Teoria anomii. Durkheim i Merton. Anomia to gwałtowne zmiany społeczne, głównie o charakterze ekonomicznym, powodujące brak kontroli społecznej i wtedy jednostka nie czuje się związana w swych dążeniach z istniejącym systemem norm. Geneza przestępczości Durkheim upatrywał w strukturze społecznej. Jednostka nigdy nie jest zaspokojona w swych dążeniach (im kto więcej ma tym więcej chce ponieważ otrzymane nagrody jedynie stymulują potrzeby zamiast je zaspokajać). Granice tym dążeniom indywidualnym może wyznaczyć jedynie zewnętrzna kontrola ze strony społeczeństwa. W prawidłowo funkcjonującym społeczeństwie kontrola społeczna sprawia że każdy uświadamia sobie swoje możliwości awansu i odpowiednio reguluje poziom aspiracji. W okresie gwałtownych zmian społecznych (głównie o charakterze ekonomicznym) następuje załamanie się kontroli społecznej, wskutek czego jednostka nie czuje się jeż związana w swych dążeniach z istniejącym systemem norm. Stan ten określany jest przez Durkheima jako anomia. Może ona dotyczyć większych lub mniejszych grup w ramach społeczeństwa, lecz zawsze związany jest z gwałtownymi zmianami społecznymi. Stan anomi charakteryzujący się rozpadem więzi społecznych i dezorientacją ludzi co do obowiązujących norm zachowania prowadzi do ujawniania egoistycznych tendencji tkwiących w człowieku czego wynikiem jest wzrost różnorodnych zachowań dewiacyjnych w tym przestępczości. Według Mertona w prawidłowo funkcjonującym kulturowo społeczeństwie wyznaczone cele pozostają w ścisłym związku ze środkami za pomocą których można te cele osiągnąć. Zakłócenie w prawidłowo funkcjonującym społeczeństwie może się pod tym względem objawić w przypadku nadmiernego akcentowania celów lub środków. Merton określa stan anomi jako załamanie się struktury kulturowej które zachodzi w sytuacji szczególnie ostrego rozdźwięku między normami i celami kulturowymi a społecznie stworzonymi możliwościami postępowania zgodnie z nimi dla członków danej grupy. Rozróżnia się: - Anomię zwykłą - stan zamieszania w grupie lub społeczeństwie w którym istnieje konflikt systemów wartości. Powoduje to pewien niepokój i poczucie oderwania od grupy. - Anomię ostrą - degeneracja a w ostateczności rozpad systemów wartości. Prowadzi to do silnych leków. Istnieją różne typy do sytuacji dysfunkcji zachodzącej między strukturą kulturą a społeczną: -Konformizm - działanie skierowane na osiągnięcie kulturowo usankcjonowanych celów za pomocą legalnych środków. -Rytualizm - rezygnacja lub obniżenie poziomu aspiracji do osiągnięcia wyższej pozycji na tyle iż nie powoduje to frustracji z powodu niezrealizowanych celów. - Innowacja - akceptacja celów przy odrzuceniu sposobów ich realizacji. Wykorzystanie nieinstytucjonalnych środków ( to jest zabronionych, nieetycznych itp.)występuje we wszystkich warstwach społecznych nie wyłączając najwyższych. -Wycofanie się - jednoczesne odrzucenie celów wyznaczonych przez kulturę i instytucjonalnych środków do realizacji tych celów. Merton miał na uwadze takie kategorie ludzi jak psychotycy, narkomani, alkoholicy, włóczędzy, itp. Najbardziej drastyczną formą wycofania jest samobójstwo. -Bunt- jednoczesne odrzucenie celów kulturowych i środków służących do ich realizacji przy jednoczesnym pozytywnym pozytywnym programie wprowadzenia w system społeczny nowych celów i nowych środków służących do ich realizacji. Bunt jest charakterystyczny dla nowo wyłaniających się warstw lub klas społecznych którym zastany system nie daje możliwości rozwoju adekwatnego do ich aspiracji.