PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE
1)Definicja:
Zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych,które mają zdolność do działania w takich stosunkach.
Narodziło się ono z potrzeby regulowania stosunków między państwami świata a dokładnie regulowania postępowania państw,utrzymywanie wzajemnych więzi i ich rozwoju.
2)Cechy charakterystyczne pr.m.
1-autonomiczny charakter norm-twórcą norm p.m a zarazem ich adresatem są państwa.W stosunkach międzynarodowych nie ma ustawodawcy na wzór ustawodawcy w poszczególnych państwach.Podstawą obowiązywania p.m jest zgoda państw,inaczej jest w pr.wewnętrznym które ma charakter subordynacyjny i jego normy są skuteczne ERGA OMNES.
2-specyficzna budowa norm prawnych-często brak normy sankcjonującej,ze względu na brak zorganizowanego aparatu przymusu.P.M oparte jest o zasadę koordynacji,a nie subordynacji,stąd brak aparatu przymusu.Jednak system p.m jako całość sankcjami dysponuje np.embargo,oznacza to że istnieją sankcje dopuszczone przez p.m,które mogą być stosowane w specjalnych sytuacjach.
Przykłady sankcji:
-ONZ może zastosować sankcje polegające na przymusie bezpośrednim wobec państwa,które dopuściło się zagrożenia pokoju lub aktu agresji
-sankcje psychologiczne
-sankcje organizacyjne przewidziane w statutach organizacji międzynarodowej
-sankcje zorganizowane przewidziane w traktatach i umowach międzynarodowych
-środki odwetowe:retorsje i represalia
Sankcje stosuje się wobec podmiotów warunkujących p.m.
Retorsje-działania odwetowe zgodne z p.m w odpowiedzi na nieprzyjazne działania innego państwa np.uznanie przedstawiciela dyplomatycznego za persona non grata.
Represalia-środki o większym ciężarze gatunkowym niż retorsje.Są działaniami odwetowymi w odpowiedzi na naruszenie p.m.,mogą być bezprawne,ale tylko w usprawiedliwionej sytuacji np.zajęcie majątku innego państwa.
Zarówno retorsje jak i represalia zawsze muszą być proporcjonalne do charakteru nieprzyjaznego działania państwa.
3-system norm p.m jest niejednolity,niezupełny i partykularny.W skład norm p.m. wchodzą:normy uniwersalne inaczej powszechne,regionalne,partykularne i bilateralne,czyli dwustronne,między dwoma państwami.Zasada:Lex specialis derogat legi generali.
4-brak obowiązkowego sądownictwa międzynarodowego-wyroki są bezwzględnie wiążące tylko,gdy państwo uzna jurysdykcję sądu międzynarodowego np.Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości(Haga) lub Międzynarodowy Trybunał Karny (Haga)
3)Hierarchia norm pr.m.
=źródła p.m. są z reguły sobie równe z wyjątkiem norm ius cogens-normy o charakterze ius cogens przeważają
=Karta Narodów Zjednoczonych przeważa nad zobowiązaniami państw płynącymi z innych umów międzynarodowych-art.103 k.n.z.
=reguły lex specialis derogat legi generali oraz lex posteriori derogat legi priori
4)Normy IUS COGENS:
-są to normy o charakterze bezwzględnie wiążącym i mogą być zmienione tylko w szczególnych przypadkach wolą wszystkich państw i przy pomocy norm o takim samym charakterze
-uchylenie się od tej normy jest niedopuszczalne
Przykłady norm ius cogens:
+zakaz agresji
+prawo narodów do samostanowienia
+zakaz ludobójstwa
+zakaz zabijania jeńców wojennych
5)Problem wzajemnych relacji między pr.m. a wewnętrznym:
=Teoria dualistyczna-H.Triepel i D.Anzilotti.Pr.M. i pr.wew.stanowią odrębne porządki prawne.Pr.M. musi ulec transformacji,żeby mogło być stosowane wew.państwa.
=Teoria monistyczna-H.Kelsen i A.Vedross.Pr.M. i pr.wew.to jeden system prawny.Według niektórych zwolenników tej teorii pr.wew.jest podporządkowane pr.m. a według innych odwrotnie.
6)Podstawowe pojęcia:
→Społeczność międzynarodowa
∙w wąskim znaczeniu-to ogół suwerennych państw,których stosunki oparte są na pr.m.
∙w ujęciu szerokim-do społeczności międzynarodowych zalicza się także podmioty niesuwerenne zdolne do działań w płaszczyźnie międzynarodowej (np.Lichtenstein,San Marino)Kryterium zaliczenia danego podmiotu do społeczności międzynarodowej jest faktyczna zdolność do utrzymywania stosunków międzynarodowych z innymi podmiotami.
Cechy społeczności międzynarodowej:
-zasada równości(wobec prawa),ale nie równych praw
-dominująca pozycja wielkich mocarstw np.w Radzie Bezpieczeństwa niektóre państwa są uprzywilejowane,nastąpiło to za zgodą pozostałych członków ONZ
-mały stopień zorganizowania
Cele społeczności międzynarodowej:
=utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa(ONZ)
=rozwój gospodarczy i społeczny(GATT/WTO)
=poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności (ONZ,Pakty Praw Człowieka,systemy regionalne np.Narada Europy)
Społeczności międzynarodowej nie należy utożsamiać z Organizacją Narodów Zjednoczonych.
ONZ jest organizacją międzynarodową do której przynależność ma charakter dobrowolny(obecnie 192 państwa).Przynależność do społeczności międzynarodowej ma charakter arbitralny.
→Wspólnota
∙grupa państw połączona ściślejszymi więzami np.politycznymi,gospodarczymi,wojskowymi.
∙dzielą się na regionalne i funkcjonalne.
∞Wspólnoty regionalne-przykłady:
-Organizacja Państw Amerykańskich
-Liga Państw Arabskich
-Unia Afrykańska
Wspólnotę regionalną łączy położenie geograficzne(np.w obrębie kontynentu lub regionu) a także język,religia.
∞Wspólnoty funkcjonalne-przykłady:
-NATO
-Wspólnota Europejska
-Euratom
Wspólnoty funkcjonalne łączy wspólne prowadzenie działań w określonej dziedzinie.W ramach tych wspólnot występują także wspólnoty ponadnarodowe.
7)Zarys rozwoju pr.m.
Kształtowanie się pr.m. ma związek z rozwojem stosunków międzynarodowych.
►Starożytność:
۰układ satelicki-wpływy kultury greckiej
۰układ subordynacyjny-Pax Romana
۰pierwsze umowy międzynarodowe,instytucja posła,formy pokojowego załatwiania sporów,azyl,proksenia i pierwowzór opieki konsularnej.
۰ius gentium-normy kształtujące stosunki Rzymu ze światem zewnętrznym
►Wczesne średniowiecze:
۷feudalizm nie sprzyjał rozwojowi pr.m.Podobnie rywalizacja między cesarstwem i papiestwem.
۷wykształciły się pewne normy dotyczące np.bardziej humanitarnego prowadzenia wojen.
►XVIII wiek:
۶w 1415 sobór w Konstancji i wystąpienie Pawła Włodkowica na temat prawa pogan do własnej państwowości
۶nowe zasady i instytucje:
+zasada wolności mórz(w związku z odkryciami geograficznymi)
+instytucja stałych posłów i konsula
+rozwój prawa dyplomatycznego-państwa tworzą przedstawicielstwa dyplomatyczne
+traktaty pokojowe
8)Wykształcenie się pojęcia suwerenności i zasady równości:
☼1648 traktat westfalski-uznano niepodległość 332 państw i miast niemieckich oraz Szwajcarii i Holandii za niepodległe państwa
☼w ten sposób usankcjonowano na tym obszarze zasadę równości i suwerenności.
9)Doktryna pr.m.
-Grocjusz (1583-1645)o prawie wojny i pokoju(1625)
-Emeryk de Vattel prawo narodów czyli zasady prawa naturalnego(1758)
10)Problemy globalne a kształtowanie się norm pr.m.
Konieczność uregulowania wzajemnych stosunków między państwami spowodowała wykształceniu się wielu norm pr.m.dotyczących np.:
-handlu międzynarodowego
-statusu rzek międzynarodowych,cieśnin,kanałów
-zasady prawa humanitarnego
-statusu cudzoziemców w państwie i apatrydów(nie mają żadnego obywatelstwa).
11)Przedmiot regulacji pr.m.
=źródła pr.m.
=podmioty pr.m
=odpowiedzialność międzynarodowa
=terytorium
=międzynarodowe prawo morza
=międzynarodowe prawo lotnicze i kosmiczne
=ludność państwa
=prawo dyplomatyczne i konsularne
=załatwianie sporów międzynarodowych
=prawo przeciwwojenne
=prawo konfliktów zbrojnych
12)Podstawy obowiązywanie pr.m
Normy mogą obowiązywać,ale jednocześnie mogą nie być przestrzegane,pr.m.nie posiada przecież aparatu przymusu.Dlaczego więc obowiązuje i jest przestrzegane?
-Doktryna naturalistyczna
-Doktryna woluntarystyczna(pozytywistyczna)
-Doktryna solidarystyczna
►Doktryna naturalistyczna:
-wg tej doktryny państwo ma pewne prawa naturalne.Pr.M.jest przejawem woli boskiej i obowiązuje bo taki jest odwieczny porządek rzeczy
-emanacją tej teorii jest art.8 Karty Organizacji Państw Amerykańskich,w której wymienia się prawo zasadnicze państw(m.in. do niepodległości,do zorganizowania swojej administracji,do sprawowania jurysdykcji na swoim terytorium).
►Doktryna solidarystyczna:
-podstawą obowiązywania pr.m. ma być solidarność państw
-???Państwa z reguły nie podzielają swoich interesów,a interes państwa niejednokrotnie jest przekładany ponad solidarność grupową lub globalną
►Podstawy obowiązywania pr.m. wg współczesnej doktryny:
-wzajemność(prawo dyplomatyczne i konsularne)
-siła(samoobrona,traktaty pokoju,ochrona wartości w systemie aksjologicznym społeczności)
-wspólny interes(przestrzeń kosmiczna,środowisko,morze).
13)Podmiotowość prawnomiędzynarodowa:
Zagadnienie podmiotowości prawnomiędzynarodowej pojawia się w jęz.prawnym dopiero w 1969 r wraz z Konwencją o Prawie Traktatów;w jęz.prawniczym funkcjonowało już dużo wcześniej.
W art.3 Konwencja stwierdza,że nie ma ona zastosowania do umów międzynarodowych zawieranych między państwami a innymi podmiotami pr.m. oraz między innymi podmiotami.
14)Atrybuty osobowości prawnomiędzynarodowej:
=ius tractatuum-prawo zawierania traktatów
=uczestniczenie w organizacjach międzynarodowych
=ius legationis-prawo legacji(utrzymywanie stosunków dyplomatycznych),sprawowanie opieki dyplomatycznej
=ius standi-prawo występowania z roszczeniami międzynarodowymi oraz obowiązek ponoszenia odpowiedzialności międzynarodowej.
=posiadanie własnego obywatelstwa(tylko państwa)
15)Podmiot pr.m.
Podmiotem pr.m.jest ten,kto posiada wszystkie prawa i obowiązki wynikające bezpośrednio z pr.m.Są to:
+Państwa-podmioty suwerenne,pełne i pierwotne
+inne podmioty są niesuwerenne,niepełne i pochodne(wtórne).
Podmioty pr.m.
▼
----------------------------------------- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
▼ ▼
zorganizowane---------------------------------- --------------------- nie zorganizowane
▼ ▼ (jednostki)
terytorialne -------------------- bezterytorialne org.międz.
▼ ▼
suwerenne(państwa) niesuwerenne-----------------------------------------
▼ ▼
trwałe(Andora,Monako) czasowe(strony wojujące,
naród walczący o
niepodległość)
16)Uczestnicy podmiotowości osób fizycznych w pr.m.:
♦korporacje wielonarodowe / transnarodowe(np.Ericsson,Stell,Nike,GAP i inne)
♦pozarządowe organizacje międzynarodowe (np.Amnesty International,Greenpeace i inne)
♦kościoły
♦w ograniczonym zakresie także partie polityczne
17)Kwestia podmiotowości osób fizycznych w pr.m.:
♥pr.m.nakłada na osoby fizyczne obowiązek niedopełnienia zbrodni wojennych i przyznaje im pewne prawa,ale nie daje im możliwości dochodzenia tych praw przed sądami międzynarodowymi
♥osoby fizyczne mają więc zdolność prawną,ale brak im zdolności do czynności prawnych w płaszczyźnie międzynarodowej
18)Państwo:
„Państwo może istnieć tylko wtedy,gdy posiada terytorium,społeczność ludzką żyjącą na tym terytorium,rząd wykonujący władzę nad tą społecznością i terytorium.Te wymogi uznawane są za niezbędne i niemożliwe jest wyobrażenie sobie państwa bez któregokolwiek z nich”
19)Suwerenność:
-niezależność władzy państwowej od jakiejkolwiek innej władzy,władza państwowa jest więc władzą najwyższą i pierwotną
-jest podstawową zasadą współczesnego pr.m. i wiąże się z prawami zasadniczymi państw.
20)Przykłady uczestnictwa państw w obronie międzynarodowej stanowiące przejaw suwerenności:
=przynależność do organizacji międzynarodowych
=przyjmowanie na siebie zobowiązań płynących z umów międzynarodowych
=głosowanie większościowe lub w systemie głosów ważonych
=stosowanie sankcji przez Radę Bezpieczeństwa ONZ
Utrata suwerenności ma miejsce jedynie w przypadku zniknięcia państwa.
21)Globalizacja a suwerenność państw:
+przemiany zachodzące w toku globalizacji nie prowadzą do utraty niezależności(suwerenności)przez państwa,gdyż nie powodują zniknięcia z mapy świata poszczególnych państw
+suwerenność może być ograniczona jedynie przez poszanowanie suwerenności innych państw lub woli konkretnego państwa.
22)Prawa zasadnicze państw:
Prawa zasadnicze przysługują państwu od czasu jego powstania przez cały czas istnienia.Przysługują wyłącznie państwom:
-prawo do istnienia
-prawo do niezawisłości
-prawo do równości
-prawo do utrzymanie stosunków międzynarodowych
-prawo do czci
23)Prawa nabyte:
=są to prawa,które państwo nabywa wraz z zawieraniem umów międzynarodowych
=w odróżnieniu od praw zasadniczych mogą być one odmienne dla każdego państwa i nie mają tak doniosłego charakteru.
24)Zwierzchnictwo terytorialne i personalne:
+zwierzchnictwo terytorialne(jurysdykcja terytorialna)
-pełnia i wyłączność władzy na danym terytorium
+zwierzchnictwo personalne(jurysdykcja personalna)
-może rozciągać się poza granice państwa
W obrębie określonego terytorium może działać tylko jedna władza(wyjątek stanowią stosunki dyplomatyczne i konsularne).
25)Powstanie i upadek państw:
♪powstanie państwa jest faktem z którym łączą się określone skutki prawne
♪uznanie prawa do samostanowienia narodów za zasadę pr.m. zmieniło ocenę prawną procesów prowadzących do powstania państwa-wcześniej ludność dzieliła los terytorium,obecnie naród ma decydujące znaczenie gdyż jest nosicielem suwerenności(„władza należy do narodu”)
GENEZA PAŃSTWA
Powstanie państwa w
wyniku wojny lub procesu
pokojowego,oderwanie się Ustalenie daty Państwo staje się
od istniejącego państwa, powstania-------------------►podmiotem pr.
rozpad państwa na państwa międzynarodowego
mniejsze,połączenie ▲ │
państw lub powstanie państwa │ ▼
na terytorium nie podlegającym stabilność i uznanie
suwerenności żadnego skuteczność władzy państwa
państwa. najwyższej
26)Uznanie:
▪jest to stwierdzenie przez podmiot udzielający uznania istnienia pewnych faktów i gotowość respektowania związanych z tym skutków prawnych
▪może dotyczyć państwa,ale także rządu,narodu walczącego o niepodległość,powstańców lub strony wojującej
▪nie zostało skodyfikowane ani ujęte w konkretne normy pr.m.
▪stanowi narzędzie polityki zagranicznej państw
▪może być wyraźne lub milczące
▪może mieć charakter deklaratywny lub konstytucyjny
27)Uznanie państwa:
▫ma charakter deklaratywny-istnienie państwa nie zależy od uznania
▫jest aktem jednostronnym
▫polega na uznaniu danego państwa za podmiot pr.m.
28)Upadek państwa:
■jest tożsamy z zanikiem suwerennej władzy państwowej na danym terytorium i nad ludnością
■pr.m. zakazuje aneksji oraz wojny agresywnej,które mogą prowadzić do zaniku władzy państwowej
■prawo państwa do istnienia
■prawo do samoobrony-art.51 Karty NZ
Sposoby upadku państwa:
-inkorporacja
-rozpadnięcie się na mniejsze państwa
-połączenie się państw
29)Sukcesja:
●oznacza przejęcie praw i obowiązków w odniesieniu do konkretnego terytorium(wstąpienie w prawa i obowiązki)
●stanowi rezultat zmiany zwierzchnictwa terytorialnego
Przedmiot sukcesji:
-umowy międzynarodowe
-zobowiązania i prawa pozatraktatowe
-członkostwo w organizacji międzynarodowej
Przykład:sukcesja traktatów:
teoria tabularasa,teoria prawa wyboru}dotyczy umów wielostronnych z ograniczeniem
dotyczącym ustalenia granic
Umowa dwustronna jest obowiązująca jeśli obie strony się na to zgadzają.
„Prawo do namysłu”
30)Rodzaje państw:
□ze względu na strukturę:
-jednolite
-złożone
□ze względu na ograniczenia zdolności do czynności prawnych w stosunkach międzynarodowych:
-zależne
-minipaństwa
-trwale neutralne
□ze względu na stopień rozwoju:
-rozwinięte
-rozwijające się
A)Państwa jednolite:
♣reprezentowane przez jeden centralny rząd,który zaciąga zobowiązania i nabywa uprawnienia w imieniu całego państwa
♣federacja może być państwem jednolitym w rozumieniu pr.m. jeśli jej części składowe nie mają kompetencji do zaciągania zobowiązań międzynarodowych-takimi kompetencjami dysponuje jedynie rząd centralny
B)Państwo złożone:
▪części składowe mają zdolność do zaciągania zobowiązań międzynarodowych,np.Kantony w Szwajcarii(w sprawach drugorzędnych)
▪konfederacja to luźny związek państw oparty o umowę międzynarodową bez scentralizowanej władzy np.Konfederacja Rosji i Białorusii
C)Państwo rozwijające się:
▫przyczyny tej klasyfikacji:nierówności ekonomiczne i społeczne państw
▫pojęcie to jest używane od 1961 r. i zastąpiło pojęcie „kraje ekonomiczno zacofane”
▫posiadają szczególne uprawnienia w stosunkach międzynarodowych np.preferencyjne kredyty
▫tworzą one tzw.grupę 77(od 1964 r.która obecnie liczy ok..100 państw)
D)Państwa trwale neutralne:
●mają ograniczoną zdolność do działania w konfliktach zbrojnych,ale taka ograniczona zdolność została przez nie dobrowolnie przyjęta
●status trwałej neutralności muszą uznać inne państwa
●nie bierze udziału w konfliktach,nie jest częścią sojuszu wojskowego ani żadnych bloków politycznych,ma jednak prawo do obrony własnego terytorium w przypadku ataku
●Austria neutralna od 1955 r. należy do ONZ
●Szwajcaria od 1815 r. należy do ONZ od 2002 r.
31)Organizacje międzynarodowe:
Stowarzyszenie państw utworzone na podstawie umowy międzynarodowej,która stanowi jej statut.Stowarzyszenie dysponuje względnie stałym składem członkowskim i stałymi organami stawiającymi sobie samodzielne cele w dziedzinie stosunków międzynarodowych.
Podstawowy podział:
-dzielą się na organizacje międzynarodowe(ONZ) i pozarządowe(np.Światowa Federacja Kombatantów)oraz mieszane(WTO).Org.międzyn.dzieli się na uniwersalne i regionalne.Wśród uniwersalnych wyróżniamy org.wyspecjalizowane.Również wokół mniejszych org.tworzą się rodziny kolejnych organizacji jeszcze mniejszych
Inny podział:
=ze względu na dostępność członkostwa:
-zamknięte
-półzamknięte
-otwarte(członkowie pierwotni i wtórni)
=zw względu na stopień władzy nad państwami członkowskimi:
-koordynujące(tradycyjne)
-ponadpaństwowe(ponadnarodowe)
=ze względu na cele i skutki działania:
-koordynujące
-integrujące(prowadzą do przemian w strukturze prawnej lub ekonomii danego państwa)
32)Organizacje jako podmiot pr.m.
Organizacje są podmiotem pr.m. jeśli mają zdolność prawną i zdolność do działań prawnych,wysnuwa się to z przepisów statutu,które przyznają organizacjom:
+zdolność do zawierania umów międzynarodowych
+prawo uchwalania wiążących organizacje wewnętrzne i państwa uchwał
+prawo do występowania przed trybunałami międzynarodowymi
+prawo do korzystania z immunitetów przez organizację i jej funkcjonariuszy
+prawo przedstawicielstwa wobec państw i innych organizacji
W świetle analizy statutów organizacji podmiotowości posiadają ONZ,organizacje wyspecjalizowane ONZ,organizacje regionalne służące utrzymaniu pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowej organizacji gospodarczej integracji międzynarodowej.
Żadna organizacja międzynarodowa nie posiada jednak pełnej podmiotowości.
33)Struktura organizacji:
♫zgromadzenie ogólne
♫Rada lub Komitet
♫organ administracyjny pod nazwą Sekretariatu lub Biura
♫może być więcej rad lub komitetów w zależności od wielkości organizacji
♫dodatkowo:specjalne organy do załatwiania sporów
34)Funkcje organizacji:
»regulacyjne(ujednolicenie pr.m.)
»kontrolne i operacyjne(operacje dla utrzymania pokoju,rozlicznia międzynarodowe,kredyty inwestycyjne,pomoc techniczna,badania naukowe)
»inny podział:funkcja forum(organizowanie konferencji) i funkcja typu usługowego
35)Uchwały organizacji:
Jak zapadają uchwały:
Rozwiązanie modelowe:jednomyślność lub złagodzona jednomyślność-niektóre państwa nie uczestniczą w głosowaniu,jeśli nie są nim zainteresowane.Najczęściej:większość głosów zwykła,bezwzględna lub kwalifikowana.Szczególny typ głosowania:system głosów ważonych
Typy uchwał:
-pro foro interno-dotyczą danej organizacji
-pro foro externo
36)Niesuwerenne organizacje terytorialne:
Są to organizacje(lub były takie w przeszłości),które nie stanowią części żadnego terytorium,ale też nie posiadają suwerennej władzy,np.
1-wolne miasto Gdańsk-pod ochroną Ligi Narodów
2-księstwo Monako-związane unią celną z Francją,samodzielnie nie zawiera umów międzynarodowych.
37)Andora-przykład minipaństwa:
=jest członkiem ONZ,Rady Europy i Światowego związku Telekomunikacyjnego
=zawarte umowy międzynarodowe z Francją,Hiszpanią i Wspólnotami Europy
=traktowana jest jako suwerenne państwo
38)Naród walczący o niepodległość,powstańcy i strona wojująca:
+naród jest nosicielem prawa do samostanowienia stąd jest uznany za podmiot pr.m.
+powstańcy i strony wojujące są podmiotami jeśli zostaną za takie uznane(tzw.uznanie konstytutywne)ich podmiotowość jest czasowa.
+strona wojująca:
-charakter zorganizowany,posiada władze
-kontroluje określone terytorium
-przestrzega praw i zwyczajów wojennych
Powstańcy to grupa,która z pewnych przyczyn nie może być uznana za stronę wojującą.
39)Źródła w znaczeniu naturalnym
FAKTY PRAWOTWÓRCZE-wszystkie te wymagania które doprowadziły do powstania PM
40)Źródła w znaczeniu formalnym
UMOWY MIĘDZYNARODOWE(tekst prawny)
41)Źródła w znaczeniu poznawczym
ZBIORY TRAKTATÓW(treaty series,ONZ)
42)Źródła bezsporne(formalne)
UMOWA MIĘDZYNARODOWA,ZWYCZAJ,UCHWAŁY ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH,AKTY JEDNOSTRONNE PAŃSTW
43)Umowa międzynarodowa- oświadczenie woli dwóch lub więcej podmiotów PM,wyrażone w formie pisanej lub ustnej,niezależnie od nazwy,umowy zawierane w formie ustnej nazywamy umowami gentelgents,mają również moc wiążącą(sprawa Ihlen'a),forma pisana jest zastrzeżona tylko dla celów dowodowych(ad probatio)
44)Sprawa Ihlen'a- rozpatrywał STSM(stały trybunał sprawiedliwości międzynarodowej),dotyczyło Grenlandii pomiędzy Danią a Norwegią,Trybunał przyznał rację Danii na podstawie ustnego oświadczenia przez ministra spraw zagranicznych Norwegii.
45)Prawo traktatów- dział prawa umów międzynarodowych,prawo zwyczajowe przez wiele lat.Po II wojnie światowej zkodyfikowano tę dziedzinę (ONZ),prace w komisji PM.ONZ spowodowało spisanie i powstała Konwencja Wiedeńska(1969)o prawie traktatów,dotyczy tylko umów pomiędzy państwami,pisemnych i zawartych po 1969r.
46)Ratyfikacja umów- akt prawa krajowego,nie wywiera skutków prawnych w PM,także jej publikacja w Dzienniku Ustaw nie wywiera skutków w PM.Poinformowanie stron (wymiana umów ratyfikowanych lub złożenie takiej umowy u państwa depozytariusza).Zatwierdza i wywiera skutki prawne w PM.W Polsce umowy międzynarodowe ratyfikuje prezydent poza umowami dotyczącymi pokoju,sojuszu,wojsk,nakładających obciążenia.Takie umowy wymagają zgody sejmu w formie ustawy.Drugi sposób to umowy na podstawie których Polska przystępuje do organizacji międzynarodowych i przekazuje pewne kompetencje,zgodę musi wydać sejm i senat wyrażoną ustawą 2 / 3 posłów lub w formie referendum ogólnokrajowym.
47)Zwyczaj- bezsporne źródło PM.Powszechna praktyka uznano za prawo.Dwa warunki uznania:+element obiektywny-powszechna praktyka+element subiektywny-przekonanie podmiotu PM że dana reguła jest normą PM.,zwyczaj może być powszechny dla całej społeczności międzynarodowej bądź regionalny.Zachowanie się organów państwa decyduje o zwyczaju.Zwyczaj może zaniknąć gdy państwa zmienią swe postępowanie.
48)Rola judykatury i doktryny-nie są źródłami prawa ale mogą pomagać w interpretacji prawa,nie stanowią samodzielnych źródeł PM,ale mogą być pomocne w stwierdzeniu istnienia normy PM,sąd międzynarodowy stwierdza istnienie normy(zwyczajowej) w stosunkach między konkretnymi państwami.Doktryna opisuje prawo obowiązujące(de lege late-opisywanie obowiązków prawa), (de lege felenda-opisuje zmiany w prawie w przyszłości).
49)Akty jednostronne państw-oświadczenie woli państwa,≈notyfikacja-oficjalne pisemne powiadomienie drugiego podmiotu PM o pewnym wydarzeniu z którym łączą się określone skutki prawne.Występują w formie:obowiązkowej,pakultatywna≈uznaną-stwierdzenie że podmiot PM istnieje w PM≈protest-stwierdzenie że określone czynności lub stan rzeczy są sprzeczne z PM tylko fakultatywny może być pisemny lub ustny.≈zrzeczenie-musi być wyraźne, rezygnacja z pewnych praw,są pewne prawa,których się nie można zrzec np.immunitet dyplomatyczny.
50)Uchwały organizacji międzynarodowych-charakter prawny uchwał OM jest kontrowersyjny i jest zaliczny do soft law Nd akt końcowy KBWE z 1975r.będzie miała charakter prawotwórczy gdy będzie zawierała normy federalno-abstrakcyjne.Będzie wiążąca jeżeli nie będzie miała postaci zrzeczenia lub sugestii.
51)Pro foro interno-uchwały dotyczące spraw organizacyjnych
52)Pro foro externo-uchwały dotyczące spraw zewnętrznych organizacji,państwa mają po jednym głosie,są sobie równe,te uchwały są głosowane jednocześnie,zostało to zmienione na „contracting out”,uchwała jest podejmowana większością głosów,a państwa które głosowały przeciw mogą wyłączyć skutki tej uchwały wobec siebie jeśli dokonają tego wyłączenia w odpowiednim terminie.
53)W statucie MTS (art.38) są podstawy wyrokowania MTS:
-Umowy międzynarodowe
-Zwyczaj
-Ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane
-Judykatura i doktryna jako źródła pomocnicze
-Zasada słuszności jeżeli państwa wyrażą zgodę na wyrokowanie w oparciu na tą zasadę.
Zasady te nie dotyczą wyłącznie PM ale dotyczą zasad ogólnych które muszą być stosowane w prawie wewnętrznym i międzynarodowym,niektóre z nich zostały sformułowane w prawie rzymskim i po dzisiaj są stosowane:nikt nie może przenieść więcej praw niż sam posiada,prawo szczegółowe uchyla ogólne,prawo późniejsze uchyla wcześniejsze,nikt nie może być sędzią we własnej sprawie,res judicare(powaga osądzonej),nie może być sądzone dwa razy.
54)Kodyfikacja PM-zestawienie i usystematyzowanie prawa zwyczajowego,z jednoczesnym ich doprecyzowaniem i uzupełnieniem mogą być oficjalne lub prywatne(dokonywane przez podmioty prywatne,nie mają mocy wiążącej).Oficjalna ma moc wiążącą ponieważ przybierają postać umów międzynarodowych.
55)Terytorium w PM-wojny toczyły się głównie o terytorium,nie istnieje państwo bez terytorium.Normy PM zakazują wykonywania suwerenności na terytorium innego państwa oraz zakazują agresji i aneksji cudzego terytorium.
Terytorium w szerokim znaczeniu to przestrzeń w której działają ludzie,najczęściej kojarzone z terytorium państwowym,ale występuje w PM terytorium mające szczególny status:terytorium powiernicze(kolonie),ter.zneutralizowane(bez baz wojskowych)ter,nie samodzielne(państwo nie ma wpływu),ter.zdemilitaryzowane(były ale nie ma baz wojskowych).Na przestrzeni wieków terytorium ulegało rozrzedzenia,nowe terytoria nadawane były z nadania papieskiego,odkrycia,okupacji.
56)Rodzaje terytorium:
1-podlegające suwerennej władzy państwowej,na nich dopuszcza się ograniczone zwierzchnictwa terytorialnego np.misje dyplomatyczne
2-nie podlegają władzy państwowej
a)res communs-rzecz wspólna,należą do całej społeczności:morze otwarte(pełne)
b)res nullius-terytorium niczyje
3-podlegająca władzy ale nie władzy suwerennej,nie suwerenne organizacje terytorialne(minipaństwa).
57)Teoria przedmiotowa-terytorium jako przedmiot władzy państwa
58)Teoria podmiotowa-rozumiana jako element państwa będąca jego ciałem,a ludzie i władza jako dusza.
59)Teoria przestrzenna-terytorium jako przestrzeń w której działa państwo.
60)Teoria kompetencji-terytorium jako zakres obowiązywania porządku prawnego państwa.
61)Terytorium państwowe-oznaczony co do tożsamości wycinek globu ziemskiego stanowiących element państwa,będący przedmiotem władzy państwowej w obrębie którego państwo wykonuje władzę w sposób suwerenny w stosunku do obywateli,rzeczy,zdarzeń a także poza jego granicami na podstawie zwyczajowej lub umownej normy PM
62)Wycinek globu ziemskiego-terytorium usytuowane w określonych granicach wskazanych w umowie międzynarodowej lub wskazanych jednostronnie przez państwo.
63)Przedmiot władzy państwowej-państwo dane terytorium może zbyć,zamienić,wydzierżawić lub przekazać pewne uprawnienia jurysdykcyjne innemu podmiotowi.
64)Suwerenność władzy na terytorium-bez zgody państwa żadna inna władza nie może działać na tym terytorium,jeżeli wystąpią to nie powinny wywoływać skutków w tym państwie,a jeżeli generują to odpowiadają przed PM.
65)Zakres przestrzenny suwerenności:
-wody wewnętrzne
-morze terytorialne
-przestrzeń powietrzna ponad terytorium państwowym
66)Wykonywanie władzy poza granicami:
+na wodach międzynarodowych wobec swoich obywateli
+okręty wojenne
+statki morskie
+statki powietrzne ponad wodami międzynarodowymi
+przestrzeń kosmiczna wobec obiektów kosmicznych
67)Terytorium państwa jest trójwymiarowe:
■obszar lądowy}-wnętrze Ziemi
■obszar morski}-wnętrze Ziemi
■obszar powietrzny
68)Składniki obszaru lądowego:
►terytorium lądowe z wnętrzem Ziemi w kierunku do środka Ziemi pod terytorium lądowym i morskim(zasięg zwierzchnictwa w głąb Ziemi determinują możliwości eksplotacji)
►rzeki,jeziora i inne zbiorniki wodne-wody śródlądowe
►enklawy i półenklawy,hiszpańskie miasta Ceuta i Melilit na północnym wybrzeżu Maroka,brytyjski Gibreitar na południu Hiszpanii,okręg kalingradzki
►wyspy i archipelagi (grupa wysp) np.Bahamy,Baleary,Falklandy,Cykłady
69)Składniki obszaru morskiego:
-morskie wody wewnętrzne-zrównane statusem z terytorium lądowym
-wody archipelagowi
-morze terytorialne-innym państwom przysługuje prawo nieszkodliwego przepływu i prawo przejścia tranzytowego w przypadku cieśnin.
Granica morska może sięgać maks.12mil od linii podstawowej.
70)Obszar powietrzny:
□rozciąga się nad ter.lądowym,morskimi wodami wewnętrznymi,wodami archipelagowymi i morzem terytorialnym
□brak limitacji tej granicy,ale uznaje się że jest słup powietrza o wysokości 80-100 km od powierzchni Ziemi.
71)Strefy tranzytowe lotnisk
●wchodzą w skład terytorium ale nie są za takie uważane
●do strefy zalicza się obszar między punktem kontroli granicznej a pokładem statku powietrznego
●cudzoziemiec w takiej strefie nie przebywa według prawa na terytorium państwa,na którym znajduje się strefa
72)Integralność terytorialna:
◘ stanowi podstawową zasadę PM
◘ w sensie prawnym to zbiór nakazów i zakazów dotyczących terytorium:
1-poszanowanie integralności
2-zakaz agresji
3-nie uznawanie nabytków terytorialnych uzyskanych niezgodnie z PM
◘ próba naruszenia integralności państwa jest ciężkim naruszeniem PM
◘ dlatego też integralność jest uznawana za wartość chronioną
73)Przykłady źródeł PM w którym wyrażono zasadę poszanowania integralności terytorialnej:
-art.2 pkt.4 Karty NZ
-deklaracja zasad PM
-deklaracja w sprawie przyznania niepodległości krajom i narodom kolonialnym
-Karta OPA
-Pakt LN
74)Secesja a integralność terytorialna:
♦ PM nie reguluje zjawiska secesji,ponieważ społeczność międzynarodowa uznaje je z reguły za sprawę wew.państwa
♦ zasada samostanowienia narodów jest podporządkowana zasadzie integralności terytorialnej.
Generalnie odrzuca się prawo mniejszości narodowych do secesji.
75)Definicja granicy:
Jest to płaszczyzna pionowa lub pozioma,która oddziela ter.jednego państwa od innego lub też od ter.niepodlegającego niczyjej jurysdykcji.
76)Granica państwa:
-naturalne(geograficzne) i sztuczne(geometryczne)
-naturalne:Dunaj wyznacza granicę między Rumunią a Bułgarią
-sztuczne:Polska-Obwód Kaliningradzki
-szczególne sposoby delimitacji granicy dotyczą cieków wodnych i wód stojących:
1-Mediana(rzeki nieżeglowne)
2-Talweg(rzeki żeglowe)
77)Rodzaje granic:
○ orograficzne-uwzględniają ukształtowanie terenu np.między Polską a Słowacją w Tatrach
○ geometryczne-nie zależą od ukształtowania terenu np.Libia,Egipt,Sudan
78)Kształtowanie się granicy:
1-polityczne określenie granicy
2-delimitacja w umowie międzynarodowej
3-demarkacja
-redemarkacja
79)Zasada nienaruszalności granic:
Nie funkcjonuje jako samodzielna zasada.Z Karty NZ i Deklaracji zasad PM można wydedukować zakaz naruszenia granic i ich rewizji.Zasada ta znalazła wyraz w Akcie Końcowym KBWE jako zasada III.
80)Rzeki międzynarodowe:
Rzeki międzynarodowe to rzeki przepływające przez terytorium co najmniej dwóch państw
Element geograficzny podziału:
-rz.narodowe
-rz.międzynarodowe:Amazonka,Dunaj,Indus,Kongo,Resz,Niger,Senegal.
1)TERYTORIUM W KONTEKŚCIE PRAWA MORZA
Te prawo reguluje status oraz korzystanie z obszarów morskich oraz żeglugę.
2)PRAWO MORSKIE
Są to regulacje wew.państw o charakterze cywilnoprawnym.
3)SKŁAD OBSZARÓW MORSKICH ZNAJDUJĄCYCH SIĘ POD JURYSDYKCJĄ PAŃSTW.
=morskie wody wew.mają taki sam status jak terytorium lądowe
=wody archipelagowi
=morze terytorialne-innym państwom przysługuje prawo nieszkodliwego przepływu i prawo przejścia tranzytowego w przypadku cieśnin
=wyłączne strefy ekonomiczne
=strefy wyłącznego rybołówstwa
=strefy przyległe
4)CHARAKTERYSTYKA MORSKICH WÓD WEWNĘTRZNYCH
Są to wszystkie wody między lądem a wewnętrzną granicą tzw.linią podstawową morza terytorialnego.W skład wchodzą:
-zatoki
-tzw.zatoki historyczne
-wody portów morskich i te nazywamy akwetoria
5)PRAWO WÓD WEWNĘTRZNYCH
Podlegają całkowitej i wyłącznej jurysdykcji państwa nadbrzeżnego.Jurysdykcja ta rozciąga się również na dno akwenu oraz na przestrzeń powietrzną ponad nim.
6)ZATOKA-odległość między brzegami zatoki w najszerszym miejscu musi wynosić(przy ujściu)24 mile morskie.
7)ZATOKI HISTORYCZNE-są to takie akwent wodne do których państwa posiadają tzw.tytuł historyczny i na podstawie tego tytułu władają danym akwenem.
8)AKWETORIA(PORTY MORSKIE)
+otwarte inaczej handlowe
+zamknięte do których statki innej bandery niż bandera państwa nadbrzeżnego nie może wpłynąć
+wojenne dla okrętów wojennych
Państwo nadbrzeżne może zmieniać swobodnie status portu,nie może odmówić wejścia do portu nawet gdy jest zamkniety statkowi który znajduje się w niebezpieczeństwie.
Państwo nadbrzeżne może zabronić korzystania obcym statkom ze swoich morskich wód wew.(okręty wojenne muszą mieć zezwolenie na wpłynięcie,a statki handlowe nie muszą)
Jurysdykcja na obszarze morskich wód wewnętrznych:
-statek w porcie podlega jurysdykcji cywilnej i karnej państwa nadbrzeżnego w zakresie koniecznym dla ochrony jego interesu.We wszystkie sprawy dyscyplinarne na statku państwo nadbrzeżne nie ingeruje.
9)WODY ARCHIPELAGOWE-nowa kategoria obszarów morskich utworzona na podstawie Konwencji z Montego Bay 1982r.
Suwerenność państwa na wodach archipelagowych jest ograniczona interesem żeglugi zarówno morskiej jak i powietrznej.Statkom przysługuje prawo nieszkodliwego przepływu oraz prawo przejścia archipelagowym szlakiem morskim.
Państwo archipelagowi wyznacza tzw.linię podstawową,która łączy najdalej wysunięte w morze punkty wysp.
10)MORZE TERYTORIALNE-pas wód stanowiących część terytorium państwa nadbrzeżnego między morzem otwartym lub też strefę ekonomiczną z jednej strony a wodami wew.z drugiej strony.
Morze terytorialne podlega zwierzchnictwu państwa nadbrzeżnego wg Konwencji z Montego Bay 1982r.Szerokość morza terytorialnego nie może przekraczać 12 mil morskich.
Linia która oddziela morskie wody wew.od morza terytorialnego to linia podstawowa,służy ona do określenia szerokości morza terytorialnego.
Granica zew.morza terytorialnego jest granicą państwa.W przypadku morza statkom przysługuje prawo nieszkodliwego przepływu.Prawo to stanowić będzie ograniczenie suwerenności państw nadbrzeżnych, wywodzi się ono ze zwyczaju międzynarodowego i zostało potwierdzone w Konwencji Genewskiej o morzu terytorialnym i pasie przyległych z 1952r i w tej Konwencji z Montego Bay 1982r.
11)PRAWO NIESZKODLIWEGO PRZEPŁYWU
przepływ przez morze terytorialne w celu wejścia na wody wew.
wyjście z wód wew.przepływ przez morze terytorialne w celu wyjścia na morze otwarte.
przypływ prosty-statek płynie z obcego portu i tylko przepływa przez morze terytorialne jakiegoś państwa,ale nie zawija do żadnego portu.
Statek który korzysta z tego prawa nie może się zatrzymać ani zarzucić kotwicy na obszarze morza terytorialnego państwa nadbrzeżnego,wyjątek-gdy grozi mu niebezpieczeństwo.
Na statki które korzystają z tego prawa państwo nadbrzeżne nie może nakładać żadnych opłat z tytułu korzystania z tego prawa,wyjątki-usługi specjalne,czyli akcje techniczne.
Statek korzystający z tego prawa nie może zagrażać pokojowi i porządkowi.
Statek taki musi przestrzegać prawa państwa nadbrzeżnego,okręty podwodne zawsze wynurzone.W przypadku okretów wojennych niektóre państwa mogą wymagać zezwolenia na przepływ,broń skierowana w kierunku przeciwnym niż ląd.Kutry rybackie powinny mieć sieci zwinięte.
12)JURYSDYKCJA NA MORZU TERYTORIALNYM
=państwo nadbrzeżne nie ma pełnej jurysdykcji cywilnej i karnej,ponieważ w części przysługuje ono także państwu bandery.Państwo nadbrzeżne jeżeli statek przepływa przez morze terytorialne nie może zatrzymać statku w celu jurysdykcji cywilnej,nie dotyczy to statków które wypływają z wód wew.
=jurysdykcja karna-regulacja znajduje się w art.27 Konwencji z Montego Bay 1982.Podczas przepływu państwo nadbrzeżne nie będzie sprawowało jurysdykcji karnej na pokładzie obcego statku w związku z przestępstwem popełnionym na nim podczas przepływu z wyjątkiem:
1-skutki przestępstwa rozciągają się na obszar państwa nadbrzeżnego
2-przestępstwo zakłóca spokój tego państwa
3-konieczne ze względu na walkę z handlem narkotykami
4-gdy kapitan statku zwróci się o pomoc
Trzy pierwsze-samoistne podstawy jurysdykcji
Ostatnie 4-pochodna podstawa jurysdykcji
REDY-obszar przed wejściem do portu uważany za część morza terytorialnego,na radzie statki oczekują na wejście do portu,czasami też odbywa się tam załadunek i wyładunek towarów.
13)OBSZARY KTÓRE SĄ POZA MORZEM TERYTORIALNYM NAD KRÓRYM PAŃSTWO NADBRZEŻNE MOŻE WYCIĄGNĄĆ SWOJĄ JURYSDYKCJĘ:
■ strefa przyległa-część morza otwartego w której to części państwo nadbrzeżne może mieć pewne uprawnienia w zakresie kontroli celnej i sanitarnej.Przylega do morza terytorialnego 24mil od linii podstawowej.
Polska nie posiada strefy przyległej
■ strefa wyłącznego rybołówstwa-łowiska które są pod jurysdykcją państw nadbrzeżnych.W tych strefach państwo nadbrzeżne zastrzegło łowienia ryb tylko dla własnych obywateli.
Państwo nadbrzeżne posiada suwerenne prawo poszukiwania i eksploatacji zasobów naturalnych szelfu kontynentalnego.
Szelf kontynentalny-dno morskie,sięga do 200m, szerokość od 15km do 1400km.Jeśli państwo nie korzysta z szelfu nie oznacza to że inne państwo może to robić.Szelfu nie można zawłaszczyć.
14)WYŁĄCZNA STREFA EKONOMICZNA
= twórcami koncepcji strefy ekonomicznej są państwa afrykańskie
= stworzenie stref wpłynęło na korzystanie z wolności rybołówstwa
= państwa ustanawiają strefy w drodze jednostronnych aktów
= w takiej strefie państwo nadbrzeżne ma suwerenne prawo poszukiwania i eksploatacji wszystkich zasobów wód morskich oraz dna morskiego-suma uprawnień w strefie szelfu kontynentalnego i wyłącznej strefie rybołówstwa
= strefa ta rozciąga się poza morze terytorialne
= szerokość tej strefy nie może przekraczać 200mil od linii podstawowej
= prawa państwa mają charakter ekonomiczny
= prawa innych państw takie jak na morzu otwartym z uwzględnieniem praw państwa nadbrzeżnego
15)POLSKA WYŁĄCZNA STREFA EKONOMICZNA
▲ ustawa o obszarach morskich RP zapewnia wyłączność eksploatacji zasobów żywych dla polskich statków rybackich w WSE
▲ obce statki mogą łowić tylko na podstawie zezwolenia lub umowy międzynarodowej
16)MORZE OTWARTE-obszary morza otwartego rozciągają się poza morzem terytorialnym,strefą przyległą,strefą wyłącznego rybołówstwa oraz od 1982r także poza wyłączną strefę ekonomiczną.
17)STATUS PRAWNY MORZA OTWARTEGO
+ treść zasady wolności mórz otwartych wykształconej w XVII i Xviii.
Regulacja:II Konwencja Genewska z 1958 i Konwencja Montego Bay z 1982
Treśc tej zasady:
1-otwarcie mórz i oceanów dla wszystkich narodów bez względu na to,czy posiadają dostęp do morza
2-zakaz wysuwania roszczeń w zakresie poddania swojej suwerenności jakiejkolwiek części morza otwartego
3-zastrzeżenie wód międzynarodowych dla celów pokojowych
18)WOLNOŚCI MORZA OTWARTEGO
- wolność żeglugi
- wolność przelotu
- wolność układania podmorskich kabli i rurociągów(zakaz ich niszczenia)
- wolność budowania sztucznych wysp oraz innych instalacji dozwolonych przez prawo międzynarodowe
- wolność łowienia
- wolność badań naukowych
19)KLAUZULA LIMITACYJNA-jedno z ograniczeń zasady wolności mórz: „Wszystkie państwa korzystają z wolności,uwzględniając należycie fakt,że inne państwa są również zainteresowane korzystaniem z wolności morza otwartego „
20)INNE OGRANICZENIA WOLNOŚCI ŻEGLUGI-ograniczenia mają przede wszystkim służyć ściganiu przestępstw międzynarodowych ale nie mogą podważać pewności obrotu prawnego:prawo wizyty i rewizji,prawo pościgu,ograniczenia wynikające z umów międzynarodowych (obowiązują tylko między ich sygnatariuszami)
21)PRAWO WIZYTY I REWIZJI
● np. gdy statek trudni się nielegalnym handlem narkotykami, państwo którego banderę ten statek podnosi powinno współdziałać z innymi w zwalczaniu tego handlu
● prawo to służy wykonywaniu kontroli i nadzoru na zasadach wzajemności :
Etapy:
I-Prawo zbliżenia się celem sprawdzenia bandery-nazwy i portu macierzystego
II-Wysłanie łodzi z oficerem na pokładzie i złożenie wizyty na statku
III-Ewentualna rewizja statku
Prawo wizyty i rewizji powinno być wykorzystywane z poszanowaniem norm kurtuazji międzynarodowej.
22)PRZESŁANKI WIZYTY I REWIZJI- statek trudni się piractwem, handlem niewolnikami, nadaje nielegalne audycje radiowe, nie posiada przynależności państwowej lub podnosi obcą banderę
23)PODMIOTY UPRAWNIONE DO WYKONYWANIA WIZYTY I REWIZJI
1-Okręty wojenne
2-Samoloty wojskowe
3-Inne statki morskie lub powietrzne posiadające specjalne upoważnienia czyli jednostki w służbie państwowej
Gdy podejrzenia w stosunku do statku się nie potwierdzą państwo dokonujące wizyty ma obowiązek naprawienia szkody, obejmuje damnum emergens i lucruum cessans.
24)PRAWO WIZYTY I REWIZJI W CZASIE KONFLIKTU ZBROJNEGO
◘ ma na celu sprawdzenie czy statek nie przewozi kontrabandy wojennej
◘ dotyczy statków które nie są stronami konfliktu
◘ może być wykonane tylko na morzu otwartym, nie dotyczy więc stref zneutralizowanych
25)PRAWO POŚCIGU
► prawo to przysługuje państwom nadbrzeżnym jeżeli obcy statek lub osoby przebywające na pokładzie tego statku popełniły czyn niezgodny z prawem państw nadbrzeżnych podczas przebywania na jego wodach wew. lub morzu terytorialnym
► państwo może ścigać taki statek, sprowadzić go do portu i sprawców ukarać
► pościg musi być „gorący” (rozpoczęty na wodach wew. lub morzu terytorialnym+ sygnał nakazujący zatrzymanie) i nieprzerwany (statek ściga się tylko na własnych wodach lub morzu otwartym)
► pościg może być prowadzony tylko przez okręty wojenne lub samoloty wojskowe oraz inne jednostki pozostające w służbie państwa nadbrzeżnego
26)KORZYSTANIE Z WOLNOŚCI MORZA OTWARTEGO WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE
○ intensywna żegluga spowodowała konieczność wytyczenia specjalnych tras w niektórych rejonach świata
○ zanieczyszczenia
○ zasoby morza otwartego nie są wiecznie niewyczerpane
○ kurczenie się obszaru na którym stosuje się zasadę wolności mórz z powodu tworzenia wyłącznych stref ekonomicznych
27)JURYSDYKCJA NA MORZU OTWARTYM
♦ jurysdykcja karna przysługuje tylko państwu bandery lub państwu obywatelstwa osoby odpowiedzialnej za wypadek
♦ statek nie może być zajęty lub zatrzymany przez inne państwo nawet dla celów przeprowadzenia dochodzenia
♦ okręty wojenne korzystają z immunitetu
28)PIRACTWO = ROZBÓJNICTWO MORSKIE
■ ściganie piractwa stanowi wyjątek od wyłącznej jurysdykcji państwa bandery wobec statku na morzu otwartym
■ piractwo stanowi zbrodnię prawa narodów-każde państwo może zatrzymać statek piracki, schwytać piratów i ukarać
29)ZWALCZANIE PIRACTWA
♣ AZJA-regionalne porozumienie o zwalczaniu piractwa i rozbójnictwa morskiego z 2004-przystąpiły państwa skupione w stowarzyszeniu Narodów Azji Południowo-Wschodniej
♣ Centrum do spraw Piractwa w Kuala Lumpur od 1993
♣ 2,06,2008-rezolucja RB ONZ nr 1816 autoryzuje państwa do podjęcia wszelkich możliwych środków w celu walki z piractwem u wybrzeży Somalii.
30)OBOWIĄZEK UDZIELENIA POMOCY-każde państwo zobowiązuje kapitana statku do niesienia pomocy innemu statkowi przebywającemu na morzu który znalazł się w niebezpieczeństwie
31)ZWALCZANIE PRZEWOZU NIEWOLNICTWA-każdy niewolnik zbiegły na statek pływający pod banderą jakiegokolwiek państwa staje się wolny.
32)DNO MÓRZ I OCEANÓW POZA GRANICAMI JURYSDYKCJI PAŃSTWOWEJ
► obszar ten obejmuje teren poza granicami zew. szelfu kontynentalnego
► na dnie znajduje się tzw. konkrecje polimetaliczne zawierające np. żelazo, miedź, nikiel, kobalt i mangan
► na podstawie Konwencji z 1982r na Oceanie Spokojnym wydzielono działki na dnie których znajdują się konkrecje manganowe
► dno mórz i oceanów jest wspólnym dziedzictwem ludzkości
► dostępny tylko dla celów pokojowych
► organizacja Dna Morskiego stoi na straży praw ludzkości do dna morskiego i jego eksploatacji
33)STATKI MORSKIE
= def.statku morskiego zawarte są w konkretnych umowach międzynarodowych i nie mają charakteru def. uniwersalnych. Stosuje się ją jedynie dla celów konkretnych Konwencji.
= Polski kodeks morski: statkiem morskim jest każde urządzenie pływające przeznaczone lub używane do żeglugi morskiej
= statkiem nie będą szalupy, tratwy, platformy pływające, dźwigi, ani też wraki statków.
34)PRZYNALEŻNOŚĆ STATKU
● statki muszą posiadać przynależność państwową (tylko do jednego państwa)
● przejawem przynależności jest bandera
● łącznik lex banderae wiąże statek z porządkiem prawnym państwa, którego banderę podnosi
● rejestracja statku jest aktem na mocy którego nabywa on przynależność
● nabywanie przynależności reguluje prawo wew. państwa
● statek posługujący się dwoma lub więcej banderami traktowany jest jako statek bez przynależności państwowej
35)KONWENCJA GENEWSKA O MORZU OTWARTYM
■ pomiędzy państwem a statkiem powinien istnieć rzeczywisty swiązek w szczególności państwo powinno skutecznie wykonywać swą jurysdykcję i kontrolę w zakresie technicznym, administracyjnym i socjalnym nad statkami podnoszącymi jego banderę
36) „RZECZYWISTY ZWIĄZEK”
▼ właścicielem statku jest osoba prawna mająca siedzibę w danym państwie, skarb tego państwa, obywatel
▼ portem macierzystym będzie port danego państwa
▼ właściciel prowadzi działalność armatorską w danym państwie
W RP zasady rejestracji reguluje Kodeks Morski z 2001r (Dz.U.z 2001r nr 138, poz.1545 z późniejszymi zmianami)
37)KONWENCJA W SPRAWIE WARUNKÓW REJESTRACJI STATKÓW Z 7.II.1986
○ wymaga rzeczywistego związku statku z państwem rejestracji
○ RP podpisała ale nie ratyfikowała
○ Konwencja nie weszła jeszcze w życie
38)ZWIERZCHNICTWO OKRĘTOWE
■ jurysdykcja państwa nad statkami które pływają pod jego banderą na morzu otwartym
■ jurysdykcję wykonują okręty wojenne
■ wszelkie zdarzenia na statku traktuje się tak jakby miały miejsce na terytorium państwa
■ statek jednak nie jest uznawany za część terytorium państwa
39)KLASYFIKACJA STATKÓW
= okręty wojenne-część sił zbrojnych państwa, posiadają szczególny status prawny, muszą nosić znaki zew. okrętów wojennych państwa
= statki-wszystkie jednostki nie będące okrętami wojennymi
Mają różne funkcje, przeznaczenie i budowę.
40)STATKI O SPECJALNYM CHARAKTERZE
+ statki o napędzie jądrowym
+ przewożące szkodliwe substancje
+ zbiornikowce i chemikaliowce przewożące substancje ciekłe luzem
Państwa mogą wprowadzać ograniczenia ich przepływu przez morze terytorialne.
41)CIEŚNINY MIĘDZYNARODOWE
-cieśniny łączą morza i oceany
-prawo przejścia tranzytowego
42)CIEŚNINY UŻYWANE DO ŻEGLUGI MIĘDZYNARODOWEJ-cieśniny pomiędzy jednym obszarem morza otwartego lub wyłącznej strefy ekonomicznej, a drugim obszarem morza otawrtego lub wyłącznie strefy ekonomicznej
43)PRAWO PRZEJŚCIA TRANZYTOWEGO
♦ wszystkie statki morskie i powietrzne
♦ wyłącznie w celu nieprzerwanego i szybkiego tranzytu przez cieśninę
♦ nie można mu stawiać przeszkód z wyjątkiem kiedy cieśninę tworzy wyspa należąca do państwa położonego nad cieśniną i jego ląd stały.
♦ nie powinno być zawieszane
44)OBOWIĄZKI STATKÓW MORSKICH I POWIETRZNYCH
a) przechodzić bez zwłoki przez cieśninę lub ponad nią
b) powstrzymywać się od groźby lub użycia siły przeciwko suwerenności, terytorialnej integralności lub politycznej niezawisłości państw położonych nad cieśninami
c) powstrzymywać się od wszelkich innych poczynań nie związanych ze zwyczajnym sposobem nieprzerwanego i szybkiego tranzytu chyba że konieczność takich poczynań została spowodowana przez siłę wyższą lub krytyczne położenie.
45)OBOWIĄZKI PAŃSTW POŁOŻONYCH NAD CIEŚNINAMI
- nie powinny stawiać przeszkód przejściu tranzytowemu
- powinny podawać w należyty sposób do publicznej wiadomości informacji o jakichkolwiek utrudnieniach
46)CIEŚNINY BAŁTYCKIE / DUŃSKIE
1.Mały Bełt
2.Duży Bełt
3.Sund
Łączą Morze Bałtyckie z Morzem Północnym
47)STATUS PRAWNY
► Traktat Kopenhaski z 14,03,1857
► Dania nie może zatrzymać żadnego statku i nie pobierze żadnych opłat za przepływ
► jedyne ograniczenia dotyczące okrętów wojennych (liczba okrętów oraz czas przejścia)-reguluje prawo wew. Danii i Szwecji
48)CIEŚŃINY CZARNOMORSKIE / TURECKIE
○ cieśnina Bosfor : łączy Morze Czarne z Morzem Marmara
○ cieśnina Dardanele : łączy Morze Marmara z Morzem Egejskim
○ Konwencja z 1936r z Montreaux potwierdza swobodę żeglugi w cieśninie dla statków handlowych i wojennych w czasie pokoju
49)CIEŚNINA MAGELLANA
◊ odkryta przez F. Magellana w 1520r
◊ łączy Ocean Atlantycki z Oceanem Spokojnym
◊ status prawny określa traktat zawarty między Argentyną i Chile w 1881 r-neutralizacja cieśniny, swoboda przepływu
50)KANAŁY MORSKIE-sztuczne połączenie dwóch otawrtych dla żeglugi obszarów morskich.
Aby kanał był międzynarodowy:
-suweren musi wyrazić na to zgodę
-umowa międzynarodowa-ustanawia się na nim swobodę żeglugi dla statków handlowych i okrętów wojennych wszystkich bander
51)KANAŁ SUESKI
= głębokowodny dla statków morskich
= łączy Morze Śródziemne z Morzem Czerwonym
= długość kanału 161 km, szerokość 160 do 200m (miejscami poszerzony)
STATUS PRAWNY
-1888 Traktat w Konstantynopolu otwarcie kanału dla pokojowej żeglugi
-nacjonalizacja kanału przez Egipt była przyczyną wojny Sueskiej 1956 prowadzonej przez wojska Izraelsko-Francusko-Brytyjskie przeciwko Egiptowi
-1975r nastąpiło ponowne otwarcie kanału po licznych wojnach
52)KANAŁ KILOŃSKI
+ łączy Morze Północne z Morzem Bałtyckim
+ wybudowany w latach 1887-1895
+ skraca żeglugę z Bałtyka na Morze Północne o 700km
+ umiędzynarodowiony w Traktacie Wersalskim z 1919
53)KANAŁ KORYNCKI
= zbudowany w latach 1882-1893
= łączy Morze Egejskie z Morzem Jońskim
= suwerenność i zwierzchnictwo nad kanałem sprawuje Grecja