Inhalacje - wziewania - aerosoloterapia - metoda lecznicza polegająca na wprowadzeniu leku do układu oddechowego (tzw. aerozolu leczniczego) o różnym stopniu rozproszenia .
Aerozole - są to względnie trwałe układy cząstek substancji stałych, płynnych lub gazowych, rozproszonych i zawieszonych w środowisku rozpraszającym, gazowym.Lecznicze zastosowanie mają aerozole powstałe po rozproszeniu cieczy w środowisku gazowym, zwykle powietrzu.
Pyły - rozproszenie ciała stałego w środowisku gazowym (powietrzu),
Mgła - rozproszenie cieczy w środowisku gazowym (powietrzu),
Dym - rozproszenie w środowisku gazowym (powietrzu) substancji pochodzących ze spalania.
Zasadnicze znaczenie dla metod leczniczych ma stopień rozdrobnienia tj. średnicy kropelek, która warunkuje poziom dostępności anatomicznej aerozolu.
· kropelki o średnicy 30 ၭm penetruja tchawicę, oskrzela główne, oskrzela płatowe,
· kropelki o średnicy 10 ၭm penetrują oskrzele segmentowe, oskrzela najmniejsze i oskrzeliki końcowe,
· kropelki o średnicy 1ၭm penetrują oskrzeliki oddechowe, przewodziki pęcherzykowe,
· kropelki o średnicy < 0,3 ၭm penetrują do woreczków pęcherzykowych.
W zależności od średnicy aerozole lecznicze dzielimy na:
1. aerozole prawdziwe = suche - od 0,1 do 5 ၭm,
2. aerozole wilgotne = od 5 do 20 ၭm,
3. mgła = spray - powyżej 20 ၭm. Pomiary średnicy kropelek wykonuje się przy użyciu:
- filtrów,
- metod swobodnej sedymentacji na różnych podłożach,
- precypitacji elektrycznej aerozoli,
- mikroskopowej analizy prędkości opadania kropelek,
- mikroskopowej analizy prędkości opadania kropelek,
- mikroskopowej ocenie osiadania kropelek na różnego rodzaju podłożach.
Mgła h m o g e n n a = przeważające występowanie kropelek jednego określonego rzędu.
Mgła h e t r o g e n n a = występowanie różnych rodzajów wielkości w różnych przedziałach wielkości.
Widmo głębokie mgły = występowanie kropelek o podobnej średnicy
Widmo poszerzone i płytkie = występowanie kropelek w małej ilości w różnorodnych przedziałach wielkości średnicy (wnikanie leku do określonego poziomu dróg oddechowych).
Krople duże b.wyraźnie podlegają sile ciążenia i opadają (prędkość opadania jest funkcją wielkości).
Kropelki małe (poniżej 5 ၭm)podlegają wzajemnemu oddziaływaniu siłami tarcia, które równoważą przyciąganie ziemskie tzw. ruchy Browna.
Jednoimienne (odpychające) naładowanie kropelek zwiększa stabilność aerozolu.
Rozróżniamy:
- aerozole pierwotne monodyspresyjne = pierwotne równomierna wielkość cząsteczek i związana z tym większa trwałość ,- aerozole wtórnie monodyspresyjne = o zróżnicowanej wielkości kropelek, poprzez osiadanie, opadanie i wyparowywanie kropelek najmniejszych, osiągają tzw. wielkość pośrednią.
Lecznicze zastosowanie aerozoli jest uzależnione od:
1. głębokości = zasięgu penetracji w drogach oddechowych,
2. szybkość prądu powietrza w drogach oddechowych,
3. wielkość kropelek aerozolu,
4. częstości oddychania,
5. temperatury aerozolu:
Þ głębokość wnikana jest uzależniona od stanu układu oddechowego, zaburzeń wentylacji
Þ szybkość prądu powietrza w drogach oddechowych, zależna min. o stanu drożności dróg oddechowych, ograniczenia ruchomości płuc itp. zrosty pozapalne, pourazowe, skrzywienie kręgosłupa,
Þ wielkość kropelek aerozolu - efekt terapeutyczny uzależniony jest od poziomu penetracji: przy średnicy od 0,1, do 0,3 ၭm istnieje możliwość poddawania się cząsteczek aerozolu ruchom oddychania (i nie będą one wchodzić w kontakt ze śluzówką dróg oddechowych).
ÞRozproszenie użytego leku, znacznie zwiększa jego powierzchnię no. wg. T. Miki 1 ml wody w postaci kuli o średnicy 1,24 cm ma powierzchnię 4,84 cm2. Przy rozproszeniu na krople o średnicy 1ၭm, łączna ich powierzchnia wynosi ok. 6 cm2.
Optymalną wielkością zawieszonych w gazie cząsteczek jest przedział od 0,5 do 10 ၭm
- częstość oddychania = im oddech jest szybszy i płytszy tym gorsza jest dostępność aerozolu.
Wg T. Miki przy częstości ok. 30 oddechów na 1 min. wykorzystuje się ok. 10 % wdychanego aerozolu; przy 5-6 oddechach na 1 mm - 50-60 %,- temperatura aerozolu = najbardziej optymalna jest temp. ok.30oC; temperatura wyższa sprzyja kondensacji (skraplaniu) przy zetknięciu się z chłodniejszym powierzchniami, temperatura niższa aerozoli wpływa drażniąco i może wywołać skurcz oskrzeli (min. ograniczenie dalszej penetracji leku).
Rozróżniamy obecnie następujące metody uzyskiwania aerozoli leczniczych.
- za pomocą sprężonego powietrza = o ciśnieniu 1,5 - 3 atm. poprzez dyszę o średnicy 0,3 - 1mm, wywołuje podciśnienie zasysające cząsteczki wody o średnicy ო 10 ၭm i gęstości od 50 do 500 mm3 na 1 l (urządzenie grzewcze umożliwia osiąganie wymaganej temp.,- za pomocą ultradźwięków = zogniskowanie fal ultradźwiękowych na granicy cieczy z powietrzem, wytwarza mgłę o dużej gęstości.
Wielkość kropelek jest zależna od częstotliwości fal ultradźwiękowych, np. 1 Mhz პ ჟ 1 ၭm
Duża trudność w rozpraszaniu cieczy lepkich
- aparat Schnitzlera = wytwarzający spray o średnicy kropelek ო50ၭm, które uderzają pod ciśnieniu błonę śluzowa nosa i gardła (stosowane w tzw. zanikowym nieżycie błon śluzowych),
- aparat do inhalacji tzw. szkockich = umożliwia zmiany temperatury aerozoli w granicach od 20o do 40o C,
- aparaty do wytwarzania i wziewań elektroaerozoli.
· naładowane ujemnie cząsteczki przyspieszają i ułatwiają oczyszczanie dróg oddechowych, zwiększając wydzielanie śluzu, pobudzają ruch mgiełkowy rzęsek (także i wodospady, tężnie),
· naładowane dodatnio aerozole oddziałują niekorzystnie (pyły, zanieczyszczenia).
INHALACJE NATURALNE : aerozol morski - przy wietrze od morza o średniej prędkości; w odl. ok. 300m od brzegu oddziaływanie wątpliwe.
LECZNICZE WODY MINERALNE = w postaci od 0,25 do 3 % w zabiegach 10-15 min., 1-2/dzień
- wody izotoniczne (0,9% Na Cl)
zmniejszają przekrwienie
błony śluzowej, wzmagają wydzielanie , normalizują funkcję bł.śluzowej
- wody hipotomiczne (0,3 - 0,8% NaCl) usuwają zalegające substancje
- wody hipertomiczne (1-3% NaCL) - wywołują przekrwienie błony śluzowej pobudzają wydzielanie gruczołów, rozrzedzają wydzielinę = odkrztuszanie i usuwanie.
Jod działa jw. (silniej).
Zawartość siarki szczególnie korzystna w przewlekłych stanach ropnych.
W licznych pracach naukowych (OBK Kliniki Otolaryngologii AM we Wrocławiu) potwierdzono korzystny wpływ stosowania leczniczego wody „Mieszko” = szczawa wodorowęglanowo -sodowej, w skojarzonym, leczeniu stanów zapalnych krtani.
Zwrócono uwagę na uzyskanie: rozrzedzenia wydzieliny śluzowe, jej przekrwienie, zmniejszenie podsychania, działanie odkażające, przywracające tzw. równowagę biologiczną komórek`.
Szczególna uwaga na stan sanitarna - higieniczny elementów aparatów i ochronę personelu.
Przy lekach mogących wywołać odczyn alergiczny duża ostrożność - próba i wywiad
Okresowa kontrola personelu w kierunku odporności na leki i reakcje alergiczne.
INHALACJE CELKOWE: stosowanie aerozolu leczniczego w zamkniętej przestrzeni celki - kabiny zabiegowej.
Wytwarzany jest aerozol różnokroplisty, przystosowany do rozpylania leków = substancji dodatkowych (często b.gęstych i lepkich).
Automatyczne sterowanie zabiegiem z uwzględnieniem wymogów sanitarno - higienicznych.
Rozróżniamy:
- fazę zabiegową;
- fazę higieniczną - rozpylanie środka dezynfekcyjnego i umycie całego pomieszczenia zabiegowego po skończonym dniu pracy (okresowe badania bakteriologiczne).
Aerozol leczniczy w celce osiąga maksymalną gęstość po pewnym czasie, gdy wystąpi zrównoważenie ilości wytwarzanego aerozolu z kubaturą komory - celki i pojawi się sedymentacja na ścianach i podłodze celki / oraz na pacjencie - ochronne ubranie).
Po uzyskaniu maksymalnej gęstości aerozolu w celce występuje nieznaczne nadciśnienie rzędu kilku mm Hg პ wypycha aerozol przez nieszczelności na zewnątrz. tzw. gęstość zabiegowa პ równowaga pomiędzy wytwarzaniem a sedymentacją (cząstki duże), wydostaniem się z komory oraz pochłanianym przez pacjenta.