywowany jest lękiem przed odrzuceniem przez grupę lub pragnieniem bycia zaakceptowanym przez grupę. Typowe zachowania związane z tego typu konformizmem, to podporządkowanie się zdaniu grupy w obawie, że gdy wyrazi się własne prawdziwe i odmienne zdanie, to grupa przestanie nas akceptować. Na przykład jestem zdania, że nie należy dzisiaj uciekać z zajęć, ale cała grupa twierdzi, że uciekamy. W związku z tym nawet nie wyrażam swojego sprzeciwu, tylko uciekam tak jak wszyscy. Moi koledzy pracownicy uważają, że obcięcie premii przez szefa jest niesprawiedliwe, a ja sądzę, że na jego miejscu zrobiłbym to samo, ale nie powiem tego głośno, bo boję się odrzucenia przez kolegów. Ten typ konformizmu odnosi się nie tylko do ujednolicania przekonań, ale całego spektrum innych zachowań, na przykład: Ludzie ulegają modzie i nie ubierają się w sposób bardzo odbiegający od tego, co przyjęło się w ich środowisku i grupie odniesienia. Na przykład mężczyźni nie chodzą w spódnicach. Przebywając w różnych grupach zwykle używamy nieco innego słownictwa oraz innych konstrukcji gramatycznych, gestów itp. tak aby pasowały do norm przyjętych w tej grupie. Będąc w grupie ludzi przyjmujemy także pewne sposoby myślenia, które charakterystyczne są dla tej grupy Poligynia - jedna z form małżeństwa poligamicznego gdzie wystęuje 1 pan, wiele pań np. muzułmanie Poliandria - 1 pani, wielu panów, plemiona w Tybecie Monogamia seryjna - to: “rozciągnięta na przestrzeni życia seria kolejnych długoterminowych związków, cechujących się seksualną wyłącznością”.
Czyli, mówiąc całkiem prosto, zjawisko polegające na tym, że na przestrzeni życia jako człowiek dorosły (biorąc statystyczną długość życia trzeba wkalkulować co najmniej te 50 lat) masz X związków, w każdym z nich jesteś zaangażowany emocjonalnie i oczywiście nie mają one miejsca w tym samym czasie. Żadnego z nich nie zaczynasz z założeniem, że jest to coś tymczasowego i w rozsądnych granicach starasz się, aby funkcjonował on dobrze i stanowił wzbogacenie życia każdego z partnerów. Jeśli związek nie funkcjonuje i nie widać możliwości zrobienia z niego relacji wzbogacającej życie obojga (a nie tylko trwania jako celu samego w sobie), to z mniejszym, lub większym bólem (ból jest przynajmniej po jednej stronie, bo przecież byliśmy zaangażowani emocjonalnie) trzeba się rozstać i po “wylizaniu ran” szukać dalej. Kultura - jest konfiguracją wyuczonych zachowań i rezultatów, których elementy składowe są podzielone i przekazywane przez członków danego społeczeństwa. Kultura masowa: w znaczeniu ogólnym -pojęcie odnoszące się do zjawisk sztuki i rozrywki, realizowanych przez rozpowszechnianie identycznych przekazów za pomocą technicznych środków umożliwiających ich odbiór w bardzo szerokim zakresie, przez zróżnicowaną publiczność odbiorców kultury. W znaczeniu szczegółowym - imitacje kultury „wysokiej” ludowej, znak unifikacji kultury, schematyzacji, standaryzacji, ilości kosztem jakości (wielonakładowa prasa, popularyzacja amerykańskiej produkcji filmowej i telewizyjnej, tania książka, komercyjne rozgłośnie radiowe) Koncepcja zderzenia cywilizacji wg Samuela Huntingtona: Cywilizacja „najwyższy” i najszerszy poziom tożsamości kulturowej, składają się na nią: elementy obiektywne takie jak historia, religia, zwyczaje czy instytucje: element subiektywny - samoidentyfikacja„Główną osią konfliktu w rzeczywistości międzynarodowej nie będą konflikty ekonomiczne czy ideologiczne a podziały o charakterze kulturowym” Dlaczego konflikt cywilizacji: Różnice pomiędzy cywilizacjami mają charakter fundamentalny; Interakcje międzycywilizacyjne są częstsze i bardziej intensywne, co zwiększa prawdopodobieństwo konfliktu; Zyskuje na znaczeniu tożsamość i religia. Łatwiej jest dojść do kompromisu w kwestiach ekonomicznych czy politycznych niż kulturowych; Próby renesansu w obrębie różnych cywilizacji i „zdeterminowania Zachodu”; Pogłębia się ekonomiczny regionalizm świata, co sprawi, że interesy ekonomiczne jeszcze bardziej się będą zazębiały z cywilizacjami Podmiotami przyszłych konfliktów stanie się 8-9 współczesnych cywilizacji: Zachodnia, konfucjańska, japońska, islamska, hinduska, prawosławna, latynoamerykańska, afrykańska, buddyjska. Różnice między cywilizacjami: historia, język, kultura, tradycja, religia Religia : sacrum (wzniesiona na szczyty, nie tylko Bóg), profanum (wszystko co zwyczajne. Rola religii: Dyscyplinarna, wymuszająca lub administrująca; Spajająca, narzucająca silne więzi; Ożywiająca; Euforyczne, przynoszące szczęście, poczucie pewności Monoteizm: wiara w jednego Boga, wykluczające istnienie jakichkolwiek innych istot boskich Politeizm: wiara w istnienie wielu Bogów, np. np. przedchrześcijańska religia Słowian, religia starożytnej Grecji, starożytnego Egiptu, wierzenia Azteków, szinto, neopogaństwo) Koncepcja centrum i peryferie: Szkoła zależności (dependyści) - jedna z koncepcji rozwoju światowego Zależność: procesy ekonomiczne i społeczne w krajach słabo rozwiniętych (peryferyjnych) są zdeterminowane przez rozwój gospodarek krajów, tworzących centrum światowego kapitalizmu Imanuel Wallerstein Kiedyś istniały mini - systemy, które mogły przeradzać się w imperia światowe, Od XVI w. zaczyna się rozszerzać na cały świat system kapitalistyczny, oparty na dominacji wysokorozwiniętego centrum nad dostarczającymi surowców i taniej siły roboczej peryferiami; w wymianie pośredniczą półperyferie Międzynarodowy porządek ekonomiczny wg Wallersteina Peryferie - niedemokratyczna forma rządów, eksport surowców, import towarów przemysłowych, bieda, brak zabezpieczenia socjalnego Półperyferie - państwa pośredniczące Centrum - demokracje, państwo dobrobytu, wysokie zarobki, import surowców, eksport towarów przemysłowych Nożyce cen: Centrum się bogaci - peryferie biednieją, ceny produktów przetworzonych rosną, ceny surowców spadają. Grupa społeczna: wg A.W. Smalla: wszelki zbiór osób, który możemy ujmować jako całość ze względu na jakiekolwiek godne uwagi stosunki zachodzące pomiędzy jego członkami. definicja współczesna - zbiorowość o wykrastylizowanych strukturach wewnętrznych, systemach wartości, trwałych komponentach świadomościowych i specyficznej kulturze Grupa a zbiorowość: Świadomość odrębności społecznej ujawniająca się w zachowaniu członków grupy; Samoidentyfikacja; Intensywność związków (interakcji) między członkami grupy Grupy pierwotne - rodzina, sąsiedzi, przyjaciele Grupy wtórne - środowiska zawodowe, grupy zadaniowe, stowarzyszenia Cechy grupy pierwotnej: Niewyspecjalizowany charakter kontaktów; Zażyłość; Mała liczebność; Bezpieczne kontakty; Trwałość Wskaźnik rozwoju ludzkiego Miernik opisujący efekty w zakresie społeczno-ekonomicznego rozwoju poszczególnych krajów Pomiar rozwoju: 1990: Mahbub ul Khan i Amartya Sen Najważniejsze odkrycie: brak korelacji między poziomem dochodu a poziomem zdrowotności i wykształcenia Odrzucenie mitu samoregulacyjnego się rynku (K. Polanyi) Wskaźnik rozwoju ludzkiego przeformułowany: Zdrowie (oczekiwana długość życia w momencie narodzin) Wykształcenie (średnia liczba lat spędzonych w szkole; oczekiwana liczba lat w systemie edukacji) Poziom życia (PKB per capita) Rozwój od 1990 r. jest nierówny.