Ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich:
Wykład 1
Problem ochrony zwierząt rozpatrywany na dwóch płaszczyznach:
Międzynarodowego prawa ochrony środowiska.
Międzynarodowego prawa humanitarnego traktowania zwierząt.
W pierwszym aspekcie zwierzęta jako żywe zasoby biologiczne Ziemi, które powinny być chronione „dla dobra obecnych i przyszłych pokoleń”.
W drugim aspekcie ochronie podlegają zwierzęta zarówno dziko żyjące jak i gospodarcze; jako istoty żyjące, odczuwające ból i cierpienie.
Bioróżnorodność - zróżnicowanie życia na wszystkich poziomach jego organizacji.
Zgodnie z konwencją o różnorodności biologicznej z 1992 r. różnorodność biologiczna to zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących na ziemi w ekosystemach lądowych, morskich i słodkowodnych oraz w zespołach ekologicznych, których są częścią.
Dotyczy ona różnorodności:
- w obrębie gatunku (różnorodność genetyczna)
- pomiędzy gatunkami
- różnorodności ekosystemów.
W 2006 r. światowa baza danych FAO o rasach zwierząt gospodarskich DAD - IS (Domestic Animals Diversity) zawiera informacje o 7616 rasach zwierząt w świecie, z których:
- 6536 - rasy lokalne (występujące tylko w jednym kraju)
- 1080 - rasy transgeniczne (występują w więcej niż jednym kraju), 523 z nich to rasy regionalne
- 557 - rasy międzynarodowe występujące więcej niż w jednym rejonie świata.
Prymitywne rasy rodzime zwierząt gospodarskich:
- długotrwała hodowla zwierząt w poszczególnych regionach świata wykształciła w określonych warunkach środowiska miejscowe rasy zwierząt.
- ze względów ekonomicznych, prymitywne rasy są we współczesnym świecie wypierane przez rasy szlachetne powstałe w wyniku intensywnej pracy hodowlanej.
- są często mało produktywne w porównaniu z rasami szlachetnymi, mają natomiast nad nimi przewagę tj. są dobrze przystosowane do miejscowego środowiska i mają wysoką odporność na lokalne warunków środowiska.
Zwierzęta i człowiek
- Kartezjusz uważał zwierzęta za automaty, maszyny, które nie mają duszy i nie czują bólu, przyjemności, nie mają świadomości.
- mimo, że dzisiaj „zwierze nie jest rzeczą”, a obowiązek zapewnienia dobrostanu jest regulowany ustawowo to w produkcji są technologie chowu oderwane od środowiska naturalnego.
- intensywne fermu towarowe zamienione zostały nieomal w fabryki produkujące jaja, mięso i mleko
Rozwój produkcji zwierzęcej prowadzący do specjalizacji, intensyfikacji i koncentracji, doprowadził do utraty wielu cennych ras, które nie były w stanie uzyskać wysokiej wydajności.
Ochrona rolniczej różnorodności biologicznej
Przyczyny zagrożenia bioróżnorodności:
- intensyfikacja rolnictwa
- rozwój przemysłu rolno - spożywczego
- przejęcie kontroli nad rolnictwem przez koncerny
- ilość, a nie jakość
- wysoko wyspecjalizowana przemysłowa hodowla zwierząt.
Wpływ wielkotowarowej produkcji zwierzęcej na bioróżnorodność zwierząt gospodarskich
Główne cele produkcji wielkostadnej:
- produkcja dużej ilości surowców
- równomierna podaż tych produktów przez cały rok
- produkcja surowców wyrównanych pod względem cech jakościowych.
Regiony, w których najwięcej ras jest zagrożonych i wyginęło:
- Europa: 25% ssaków i 49% ras drobiu
- Ameryka Północna: 20% ssaków i 79% drobiu.
W XX wieku wyginęło 1000 ras, w najbliższych latach wyginie 2000.
Najbardziej zagrożone:
- indyki 34% ras
- kury 33%
- gęsi 31%
- kaczki
- konie
- króliki
- świnie
- bydło.
Światowy plan działań
- 2007 międzynarodowa konferencja w Interlaken dotycząca zasobów genetycznych zwierząt dla wyżywienia i rolnictwa.
- przedstawiono raport o stanie zasobów genetycznych zwierząt w świecie (FAO), głównym celem były negocjacje światowego planu działań na rzecz tych zasobów.
- uzgodnienie i przyjęcie pierwszego w historii takiego planu jest potwierdzeniem odpowiedzialności za ochronę, zrównoważone użytkowanie i rozwój zasobów genetycznych zwierząt dla rozwoju produkcji zwierzęcej i zwiększenia światowego bezpieczeństwa żywnościowego.
- przyjęty przez 109 krajów zaakceptowany przez konferencję FAO w 2007r. stanowi wskazówkę dla podejmowania działań w celu wykorzystania potencjału użytkowego zwierząt gospodarskich.
- plan składa się z 3 części: uzasadnienia, strategicznych priorytetów działań, wdrażania i finansowania.
Główne cele planu
Promocja zrównoważonego użytkowania i rozwoju zasobów genetycznych zwierząt dla bezpieczeństwa żywnościowego, zrównoważonego rolnictwa i dobrobytu ludzi.
Zapewnienie ochrony różnorodności cennych zasobów genetycznych zwierząt.
Promowanie uczciwego i sprawiedliwego podziału korzyści wynikających z użytkowania zasobów genetycznych zwierząt dla wyżywienia i rolnictwa oraz uznania tendencyjnej wiedzy inwencji i zwyczajów istotnych dla ochrony zasobów genetycznych zwierząt i ich zrównoważonego rozwoju, a także tam gdzie to stosowne, opracowane i wdrożenie skutecznych strategii i regulacji prawnych.
Zaspokojenie potrzeb pasterzy i hodowców w ramach prawa krajowego, zapewnienie im materiałów, informacji.
Promowanie ekstensywnego podejścia do bioróżnorodności.
Pomoc krajom i instytucjom odpowiedzialnym za zarządzanie zasobami genetycznymi zwierząt.
Wzmocnienie narodowego programu i zwiększenie potencjału instytucji, opracowanie programów regionalnych i międzynarodowych, szkolenia, edukację, badania.
Podnoszenie świadomości społecznej.
Strategiczne priorytety działań
4 obszarycdg
Charakterystyka, inwentaryzacja, monitoring trendów i zagrożeń.
Zrównoważone użytkowanie i rozwój.
Ochrona.
Strategie, instytucje i budowanie potencjału.
Wykład 2
Wdrażanie światowego planu działań
- krajowe priorytety i narzędzia
Strategiczne obszary priorytetowe i powiązane z nimi działania mogą się różnić w zależności od kraju i regionu. Znaczenie danego obszaru zależy od samych zasobów genetycznych zwierząt, systemów i środków produkcji, istniejącego potencjału i infrastruktury oraz realizacji programów zarządzania zasobami genetycznymi zwierząt.
Pierwszym krokiem do wdrożenia światowego planu działań było opracowanie krajowej strategii i planu działania, która adaptuje priorytety światowe do krajowych. Krajowa strategia powinna obejmować potrzeby hodowli, określając role i zadania podmiotów w tym obszarze.
Prawno organizacyjne aspekty ochrony zasobów genetycznych zwierząt w Polsce:
- ustawa z 29.06.2007 o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich.
- rozporządzenie ministra rolnictwa z 6.06.2008 w sprawie podmiotu upoważnionego do realizacji lub koordynacji działań w zakresie ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich.
- opracowane i zatwierdzone przez Instytut Zootechniki PIB programy ochrony zasobów genetycznych poszczególnych gatunków zwierząt gospodarskich.
Polska jednym z prekursorów ochrony gatunkowej zwierząt
- w latach 20 XX wieku program restytucji żubrów.
- prof. T. Vetulani - program hodowli zachowawczej konika polskiego w rezerwacie leśnym.
Krajowa strategia ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich
- sukcesy programów restytucji koników polskich, bydła rasy polskiej czerwonej, owiec rasy wrzosówka i świniarka, kozy karpackiej.
- od lat 80 ochrona większości ras rodzimych, opracowanie planów ochrony, wspomaganie finansowe stad zachowawczych i stad rezerwy genetycznej ze środków budżetowych.
- od 2005 hodowcy koni, bydła i owiec, a od 2008 świń, korzystają ze środków unijnych, pozostałe gatunki z budżetu.
Krajowe działania w zakresie ochrony zasobów genetycznych
- 1992 konwencja o różnorodności biologicznej (ratyfikacja przez Polskę 1995).
- 1995 światowa strategia FAO zachowania zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich.
- 1996 minister rolnictwa powierza Centralnej Stacji Hodowli Zwierząt (później Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt) koordynację działań na rzecz ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich i ryb.
- 1999 prace nad Krajowym Programem ochrony zasobów genetycznych zwierząt, w ramach którego opracowano łącznie [...]
- 2002 koordynację tych działań przejął Instytut Zootechniki. Pod patronatem ministra rolnictwa opracowano raport krajowy o stanie zasobów genetycznych zwierząt w Polsce.
- 2004 powołanie przez ministra rolnictwa Instytutu Zootechniki w Krakowie jako podmiotu zajmującego się ochroną zasobów genetycznych zwierząt.
- 2005 wdrażanie pakietu G1 programu rolno środowiskowego w ramach PROW 2004-2006.
- 2006 opracowanie przez Instytut Zootechniki założeń do pakietu 7 programu rolno środowiskowego w ramach PROW 2007 - 2013 (wykaz ras i limitów zwierząt planowanych objęciem programem ochrony do 2013, uzasadnienie ochrony poszczególnych ras, oszacowanie wielkości wsparcia finansowego dla hodowców).
- 2007 organizacja przez Instytut Zootechniki międzynarodowej konferencji naukowej „Ochrona zasobów genetycznych zwierząt w kraju i w Europie”, w której uczestniczyło 130 osób z kraju i zagranicy, przedstawicieli nauki, związków hodowców i organizacji pozarządowych.
- 2008 wdrażanie 7 pakietu programu rolno środowiskowego w ramach PROW 2013.
- 2011 rozpoczęcie opracowania krajowej strategii zrównoważonego użytkowania i ochrony bioróżnorodności zwierząt.
W ochronie rodzimych ras dużą rolę odegrały ośrodki naukowe, które były inicjatorami ochrony i restytucji ginących populacji zwierząt gospodarskich utrzymując cenny materiał genetyczny w zakładach doświadczalnych, dofinansowały jego utrzymanie z działalności naukowej. Ochrona zasobów genetycznych wspierana była w Polsce od lat 80, powołanie Krajowego Ośrodka Koordynacyjnego w 1996 przyczyniło się do znaczącego rozwinięcia tych działań.
Program ochrony zasobów genetycznych obejmuje 87 populacji:
- 39 ssaków
- 34 ptaków
- 10 ryb
- 4 pszczół.
Za programy ochrony odpowiedzialny jest Instytut Zootechniki.
Populacje rodzime cechuje niższa produkcyjność, niska opłacalność chowu w stosunku do ras produkcji intensywnej.
Realizacja programu ochrony wymaga stałego dofinansowania na rozwój i utrzymanie populacji in situ i gromadzenie materiału biologicznego ex situ.
Poziom wsparcia dla populacji objętych ochroną powinien wynikać z oszacowania utraconych korzyści w porównaniu do wysoko wydajnych zwierząt danego gatunku
Przed wstąpieniem do UE realizacja utrzymania ras lokalnych finansowana z budżetu krajowego.
Od 2005 utrzymywanie populacji objętych ochroną zasobów genetycznych było wspomagane z dwóch źródeł finansowania skierowanych bezpośrednio do hodowców.
W przypadku większości populacji zwierząt chronionych dotowanych w ramach programu rolno środowiskowego 2007 - 2013, obserwuje się wzrost zainteresowania hodowców uczestnictwem w programach i dotacjach.
Przy braku dostatecznego nadzoru może to doprowadzić do sytuacji, w której liczebność przekroczy wartości progowe, a tym samym spowoduje zaprzestanie dotowania.
W załączniku IV rozporządzenia 1974/2006 UE określono progi liczebności pogłowia samic, powyżej których dana rasa lokalna przestaje być uważana za zagrożoną.
Progi dotyczące samic:
- bydła 7500
- owiec 10000
- kóz 10000
- koniowatych 5000
- świń 15000
- drobiu 25000.
Konieczne jest aby wprowadzić w Polsce zasadę tworzenia oddzielnych ksiąg zwierząt zarodowych dla populacji objętych programem ochrony zasobów genetycznych.
Biorąc pod uwagę obecny wzrost zainteresowania hodowlą zachowawczą należy doprecyzować zasady i procedury związane z dobrowolnym uczestnictwem hodowców w tych programach.
W PROW 2007 - 2013 hodowcy, po spełnieniu określonych wymogów sprecyzowanych w programie ochrony zasobów genetycznych, mogą uzyskać dopłaty:
- 1140 zł do krowy
- 1500 zł do klaczy
- 320 zł do owcy maciorki
- 570 zł do lochy.
Ochrona in situ - preferowana. Niewielkie populacje zagrożone są wysokim zinbredowaniem i zjawiskiem dryfu genetycznego, dlatego trzeba wspomagać metodą ex situ. Gromadzić materiał genetyczny przy zastosowaniu kriokonserwacji. Wykorzystanie zgromadzonego wcześniej materiału genetycznego może służyć odzyskiwaniu utraconej zmienności wewnątrz rasy. W Polsce metoda ex situ stosowana w ograniczonym zakresie, dotyczy nielicznych populacji.
Bioróżnorodność agro-ekosystemów
- naturalne zasoby Polski - jedne z najbogatszych w Europie.
- położenie Polski = bogactwo gatunkowe.
- różnorodność biologiczna w Polsce dość dokładnie poznana.
- liczba gatunków w Polsce około 60 tys., w tym 35 tys. zwierząt, 700 gatunków kręgowców.
- ochroną przyrody objęte ponad 32% powierzchni (parki narodowe, krajobrazowe itd), inne formy ochrony przyrody, użytki ekologiczne, pomniki przyrody, 35074 obiektów.
- od 2000 r. program Natura 2000, w 2008 364 SOO, 141 OSO, łącznie 498 obszarów Natura 2000, 18,95% powierzchni kraju.
- pozarolnicze funkcje zwierząt gospodarskich stają się ważnym elementem ich użytkowania, przyczyniają się do poprawy akceptacji społecznej produkcji zwierzęcej i są przedmiotem wsparcia ze środków publicznych.
- ważne funkcje zwierząt gospodarskich - pielęgnacja krajobrazu, kontrola wegetacji przez wypas.
Nauka dla ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich
- pogodzenie celów produkcyjnych i społecznych.
- zwiększenie wydajności i poziomu produkcji oraz poprawa jej opłacalności, a nawet poprawa jakości produkcji przestały być jedynymi celami.
- produkcja zwierzęca powinna spełniać oczekiwania producenta, przetwórstwa i konsumenta. Oczekiwania nie tylko co do jakości produktu, ale także co do warunków wytwarzania produktu, wpływ na zwierzęta i środowisko.
- hodowla zwierząt musi przełożyć te zadania na język programów i celów hodowlanych oraz kryteriów selekcji, i tym samym budować podstawy zrównoważonej produkcji zwierzęcej, która będzie godziła interesy producenta, konsumenta, zwierząt gospodarskich i środowiska.
- praca hodowlana będzie coraz bardziej skomplikowana.
Zadania dla nauki
- erozja zasobów genetycznych dotyczy ras rodzimych i komercyjnych. Nauka powinna znaleźć rozwiązania wspierające zahamowanie tego procesu.
- zachowanie różnorodności ras rodzimych będzie możliwe przez zapewnienie opłacalności ich użytkowania. Trzeba to osiągnąć bez konieczności dotowania.
- funkcje pozarolnicze jakie pełnią te rasy powinny być w pełni zwaloryzowane i ich wartość oszacowana, tak aby hodowcy mogli uzyskać rekompensatę za działania które de facto chronią zasoby genetyczne ??
- kiedy nie będzie możliwe dalsze użytkowanie, konieczne pobranie i przechowywanie materiału genetycznego w bankach genów.
- jaki materiał przechowywać i w jakiej ilości.
- pobieranie materiału genetycznego kosztowne i wymaga finansowania ze środków publicznych.
- zasadność pobierania materiału somatycznego w świetle dynamicznie rozwijającej się metody klonowania.
- czy klonowanie wystarczy do odtworzenia rasy.
Wykład 3
Ust. Z 29.06.2007 o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich
Rasa zagrożona - populacja zwierząt gospodarskich danej rasy, której niska bądź malejąca liczebność stwarza zagrożenie jej wyginięcia.
Zgodnie z art. 28.1 Ust.
Rasy zagrożone obejmuje się ochroną zasobów genetycznych polegającą na utrzymaniu żywych zwierząt gospodarskich lub gromadzeniu i przechowywaniu materiału biologicznego pochodzącego od tych zwierząt.
Ochrona zasobów genetycznych jest prowadzona w sposób określony w programie ochrony zasobów genetycznych. (mądre zdanie z wykładu - trzeba zapamiętać :P )
Programy ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich określają
Cel prowadzenia programu.
- zachowanie populacji i zwiększenie jej liczebności
- dążenie do utrzymania jak największej zmienności genetycznej
- odtworzenie, stabilizacja cech charakterystycznych dla danej populacji.
Zakres ochrony in situ (docelowe liczebności populacji).
- liczebność określona dla każdego gatunku
- liczebności limitowane (po przekroczeniu -> rasa niezagrożona -> brak dofinansowania).
Zakres prowadzenia oceny wartości użytkowej.
- ocena prowadzona zgodnie z obowiązującymi przepisami dla danego gatunku zwierząt (cechy i metody)
- dodatkowa ocena cech charakterystycznych dla danej populacji.
4. Zasady i metody pracy hodowlanej.
- prowadzenie selekcji zgodnie z zaleceniami prowadzącego księgi
- stosowanie do rozrodu samców zakwalifikowanych do udziału w programie ochrony
- stosowanie doboru do kojarzeń zgodnie z zaleceniami prowadzącego księgi.
5. Zakres kriokonserwacji materiału biologicznego (ochrona ex situ).
- gromadzenie materiału w banku materiałów biologicznych.
6. Warunki uczestnictwa w programie.
- posiadanie odpowiedniej liczby zwierząt rasy objętej programem ochrony.
7. Podmioty uczestniczące w realizacji programu.
Programem hodowlanym ochrony zasobów genetycznych mogą być objęte zwierzęta danej rasy poddane ocenie wartości użytkowej zgodnie z obowiązującymi przepisami, które:
- spełniają warunki wpisu do ksiąg (udokumentowane pochodzenie lub badania genetyczne)
- spełniają określone wymagania rodowodowe
- charakteryzują się umaszczeniem i cechami budowy zgodnymi ze wzorcem rasy.
- klacze: rodzą i odchowują co najmniej jedno źrebię na każde 2 lata
Utrzymanie populacji objętych programami ochrony jest wspomagane finansowo w ramach:
- płatności rolno środowiskowych (PROW 2007 - 2013)
- budżetu państwa -> PMRiRW
Pakiet 7 (PROW 2007 - 2013) zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie.
Warianty:
-bydło
-konie
-owce
- świnie
Płatność rolno środowiskową przyznaje się rolnikowi jeśli:
Został wpisany do ewidencji producentów.
Zobowiązał się do:
- realizacji 5 letniego zobowiązania rolno środowiskowego
- przestrzegania podstawowych wymagań w gospodarstwie rolnym.
3. Powierzchnia posiadanych przez rolnika działek rolnych wynosi co najmniej 1 ha.
Podstawowe wymagania w gospodarstwie rolnym:
- minimalne normy:
zmianowanie upraw
zapobieganie erozji gleb
ochrona struktury gleby
utrzymanie siedlisk naturalnych
- zapewnienie dobrostanu zwierząt
- dbałość o zdrowie zwierząt
- utrzymywanie czystości i porządku w gospodarstwie.
Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych w rolnictwie:
- zachowanie na terenie gospodarstwa powierzchni trwałych użytków zielonych oraz elementów krajobrazu.
- prowadzenie oceny wartości użytkowej i dokumentacji hodowlanej w stadzie.
- wpis do księgi zwierząt hodowlanych danej rasy.
- realizacja programu ochrony zasobów genetycznych danej rasy.
- wariant 7.3 gdzie na jednego tryka przypada nie więcej niż 30 maciorek
Płatność rolno środowiskowa przyznawana jest od krów, klaczy, loch, matek owiec, objętych programem ochrony i wpisanych do księgi zwierząt hodowlanych, jeżeli ich stan średnioroczny w stadzie wynosi co najmniej:
- 4 krowy
- 2 klacze
- 5 matek owiec rasy olkuskiej, 10 matek owiec pozostałych ras
- 10 loch rasy puławskiej.
- 8 loch rasy złotnickiej i 8 rasy białej
Zadania zrealizowane w ramach pakietu 7:
Wysokość zmniejszeń płatności rolno środowiskowych dokonywanych w ramach pakietów lub wariantów:
100% - brak dokumentów potwierdzających wpis do księgi zwierząt hodowlanych i wymaganych dokumentów hodowli.
100% - niezrealizowanie programu ochrony zasobów genetycznych.
20% - zmniejszenie na terenie gospodarstwa rolnego powierzchni trwałych użytków zielonych oraz elementów krajobrazu nieużytkowanych rolniczo.
20% - przekroczenie liczby 30 sztuk maciorek przypadających na 1 tryka (dot. Wariantu 7.3)
Wniosek o przyznanie płatności rolno środowiskowej (pierwszej i kolejnych)
- składany do kierownika biura powiatowego Agencji RiMR właściwego ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę rolnika.
- w terminie określonym do składania wniosków o przyznanie płatności w porozumieniu przepisów o płatnościach do gruntów rolnych i płatności (15km-15??)
Załączniki:
- do wniosku o przyznanie pierwszej płatności lub w przypadku dodania nowego pakietu w trakcie trwania zobowiązania: zaświadczenie, że stado zwierząt ras lokalnych objęte jest programem ochrony zasobów genetycznych, wydane przez Instytut Zootechniki PIB
Do kolejnych płatności-> zaświadczenie, że stado zwierząt wpisanych do księgi zwierząt hodowlanych wydane przez podmiot prowadzący księgę lub podmiot wykonawczy
Realizacja programu od 1 marca roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie pierwszej płatności.
Wypłaty od 1 października - 31 grudnia.
Płatność rolno środowiskowa:
- naliczana na sztukę zwierzęcia gospodarskiego, wpisaną do księgi i zakwalifikowaną do programu ochrony.
- w danym roku kalendarzowym ustalana na podstawie zdeklarowanej przez hodowcę liczby zwierząt.
- pierwsza płatność w terminie 12 miesięcy od daty rozpoczęcia realizacji populacji
Dotacje na finansowanie postępu rolniczego w produkcji zwierzęcej
Dofinansowanie kosztów:
1.Utrzymanie zwierząt futerkowych, drobiu lub rodzin pszczelich w populacjach objętych ochroną zasobów genetycznych.
2. Utrzymanie rodzin pszczelich w rejonach hodowli zachowawczej
3. Realizacja zadań w stadach zachowawczych
Dofinansowanie:
- w wysokości 50% kosztów kwalifikujących się do objęcia dotacją (wynagrodzenia, pasze)
- do zwierząt / rodzin pszczelich objętych programem ochrony według stanu ustalonego
dla drobiu
dla zwierząt futerkowych
dla pszczół
- do pozyskanych i zamrożonych porcji nasienia buhajów.
Instytut Zootechniki Krajowa Baza Danych o Zasobach genetycznych zwierząt gospodarskich
- stanowią część systemu informatycznego EFABIS łączącego 3 poziomy: Polskę, Europę, Świat.
- informacje i dane zostały przemieszczone z poprzednio istniejących baz: światowej DAD-IS, europejskiego EAAP-AGDB oraz Starej bazy krajowej.
Cele powstawania baz danych:
- zgromadzenie podstawowych informacji i dotyczących cech charakterystycznych danej populacji
- upowszechnianie informacji na temat zróżnicowania charakterystyki rolniczej i wykorzystania wszystkich zasobów zwierząt gospodarskich, szczególnie ras rodzimych
- stworzenie systemu monitorowania stanu liczebności poszczególnych populacji -> system wczesnego ostrzegania
Zawartość baz danych:
podstawowe informacje (charakterystyka) o wszystkich utrzymywanych w Polsce rasach, odmianach, liniach, rodach itp. zwierząt gospodarskich w tym min.:
- nazwa podstawowa i lokalna - historia utworzenia
- kierunki użytkowania - cechy fenotypowe
- informacje dotyczące użytkowności - cechy społeczne
- informacje na temat ochrony in situ i ex situ -informacje na temat prowadzonych badań naukowych
-informacje na temat exportu materiałów hodowlanych
2) biblioteka - wykaz publikacji oraz linki do stron związanych z różnorodnością biologiczną.
Ochrona bioróżnorodności zwierząt gospodarczych i ryb - Instytut Zootechniki
-informacje dotyczące chronionych populacji wszystkich gatunków zwierząt gospodarczych i ryb obejmuje informacje o poszczególnych rasach i dostęp do baz danych dot. chronionych ras.
-programy ochrony dla poszczególnych ras
- wymagania i zasady uczestnictwa w programach ochrony
- zasady i warunki ubiegania się o uzyskanie dofinansowania
- kontakty do koordynantów poszczególnych gatunkow (przykład - świnie od 2008r. )
Utrzymanie lokalnych ras Świn objętych programem ochrony- cechy świń chronionych:
- dobra płodność i troskliwość macierzyńska
- bardzo dobra jakość mięsa
- odporność na choroby
- odmienność genetyczna i fenotypowa od ras wysokoprodukcyjnych
Wykład 4
Warto użytkować zwierzęta metodą ekologiczną, ponieważ:
Chów zwierząt metodą eko pozwala chronić rodzinne rasy - Na przydatność ras rodzimych do chowu ekologicznego wykazują ich cechy:
- rasy rodzime są przystosowane do miejscowych (często b. trudnych) warunków środowiskowych, co eliminuje niektóre problemy zdrowotne występujące w uzytkowaniu ras szlachetnych (rasy rodzime b. odporne a rolnictwo eko zabrania stosowania antybiotyków i innych leków)
- rasy rodzime mogą być utrzymywane na trwałych użytkach zielonych, co stwarza możliwość zagospodarowania i odnowienia obszarów o dużych walorach krajobrazowych
- rasy rodzime posiadają zdolność do okresowego ograniczania wydajności, co umożliwia im przetrwanie sezonowych niedoborów paszowych
- zwierzęta ras rodzimych w warunkach chowu ekologicznego są długowieczne, charakteryzują się zadowalającymi cechami użytkowania
- od ras rodzimych pozyskuje się produkty regionalne o unikalnej jakości, mające wielowiekową tradycję wytwarzania
~ kurpiowski model różnorodności biologicznej
~ fermy kury zielononóżki
~ gęsi, kaczki i produkty tradycyjne, produkty regionalne - znane z rolnictwa eko
Chów eko gwarantuje zwierzętom wysoki poziom dobrostanu:
Pięć wolności dobrostanu w chowie ekologicznym:
-wolność od dyskomfortu
- wolność w przejawianiu normalnego zachowania
- wolność od bólu, okaleczeń i schorzeń
- wolne od strachu i stresu
- wolność od głodu i pragnienia
Chów zwierząt metodą eko jest bezpieczny dla środowiska
Wynika to z zasad gospodarowania ekologicznego, obciążenie jest mniejsze bo jest mniejsze zużycie nawozów; jest mniej hałasu, odorów itd.
Produkty z chowu eko są zdrowe i bezpieczne
Badania jakości ekologicznych produktów pochodzenia zwierzęcego (przykłady):
- nie wykazano istotnych różnic w pozostałościach zanieczyszczeń (np. dioksyny) między gospodarstwami konwencjonalnymi i eko. W żadnej z próbek mleka nie występowała mykotoksyna, ochratoxyna A
- zawartość 1-nienasyconych kwasów tłuszczowych była większa w mleku konwencjonalnym, zaś wielonasyconych kwasów tłuszczowych była wyższa w mleku ekologiczny.
Chów eko daję szansę rozwoju alternatywnych form użytkowania zwierząt.
Choroby odzwierzęce w rolnictwie ekologicznym:
„Rolnictwo eko w porównaniu do konwencjonalnego zapewnia większą pewność uzyskania bezpiecznych produktów zwierzęcych ale stwarza większe ryzyko wystąpienia chorób zakaźnych i pasożytniczych „ - nieścisłości w badaniach.
„Utrzymanie zwierząt na wolnym powietrzu wystawia je na działanie czynników chorobotwórczych znajdujących się w otoczeniu”
7