WYKŁAD VIII
Skrypty kulturowe: charakterystyczne dla danej kultury i powtarzające się; wzór interakcji społecznych, charakterystyczne dla danej grupy (Triandis i In. 1984, Vandello i Cohen, 2003)
1.Skrypt sympatii Hiszpanów.
Skłonność do zgadzania się, wyrażania szacunku dla innych, dążenia do utrzymania harmonii w relacjach / definiuje grzech społeczny - łamanie normy wynikającej z tego skryptu
2.Skrypt honoru (płd. Włochy, Grecja, Ameryka Płd, kraje Arabskie)
Napędza usprawiedliwienie przemocy wobec kobiet, które zdradziły męża
Skrypt przepraszania (Japonia)
Kulturowo uwarunkowana zdolność do przepraszania
-> brak przeprosin - przykre konsekwencje
Skrypt narzekania (Szymków- Sudziarska 2004)
Organizuje dopływające informacje w sposób charakterystyczny dla skryptu
- osoby badane wykazują tendencję do przypominania sobie treści typowych dla skryptu narzekania jako bardziej negatywnych niż w rzeczywistości (wyolbrzymianie negatywów)
- osoby badane wykazują gorszą dyskryminację pamięciową zadań typowych do narzekania
- narzekanie jest oceniane jako bardziej stosowne i adekwatne niż afirmacja
- reakcja narzekania na narzekanie innych służy tworzeniu więzi, przedłużenia relacji
Ta osoba, która słyszała czyjeś narzekanie i starała się to zmienić na pozytywne - spostrzegana jest przez narzekającego jako bardziej inteligentna, ale mniej sympatyczna
W kulturze narzekania bardziej lubimy osoby narzekające
Narzekamy na:
-politykę
-służbę zdrowia
-pracę
SKRYPT - sekwencja zdarzeń, zachowanie (np. wizyta u lekarza)
Wyniki badań nad rolą schematów:
- w procesach porównywania i oceniania ludzie przyjmują za punkt odniesienia obiekt najbardziej typowy (oceny uzależniają od tego, w jakim kierunku oceniany obiekt „odbiega” od wzorca)
- ludzie przeceniają częstość występowania egzemplarzy typowych i niedoceniają częstości nietypowych
- istnieje związek typowości egzemplarzy z emocjami podmiotu
- im mniej typowy dany obiekt (mniej podobny od rdzenia czy prototypu) tym więcej transformacji rdzenia wymaga, aby być zrozumiałym. Ponieważ jego poznanie jest trudniejsze - wymaga więcej wysiłku i może wzbudzać negatywne emocje np. w sytuacji zagrożenia czy oceniania.
Nietypowi ludzie bardziej nam się podobają, w sytuacji rozrywkowej, ale kiedy mamy razem coś zrobić - podobają się nam już mniej
Wybór schematu/skryptu zależy od:
- jego dostępności
- stopnia utrwalenia danego skryptu
- torowania (priming) przez zdarzenia poprzedzające
Dostępność schematu:
- łatwość, z jaką możemy uświadomić sobie rozmaite myśli, idee
Dostępność schematu --> taki, który obecnie jest uświadomiony, lub, który łatwo może być przywołany do świadomości
- dostępne są schematy, które łatwo wydobyć na powierzchnię
- dobrze utrwalone
- świeże, bo ostatnio udostępnione
- wielokrotnie uruchamiane
- torowane przez zjawiska poprzedzające (preming) -> poprzedzające bezpośrednio doświadczenie
EKSPERYMENT (Iyengara i Kindera)
„separowanie” wiadomości TV:
Czy oglądanie TV kształtuje poglądy ludzi?
Czy oglądalność wiadomości TV torują jakieś schematy?
+komentarze
+kolejność
+reportaże
Co ważniejsze dla kraju?
-system obrony USA
-ekologia zanieczyszczenia środowiska
-inflacja, zagrożenie ekonomii
Manipulowanie tymi tematami, nie treścią, ale ilością i kolejnością informacji, + jacy komentatorzy mówią na dany temat
Po 7 dniach odpowiadali na pytanie:
Np. jak ważne te 3 sfery …….
Ważność informacji --> wybierając kandydata kierowali się tymi informacjami
Np. ci, co oglądali o obronie USA - zwracali uwagę na tego kandydata, który miał to w programie
REPLIKACJA ( badanie tych samych osób w późniejszym czasie)
Badanie panelowe - tych samych osób po jakimś czasie
Ocena prezydenta - zależna na obszarze, który wcześniej widzieli
Wyniki: Narzucanie kategorii, w jakich myślimy o świecie
Co się stało: torowanie tych treści!!
Badanie:
Eksperyment Higginsa „Przypadek Donalda”
- dostępność --> torowanie dostępności schematu
Etapy:
Uczenie się słów lub kojarzenie słów z kolorami
Np. miłośnik - przyrody
Zarozumiały, uparty
Lekkomyślny, skryty
2.Opis Donalda:
- człowiek lubiący wyzwania
Sprawdzano to, czego uczyły się osoby badane - słów pozytywnych czy negatywnych. Czy wpływały na ocenę Donalda
Donald - skojarzenia pozytywne - osoby o dużej potrzebie stymulacji
- skojarzenia negatywne - osoba lekkomyślna
HEURYSTYKI
Uproszczone reguły wydawania sądów
- dostępność (może być 1 z heurystyk) wydając sąd kierujemy się tym, jak łatwo można przywołać coś do świadomości
Badania:
Ross, Sicoly 1982
Zasada dostępności wyjaśnia fakt poczuci nierówności wkładu we wspólną pracę. Jedna z osób przecenia swój wkład w coś.
Zastosowanie w marketingu:
3 sposoby opisu zalet samochodu:
3 ważne zalety
3 mało ważne
9 mało ważnych
Obserwowano, jaki samochód był najczęściej wybierany
(mówiono dużo różnych rzeczy)
1 dostępność pozytywnych informacji
1 zależy na czymś
1 dostępność
Najwięcej osób wybrało samochód C
Heurystyka zakotwiczenia - uproszczona metoda wnioskowania, polegająca na posługiwaniu się jakąś liczbą czy wartością jako punktem wyjściowym i formułowanie odpowiedzi na pytanie poprzez modyfikowanie tej wartości
„ Wiedziałem, że to się zdarzy” ( Hindsightbias)
Gdy dowiadujemy się o fakcie, który był mało prawdopodobny - uznajemy, że ów fakt był możliwy do przewidzenia „ … a nie mówiłam” ( Fischoff 1975)
Badanie Tversky, Kahneman
Np., jaki % krajów afrykańskich należy do ONZ
Ten % zależy od zupełnie przypadkowych liczb
Badanie Kahnemana, Tversky - (epidemia)
Program A - zostanie uratowanych 200 osób
Program B - istnieje prawdopodobieństwo 1/3, że się uratuje, i 2/3 że się nie uratuje
Jeśli
- przyjmiemy program A - zginie 400 osób
- przyjmiemy program B - prawdopodobieństwo, że nikt nie umrze, i 2/3 że umrze 600 osób
Interpretacja - wybieramy to, co prowadzi do mniejszej straty
Możliwe, że gdy słyszymy „prawdopodobieństwo” - zamykamy się
Aronson, Gonzalez, Costanzo
Sposób ujęcia problemu decyduje, czy ludzie chcą przeznaczyć pieniądze na izolację cieplną domu
Osoby badane po zbadaniu domu otrzymują od ekspertów informacje:
- ile dolarów można zaoszczędzić w ciągu roku za rachunki za ogrzewanie (energię)
= zysk
- ile dolarów traci każdego roku bez izolacji = strata
Więcej decydowało się zainwestować w izolację, kiedy słyszało informację o stracie
Postawy jako heurystyki (Protkanis, Greenwald)
- mogą być używane w celu zaliczenia obiektów do kategorii pozytywnej lub negatywnej, służą do interpretowania świata
(np. wyższe oceny z … wg. nas mają ci, których lubimy)
Kahneman i Tverski
„ Zieloni i niebiescy” - taxi
85% - zielone
STATYSTYKA
15%-niebieskie
Zdarzył się wypadek
Świadek w ciemności zauważył niebieską TAXI
Ignorowanie danych statystycznych, ( bo statystycznie zielona)
Nie dostrzegamy tendencyjności próby:
- uogólnienia na podstawie próbek informacji, o których wiadomo, że są tendencyjne lub nietypowe
DOSTĘPNOŚĆ - przywołanie w pamięci
Reprezentatywność - podobieństwo
ZAKOTWICZENIA - punkt odniesienia