Specyfiką zaburzeń mowy dzieci z uszkodzonym narządem słuchu jest:
- brak rozwoju ekspresji i percepcji językowej, albo
- ograniczenie zdolności nabywania umiejętności językowych.
Przejawia się to w różnego stopnia opóźnieniach rozwoju poszczególnych aspektów mowy (fonetycznego, gramatycznego i ekspresyjnego). Zaburzeniu ulega zarówno rozwój czynności mówienia, jak i rozumienia. Charakterystycznymi cechami mowy tych dzieci są: znaczne zaburzenia artykulacyjne, ubogi zasób słownictwa biernego i czynnego, liczne dysgramatyzmy, zaburzenia w prawidłowym oddychaniu dla mowy i emisji głosu, niższa sprawność narządów mowy oraz niższa ogólna sprawność komunikacyjna.
Cele terapii dzieci z zaburzeniami słuchu są różne i zależą od stopnia dysfunkcji słuchowej oraz od wieku dziecka w chwili rozpoczęcia rehabilitacji. W przypadku poważnego zaburzenia słuchu celem terapii jest nauczenie słyszenia i rozumienia mowy innych oraz wytworzenie motywacji do mówienia, a także nauka komunikowania się z otoczeniem. W przypadku zaburzeń słuchu lżejszego stopnia podstawowym celem terapii jest doprowadzenie do takiej sytuacji, aby jedynym sposobem komunikowania się z otoczeniem była mowa i by dziecko mogło podjąć naukę w szkole masowej wśród mówiących i słyszących rówieśników.
Podejmując pracę z dzieckiem wykazującym dysfunkcję słuchową należy uwzględnić następujące wskazówki metodyczne:
1.Przekazanie rodzicom diagnozy powinno być jednocześnie początkiem terapii rodziny. Należy skłonić rodziców, by realizowali program wczesnego wychowania słuchowego i językowego.
2.Sposoby pracy muszą być dostosowane do wieku, możliwości psychofizycznych i stopnia ubytku słuchu dziecka.
3.W terapii logopedycznej należy wykorzystywać konkretne przedmioty lub ilustracje zjawisk, osób czy przedmiotów. Zajęcia muszą mieć charakter zabawy, której temat powinien być związany z różnymi sytuacjami życia codziennego.
4.Należy do dziecka mówić, a nie tylko stosować np. gesty. Trzeba używać prostych wyrazów i poleceń, zawsze w jednakowej, raz ustalonej formie.
5.Ćwiczenia powinny kształcić różne umiejętności leżące u podstaw mowy (słuchanie, oddychanie, fonację i artykulację), niezbędne do jej prawidłowego kształtowania się, a nie tylko zdolność słyszenia i wymowy poszczególnych głosek czy wyrazów.
6.Do nauki porozumiewania się należy wprowadzać jak najszybciej pismo, ponieważ cechuje je jednoznaczność i trwałość oraz uświadamia ono elementy, z jakich składa się wypowiedź.
7.Zasady pracy z dziećmi wykazującymi wady słuchu są zgodne z zasadami określonymi przez pedagogikę specjalną-zasady: indywidualizacji, dobrowolności, atrakcyjności, stopniowania trudności uwzględniania możliwości psychofizycznych dziecka.
Współczesne metody rozwijania mowy u dziecka z wadą słuchu można podzielić według różnych kryteriów.
Biorąc pod uwagę sposoby komunikacji wyróżnia się: metodę unisensoryczną (słuchaj i patrz), metodę multisensoryczną
Z kolei ze względu na rodzaj wykorzystywanych zmysłów w rozwijaniu percepcji mowy wyróżnia się: metodę słuchową, słuchowo-dotykowo-wzrokową, wzrokową, wzrokowo-słuchową, wzrokowo-dotykową, wzrokowo-kinestetyczną, wzrokowo-gestową, dotykowo-wzrokowo-słuchową.
W procesie nauczania mowy wyróżnia się natomiast następujące metody, które narzucają kolejność przyswajania poszczególnych elementów wypowiedzi: metoda głoskowa, wyrazowa, całości językowych.
W terapii zaburzeń artykulacji wykorzystuje się też szereg różnych metod mechanicznych np. metodę uczulania miejsc artykulacji, metodę czucia skórnego, metodę odczuwania wibracji narządów mowy.
Jedną z ważniejszych metod, uzupełniających wychowanie słuchowe i wspomagających naukę odczytywania z ust jest metoda fonogestów. Polega ona na stosowaniu rytmicznych (ściśle określonych) ruchów jednej ręki podczas mówienia. Ideą tej metody jest wykorzystywanie zjawiska współdziałania zmysłów, które polega na uzupełnianiu widocznych ruchów artykulacyjnych ruchami rąk. Jej celem jest ułatwienie dziecku, śledzącemu wzrokiem ruchy ust, precyzyjnego odróżniania i rozpoznawania wymawianych przez drugą osobę głosek, sylab i całych wyrazów.
W przypadku dzieci z zaburzeniami słuchu zaleca się polisensoryczny (wielozmysłowy) sposób uczenia się, wymagający aktywności różnych kanałów odbioru. Z tego też względu wśród narzędzi i środków, wykorzystywanych w terapii logopedycznej znajdują się urządzenia angażujące różne funkcje (wzrokową, dotykową, słuchową ). Należą do nich: środki audiowizualne, urządzenia techniczne, materiały obrazkowo-językowe i gry rozwijające mowę dziecka.