Armia Andersa

Kalendarium

1940 - w lutym Władysław Anders został przewieziony do Łubianki, centralnego więzienia NKWD w Moskwie. Później trafił do Butyrek, wreszcie z powrotem do Łubianki.

1941 - wolność przynosi Andersowi wybuch wojny pomiędzy Sowietami a Niemcami.
4 sierpnia prosto z celi więziennej na Łubiance zabrany został na spotkanie z szefem NKWD Ławrientijem Berią i uwolniony.
Naczelny Wódz, gen. Władysław Sikorski, powierzył mu tworzenie w ZSRR Armii Polskiej, która miała powstać z oswobodzonych polskich jeńców i zesłańców.

Wojsko formowało się w rejonie Buzułuka, w Buzułuku koło Kujbyszewa mieścił się również sztab gen Andersa. Formowanie odbywało się również w Tatiszczewie (5 Dywizja Piechoty) i w miejscowości Trockoje (6. Lwowska Dywizja Piechoty)

1942 - wobec niemożliwości wyżywienia, uzbrojenia i uporządkowania rosnącej liczby polskich oddziałów i prowadzenia walki o niepodległy kraj u boku ZSRR, gen. Władysław Anders i rząd polski w Londynie, korzystając z poparcia rządu brytyjskiego, uzyskali zgodę Stalina na ewakuację Armii Polskiej z ZSRR na teren Iranu.
4 sierpnia Anders zostaje awansowany na generała dywizji. We wrześniu Polacy przesunięci ostali do Iraku. Anders założył kwaterę główną w Quizil Ribat.
Od tego czasu wojsko, jakim generał dowodził, nazywane jest Armią Polską na Wschodzie.

1942/1943 - po wyposażeniu w broń i sprzęt gen, Anders nakazuje przeprowadzenie intensywnych szkoleń oddziałów polskich

1943 - w czerwcu gen. Władysław Sikorski nadał wojskom Armii Polskiej na Wschodzie nazwę II Korpusu Polskiego.
W skład formacji dowodzonej przez gen. Andersa wchodziła wówczas:
- 3. Dywizja Strzelców Karpackich (gen. bryg. Bronisław Duch),
- 5. Kresowa Dywizja Piechoty (gen. bryg. Nikodem Sulik),
- 2. Brygada Pancerna (gen. bryg. Bronisław Rakowski),
- 2. Grupa Artylerii (płk. Ludwik Ząbkowski)
oraz mniejsze oddziały i służby. Ogółem II Korpus Polski liczył 45 tys. żołnierzy i oficerów.

1943/1944 - Korpus przerzucono do Włoch. Dowództwo wraz z gen. Andersem wylądowało tam 8 stycznia.

1944 - 24 marca podczas odprawy dowódca brytyjskiej 8. Armii gen. Oliver Leese zaproponował Andersowi wykonanie przez polski II Korpus natarcia i zdobycia masywu Monte Cassino, co otworzyłoby aliantom drogę na Rzym. Powiedział do gen. Andersa „Jeżeli pan nie może podjąć się tego zadania, to będę musiał poszukać dla tego innego korpusu. Ma pan dziesięć minut do namysłu”
Anders, po naradzie ze swym szefem sztabu, przyjął propozycję.

11 maja odczytano żołnierzom rozkaz gen. Andersa „Nadeszła chwila bitwy. Długo czekaliśmy na odwet i zemstę nad odwiecznym naszym wrogiem (…). Zadanie, które nam przypadło rozsławi na cały świat imię żołnierza polskiego. „
Był to początek zmagań o Monte Cassino, masyw znany jako „niezdobyta twierdza niemiecka”.
18 maja rano, po krwawych i zaciętych walkach, Polacy zdobywają ruiny klasztoru (polski proporczyk został wbity przez 12 Pułk Ułanów)
25 maja II Korpus Polski zajął ufortyfikowane i bronione przez Niemców miasteczko Piedimonte San Germano. Oznaczało to przełamanie linii Gustawa. Anders ocenił „Jeżeli duch oddziałów polskich jest, pomimo tak ciężkich przejść i strat, wciąż tak znakomity, to fakt ten przypisać należy temu, iż bijąc się o Monte Cassino, żołnierz nasz walczył i przecież o swój własny Kraj”.
17-18 lipca żołnierze Andersa wyzwalają Anconę.

1945 - od 26 lutego (do 21 czerwca) Anders pełni obowiązki naczelnego wodza Polskich Sił Zbrojnych i głównego inspektora Sił Zbrojnych. W kwietniu (20.04) II Korpsus Polski zdobywa Bolonię

II Korpus Polski został rozwiązany w roku 1947.

Biografia gen. Andersa

Władysław Anders urodził się 11 sierpnia 1892 roku we wsi Błonie leżącym wówczas na terenie imperium rosyjskiego. Po ukończeniu warszawskiego gimnazjum realnego rozpoczął studia na politechnice w Rydze. Tuż przed wybuchem I wojny światowej w 1913 r. skończył rosyjską szkołę oficerów rezerwowych. W czasie wojny początkowo służył w armii carskiej a po wybuchu rewolucji lutowej wstąpił do I Korpusu Polskiego w Rosji pod dowództwem Józefa Dowbora-Muśnickiego.

Po odzyskaniu niepodległości, za czasów powstania wielkopolskiego pełnił funkcję szefa sztabu Armii Wielkopolskiej. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej, ówczesny podpułkownik, dowodził 15. Pułkiem Ułanów Poznańskich. Wtedy również został po raz pierwszy uhonorowany orderem Virtuti Militari który otrzyma jeszcze trzykrotnie. W 1923 Władysław Anders ukończył Wyższą Szkołę Wojenną w Paryżu.

1926 rok to rok przewrotu majowego. Władysław Anders, choć podzielał poglądy Józefa Piłsudskiego, opowiedział się po stronie legalnych władz. Jako Szef Sztabu dowództwa wojsk rządowych kierował m.in. obroną pałacu prezydenckiego, ewakuacją Stanisława Wojciechowskiego i przedstawicieli rządu do Wilanowa.

Do czasu wybuchu II wojny światowej Władysław Anders dowodził 2. Samodzielną Brygadą Kawalerii w Brodach. 1 stycznia 1934 uzyskał stopień generała brygady. Następnie dowodził Nowogródzką Brygadą Kawalerii..

W wrześniu 1939 generał wraz z tą grupą walczył w składzie armii „Modlin”. Wojsko po pewnym czasie zaczęło się kierować ku granicy rumuńskiej. Schwytany przez Ukraińców generał został przekazany Rosjanom. Początkowo Władysław Anders przebywał w szpitalu w Lwowie i tamtejszym więzieniu NKWD. Odmówił wstąpienia do Armii Czerwonej. Od lutego 1940 do 1941 roku przebywał w centralnym więzieniu NKWD - Łubiance.

22 czerwca 1941 rozpoczęła się niemiecka operacja „Barbarossa” Armia Czerwona poniosła duże straty. W związku z tym ZSRR zaczął szukać wszelkich możliwych sojuszników. 30 lipca podpisano układ polsko-radziecki (tzw. układ Sikorki-Majski)..

Zwolniony z więzienia 4 sierpnia 1941 generał dostał propozycję utworzenia polskiej armii w ZSRR - i zgodził się. Zaczęła formować się armia złożona z niedawnych jeńców. Skromnymi racjami żywnościowymi dzielono się również z przybywającymi kobietami i dziećmi. Wśród polskich żołnierzy brakowało oficerów, Stalin sugerował że uciekli do Mandżurii, dziś wiemy że zostali wymordowani przez NKWD. Sytuacja armii była trudna. W końcu, w 1942, przy poparciu Wielkiej Brytanii, uzyskano zgodę na ewakuację do Iranu. Z ZSRR wydostało się ponad 115 tys. osób (w tym około 32 tys. cywilów).

We wrześniu Polacy zostali przeniesieni do Iraku - formacja połączono z Brygadą Strzelców Karpackich nosiła nazwę Polskiej Armii na Wschodzie. W 1944 został wydzielony II Korpus Polski, przerzucony do Włoch miał działać w ramach 8.Armii brytyjskiej.

Najsłynniejszym zadaniem było natarcie na Monte Cassino. „Niezdobyta twierdza niemiecka”, zastała zdobyta 18 maja 1944r. Żołnierze generała Andersa wykonali jeszcze wiele innych zadań m.in. :zdobyli Anconę (lipiec 1944), przełamali linię Gotów (sierpień-wrzesień), uczestniczyli w wyzwoleniu Bolonii (kwiecień 1945). Generał Anders w okresie od 26 lutego do 21 czerwca 1945 pełnił funkcję Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych.

Wojna jednak dobiegła końca. W 1947 roku II Korpus Polski zostaje rozwiązany. Generał nie wrócił do ojczyzny. Przebywał w Wielkiej Brytanii. Tam opublikował swoje wspomnienia z lat 1939-1945 zatytułowane „Bez ostatniego rozdziału”. I tak jak napisałam na początku: władze komunistyczne generała „nie lubiły”, nie tylko dlatego, że wyprowadził on Armię Polską z Rosji. Pamiętajmy, że generał był jawnym antykomunistą. Władze PRL obawiały się powrotu bohatera do Polski. Pozbawiony polskiego obywatelstwa generał umiera w 1970 roku - w rocznicę rozpoczęcia natarcia na Monte Cassino (w nocy z 11 na 12 maja). Władysław Anders zgodnie z życzeniem został pochowany wśród swoich żołnierzy u stóp zdobytego wzgórza.

Panna Karolina

Kalendarium zaczerpnięte z dodatku „Rzeczpospolitej”: „2007 - Rok Generała Andersa. Z ostatnim rozdziałam” z 11 sierpnia 2007. Wprowadziłam jednak trochę własnych poprawek.

Biografia jest fragmentem mojego artykułu (z listopada 2007) zamieszczonego w czasopiśmie internetowym „EGO”

Opracowanie w pierwotnym zamyśle miało wyglądać diametralnie inaczej. Problemy techniczne. Dosłowne i metaforyczne też.

---