wykład zagrożenia człowieka, WSZOP INŻ BHP, VI Semestr, Zarządzanie bezpieczeństwem pracy


Terminologia i klasyfikacja zagrożeń człowieka

Treści kształcenia

Pojęcie zagrożenia

Wyzwania, szanse i zagrożenia

Zagrożenia bezpieczeństwa narodowego

Zagrożenia bezpieczeństwa publicznego

Pojęcie zagrożenia

Aktualnie nie ma ogólnie przyjętej w literaturze definicji i klasyfikacji zagrożeń. Podstawowym pojęciem związanych nierozerwalnie z zagrożeniem jest bezpieczeństwo.

Zagrożenie jest często stosowanym pojęciem, które ma charakter wieloznaczny i wielowymiarowy, dlatego może być różnorodnie interpretowane, np. jako:

Przykładowe interpretacje zagrożenia:

Bezpieczeństwo jest funkcją wielu różnorodnych zagrożeń, które można zaliczyć do następujących grup (wg L. Korzeniowskiego [3, s. 88]):

Potencjalne i aktywne przyczyny zagrożeń egzystencji człowieka można zaliczyć do następujących grup (wg L. Korzeniowskiego [3, s. 89]):

Wyzwania, szanse i zagrożenia

Podstawowymi pojęciami związanymi z zagrożeniami dla bezpieczeństwa narodowego są wyzwania, szanse i zagrożenia.

Wyzwania obejmują zespół czynników, których wybór określa negatywny lub pozytywny stan bytu i rozwoju podmiotu (wg J. Gryza [9, s. 58]).

Wyzwania są procesem, który zaistniał lub może zaistnieć w przyszłości, charakteryzuje on się brakiem jasności, co do oceny zaistniałego zjawiska, zdarzenia i skutków, jakie może ono wywoływać. Na początku danego wyzwania należy ocenić, czy wynikają z niego szanse, czy zagrożenia (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 39]).

Szanse obejmują zespół czynników pozytywnie oddziaływujących na byt i rozwój podmiotu (wg J. Gryza [9, s. 58]).

Szanse tworzą wyzwania, które są pozytywnie rozpatrywane w systemie wartości, interesów, zamiarów i celów działania. Szanse sprzyjają rozwojowi i tworzeniu nowych kierunków aktywności społecznej oraz stwarzają możliwość osiągnięcia sukcesu rozumianego jako rozwój (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 39]).

Zagrożenia obejmują zespół czynników negatywnie oddziaływujących na byt i rozwój podmiotu (wg J. Gryza [9, s. 58]).

Zagrożenia tworzą wyzwania, które są odbierane subiektywnie i oceniane negatywnie (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 39]).

Zagrożenia bezpieczeństwa narodowego

Pojęcie zagrożenie bezpieczeństwa narodowego lub zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego jest często traktowane jako równoznaczne z pojęciem zagrożenia bezpieczeństwa państwa lub zagrożenia dla bezpieczeństwa państwa, podobnie jak pojęcie bezpieczeństwo narodowe i bezpieczeństwo państwa.

Zagrożenie bezpieczeństwa narodowego oznacza działanie lub ciąg zdarzeń, które zagrażają drastycznie, w stosunkowo krótkim okresie, jakości życia mieszkańców danego państwa (wg J. Stańczyka [7, s. 24]).

Zagrożenie bezpieczeństwa państwa oznacza splot zdarzeń wewnętrznych lub w stosunkach międzynarodowych, w którym z dużym prawdopodobieństwem może nastąpić ograniczenie lub utrata warunków do niezakłóconego bytu i rozwoju wewnętrznego albo naruszenie lub utrata jego suwerenności państwa oraz jego partnerskiego traktowania w stosunkach międzynarodowych (wg Słownika AON [1, s. 162]).

Przykładowa klasyfikacja zagrożeń bezpieczeństwa państwa według kryterium rodzaju zagrożenia (wg A. Furmana [8, s. 84]):

Klasyfikacja zagrożeń bezpieczeństwa narodowego może być przeprowadzona według następujących kryteriów (wg K. Przeworskiego [22, zał. 5]):

Przykładowa klasyfikacja zagrożeń bezpieczeństwa narodowego według kryterium skali zagrożenia (wg K. Przeworskiego [22, zał. 5]):

Przykładowa klasyfikacja zagrożeń bezpieczeństwa narodowego według kryterium zasięgu zagrożenia (wg K. Przeworskiego [22, zał. 5]):

Przykładowa klasyfikacja zagrożeń bezpieczeństwa narodowego według kryterium środowiska (wg K. Przeworskiego [22, zał. 5]):

Przykładowa klasyfikacja zagrożeń bezpieczeństwa narodowego według kryterium źródła zagrożeń (wg K. Przeworskiego [22, zał. 5]):

Najczęściej jest stosowana klasyfikacja zagrożeń bezpieczeństwa narodowego według kryterium przedmiotowego, która wynika z przyjętej klasyfikacji obszarów bezpieczeństwa narodowego (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 40]):

Zagrożenia polityczne oznaczają stan, w którym nasilają się działania zorganizowanych grup społecznych uniemożliwiające wypełnianie przez państwo jego głównych funkcji, a przez to osłabiające lub niweczące działania organów lub instytucji realizujących cele i interesy narodowe (wg Słownika AON [1, s. 163]).

Pojęcie zagrożenie ekonomiczne jest często traktowane jako równoznaczne z pojęciem zagrożenia gospodarczego (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 41]).

Zagrożenia ekonomiczne dotyczą produkcji, wymiany, różnych dóbr w państwie oraz racjonalnego nimi dysponowania dla pomnażania ogólnego dobrobytu (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 41]).

Zagrożenia gospodarcze oznaczają rodzaj zagrożenia, w wyniku którego może nastąpić osłabienie potencjału gospodarczego (wg Słownika AON [1, s. 163]).

Zagrożenia militarne obejmują użycie lub groźbę użycia siły militarnej przez podmioty prawa międzynarodowego (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 41-42]).

Zagrożenia militarne oznaczają splot zdarzeń w stosunkach międzynarodowych, w których z dużym prawdopodobieństwem może nastąpić ograniczenie lub utrata warunków do niezakłóconego bytu i rozwoju państwa albo naruszenie lub utrata jego suwerenności i integralności terytorialnej w wyniku zastosowania wobec niego przemocy zbrojnej (wg Słownika AON [1, s. 163]).

Pojęcie zagrożenie społeczne jest często traktowane jako równoznaczne z pojęciem zagrożenia społeczno-kulturowego, zagrożenia psychospołecznego, zagrożenia kulturowego lub zagrożenia cywilizacyjnego (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 42]).

Zagrożenia społeczne dotyczą przypadków związanych z niebezpieczeństwem utraty życia i zdrowia, tożsamości narodowej i etnicznej poszczególnych społeczności oraz bezpieczeństwa socjalnego i publicznego (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 42]).

Zagrożenia psychospołeczne oznaczają stan społeczeństwa objawiający się takim stopniem nasilenia negatywnych oddziaływań i zjawisk, w wyniku których zachwiane zostają egzystencjonalne wartości oraz interesy narodu i państwa, a także istnieje możliwość obniżenia świadomości społeczeństwa (wg Słownika AON [1, s. 164]).

Zagrożenia ekologiczne dotyczą funkcjonowania żywej przyrody oraz warunków życia człowieka w tym środowisku i stabilnego rozwoju społeczeństwa (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 42-43]).

Zagrożenia ekologiczne oznaczają rodzaj zagrożenia, w wyniku którego może wystąpić niebezpieczeństwo dla istot żywych, na skutek zmiany środowiska naturalnego (wg Słownika AON [1, s. 162]).

Zagrożenia informacyjne dotyczą posiadania, przetrwania i rozwoju społeczeństwa informacyjnego, np. nieuprawnione ujawnienie informacji, szpiegostwo, walka informacyjna, przestępstwa komputerowe, cyberterroryzm, naruszenie praw obywatelskich (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 43-44]).

Terroryzm oznacza formę przemocy polegającą na przemyślanej akcji wymuszenia albo zastraszenia rządów lub określonych grup społecznych w celach politycznych, ekonomicznych i innych (wg Słownika AON [1, s. 149]).

Cyberterroryzm oznacza politycznie zmotywowany atak lub groźba ataku na komputery, sieci lub systemy informacyjne w celu zniszczenia lub uniemożliwienia poprawnego działania infrastruktury oraz zastraszania lub wymuszania na rządzie i ludziach daleko idących ustępstw politycznych i społecznych (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 44])

Zagrożenia bezpieczeństwa publicznego

Bezpieczeństwo publiczne określa stan gwarantujący niezakłócone i zgodne z wolą obywateli funkcjonowanie instytucji państwowych, samorządowych i społecznych oraz urządzeń publicznych, a także bezpieczeństwo życia, zdrowia i mienia ludności w wyniku przestrzegania akceptowanego przez obywateli porządku prawnego (wg K. Sienkiewicz-Małyjurek i Z. Niczyporuka [25, s. 43]).

Bezpieczeństwo publiczne oznacza pewien stan wewnętrzny państwa, który niezależnie od grożących niebezpieczeństw, zapewnia normalne funkcjonowanie całokształtu organizacji państwowej, w tym szczególnie ochronę życia i zdrowia jednostek żyjących w państwie oraz mienia osób fizycznych i prawnych (wg S. Kowalkowskiego [8, s. 25]).

Zagrożenia bezpieczeństwa publicznego są elementem zagrożeń regionalnych i lokalnych, które obejmują ciąg zdarzeń wpływających negatywnie na funkcjonowanie organów administracji państwowej, jakość życia społeczeństwa i środowisko naturalne (wg K. Sienkiewicz-Małyjurek i Z. Niczyporuka [25, s. 43]).

Zagrożenie indywidualne polega na narażeniu pojedynczej osoby lub niewielkiej liczby osób, natomiast zagrożenie powszechne polega na sprowadzaniu konkretnego zagrożenia bezpośredniego lub pośredniego dla wielu osób (wg L. Korzeniowskiego [3, s. 92-93]).

Do zagrożenia bezpieczeństwa publicznego może dojść poprzez spowodowanie (wg art. 18. ustawy [26]):

Przykładowa klasyfikacja zagrożeń bezpieczeństwa publicznego według kryterium rodzaju zagrożenia (wg K. Sienkiewicz-Małyjurek i Z. Niczyporuka [25, s. 44]):

Przykładowa klasyfikacja zagrożeń technicznych (wg K. Sienkiewicz-Małyjurek i Z. Niczyporuka [25, s. 44]):

Przykładowa klasyfikacja zagrożeń społecznych (wg K. Sienkiewicz-Małyjurek i Z. Niczyporuka [25, s. 44]):

Przykładowa klasyfikacja zagrożeń naturalnych (wg K. Sienkiewicz-Małyjurek i Z. Niczyporuka [25, s. 44]):

Specyficzną grupę zagrożeń bezpieczeństwa publicznego stanowią zagrożenia terrorystyczne, które obejmują zagrożenia militarne i niemilitarne.

Przykładowa klasyfikacja niemilitarnych zagrożeń bezpieczeństwa publicznego (wg S. Kowalkowskiego [8, s. 24]):

Klęska żywiołowa oznacza katastrofę naturalną lub awarię techniczną, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem (wg ustawy [13]).

Inne miejscowe zagrożenie oznacza zdarzenie wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody niebędące pożarem ani klęską żywiołową, stanowiące zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub środowiska, któremu zapobieżenie lub którego usunięcie skutków nie wymaga zastosowania nadzwyczajnych środków (wg ustawy [19]).

Katastrofa naturalna obejmuje zdarzenia związanego z działaniem sił natury, a awaria techniczna dotyczy zdarzeń związanych z działaniem wytworów człowieka.

Katastrofa naturalna oznacza w szczególności (wg ustawy [13]):

Awaria techniczna oznacza gwałtowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, urządzenia technicznego lub systemu urządzeń technicznych powodujące przerwę w ich używaniu lub utratę ich właściwości (wg ustawy [13]).

Poważna awaria oznacza zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem (wg ustawy [18]).

Poważna awaria przemysłowa oznacza poważną awarię w zakładzie, gdzie zakład oznacza jedną lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowadzący instalacje posiada tytuł prawny, oraz znajdującymi się na nim urządzeniami (wg ustawy [18]).

Zagrożenie znaczące oznacza zagrożenie mogące spowodować poważne i nieodwracalne uszkodzenie zdrowia lub śmierć, występujące w szczególności podczas wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych lub w sytuacjach poważnych awarii (wg normy PN-N-18001:2004 [10]).

Substancja niebezpieczna oznacza jedną lub więcej substancji albo mieszaniny substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze mogą, w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub środowiska (wg ustawy [18]).

Materiał niebezpieczny oznacza substancję i preparat chemiczny sklasyfikowany jako niebezpieczny zgodnie z przepisami [14,16] oraz materiał zawierający szkodliwe czynniki biologiczne zakwalifikowane do 3 lub 4 grupy zagrożenia zgodnie z przepisami [15] (wg rozporządzenia [5]).

Przykładowa klasyfikacja zagrożeń powstałych w wyniku awarii technicznych (wg S. Kowalkowskiego [21, s. 16]):

Poważne zagrożenia dla życia wielu ludzi stanowią awarie budowlane i przemysłowe. Do awarii budowlanych zalicza się: zawalenia budynków, podmycia mostów, wybuchy gazu w instalacjach mieszkaniowych, osunięcia wykopów fundamentowych. Awarie przemysłowe mogą powodować zagrożenia pożarowe, chemiczne, biologiczne i radioaktywne, mogą wystąpić na skutek awarii urządzeń, katastrof kolejowych, drogowych, powietrznych, morskich, eksplozji zbiorników, cystern, itp. (wg S. Kowalkowskiego [21, s. 16]).

Przestępcą przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu jest ten (wg art. 163. ustawy [17]): kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, mające postać:

Przestępcą przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu jest ten (wg art. 165. ustawy [17]): kto sprowadza niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia wielu osób albo dla mienia w wielkich rozmiarach:

Przykładowa klasyfikacja zagrożeń społecznych (wg M. El-Ghamari [8, s. 59]):

Specyficzną grupę zagrożeń społecznych stanowią (wg M. El-Ghamari [8, s. 59 i 67]):

Przykładowa klasyfikacja przestępstw (wg ustawy [17]):

1


Wyszukiwarka