DECENTRALIZACJA FINANSÓW PUBLICZNYCH RODZDZIAŁ XI

DECENTRALIZACJA-polega na samoograniczeniu się władz centralnych na rzecz innych podmiotów publicznych w zakresie :

- wykonywanych działań

- dysponowania majątkiem

- gospodarowania środkami publicznymi

TRÓJSZCZEBLOWY PODZIAŁ WLADZY wprowadzono od 1 stycznia 1999 roku ustawa z dnia 24 lipca 1998 o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa

W Polsce po zmianach od 1 stycznia 2003 działa:

- 2478 gmin,

- 314 powiatów ( w tym 65 miast na prawach powiatu),

- 16 województw

Na mocy ustaw zarówno gmina, powiat, jak i województwo mogą wykonywać:

- zadania własne

- zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone jednostkom na mocy ustaw

- zadania przyjęte do realizacji w drodze umowy lub porozumienia

- zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego

KORZYŚCI Z DECENTRALIZACJI wynikają z następujących przesłanek:

- lepsze rozpoznanie potrzeb społeczności lokalnych stwarza szansę trafniejszej alokacji środków,

- kontrola wydatkowania środków publicznych może być skuteczniejsza ze względu na fakt, iż decydent jest mniej anonimowy,

- państwo przekazując część swoich uprawnień na szczebel lokalny może zwiększyć efektywność swego działania w kwestiach strategicznych ,

- konieczność dostosowania polskich struktur terytorialnych do standardów Unii Europejskiej, w kontekście korzystania z wypracowanych przez nią mechanizmów wspierania inicjatyw lokalnych oraz współpracy ponadgranicznej

PROBLEMY WYNIKAJĄCE Z DECENTRALIZACJI FINANSOW PUBLICZNYCH

Powstają one głównie z nierównomiernego w skali kraju rozłożenia dochodów i potrzeb społeczności lokalnych.

- różnice między wielkością środków publicznych miedzy obszarami bogatymi i biednymi

- koncepcja wyrównania różnic budzi wiele wątpliwości

- brak instrumentu wyrównującego różnice między regionami bogatymi i biednymi. Coraz bardziej te różnice się pogłębiają.

KOMPETENCJE WŁADZ CENTRALNYCH:

- bezpieczeństwo zewnętrzne i obrona narodowa kraju,

- sądownictwo i wymiar sprawiedliwości

- działalność dyplomatyczna,

- administracja centralna,

- częściowo policja i bezpieczeństwo wewnętrzne,

- nadzór nad bogactwami naturalnymi,

- strategiczne obszary infrastruktury, np. główne szlaki komunikacyjne, kontrola obszaru powietrznego, gospodarka paliwami płynnymi,

- utrzymanie obiektów kultury i dziedzictwa narodowego,

- nauka

- częściowo systemy emerytalno-rentowe

KOMPETENCJE WŁADZ LOKALNYCH:

- utrzymanie lokalnych dróg,

- utrzymanie obiektów oświatowych,

-utrzymanie obiektów użyteczności publicznej o lokalnym znaczeniu np. obiekty sportowo rekreacyjne, parki,

- zaopatrzenie ludności w wodę pitną,

- utrzymanie czystości i ładu przestrzennego,

- utrzymanie lokalnego transportu publicznego

ZADANIA GMIN:

- gospodarka terenowa i ład przestrzenny,

- ochrona środowiska,

- wodociągi oraz zaopatrzenie w wodę i kanalizację,

-usuwanie śmieci komunalnych, utrzymanie czystości oraz urządzeń sanitarnych i wysypisk,

- zaopatrzenie w energię elektryczną i cieplną,

- lokalny transport zbiorowy,

- ochrona zdrowia i pomoc społeczna,

- oświata, w tym szkoły podstawowe i przedszkola,

- komunalne budownictwo mieszkaniowe,

- urządzenia rekreacyjne i sportowe,

- utrzymanie zieleni i cmentarzy komunalnych,

- utrzymanie innych gminnych obiektów użyteczności publicznej

ZADANIA POWIATÓW:

- edukacja i kultura,

- ochrona zdrowia i pomoc społeczna,

- transport i drogi publiczne,

- zagospodarowanie przestrzenne, nadzór budowlany, geodezja, kartografia i katastru,

- gospodarka wodna, rolnictwa, leśna, rybołówstwo śródlądowe, ochrona środowiska i przyrody,

- ochrona przeciwpowodziowa, przeciwpożarowa, zapobieganie innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia,

- przeciwdziałania bezrobocia oraz aktywizacja lokalnego rynku pracy,

- utrzymanie powiatowych obiektów użyteczności publicznej,

ZADANIA WOJEWÓDZTW:

- tworzenie warunków rozwoju gospodarczego oraz promocja jego walorów,

- utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim,

- pozyskanie i łączenie środków finansowych publicznych i prywatnych dla realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej,

- wspieranie i prowadzenie zadań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywatel,

- kształtowanie środowiska naturalnego zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,

- wspieranie współpracy miedzy nauką a praktyką gospodarczą,

- działania na rzecz rozwoju kultury oraz ochrony dziedzictwa kulturowego,

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO:

- podatki przekazane do dyspozycji samorządów, samorządy nie mają pełnej kompetencji, mają możliwość obniżania stawek podatkowych i stosowanie ulg i zwolnień podatkowych,

- udziały w podatkach ściąganych przez władze państwowe

- dotacje wyrównujące różnice dochodowe między poszczególnymi społecznościami lokalnymi,

- majątek i prawa do dysponowania nim przekazane władzom samorządowym,

- pożyczki zaciągane przez władze samorządowe .

BUDŻETY JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO RODZIAŁ XII

BUDŻET JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO jest rocznym planem finansowym obejmującym:

- dochody i wydatki oraz przychody i rozchody tej jednostki,

- przychody i wydatki zakładów budżetowych, a także funduszy celowych,

OBLIGATORYJNE DOCHODY GMIN:

1. Wpływy z własnych podatków lokalnych:

-- od nieruchomości,

-- rolnego,

-- od środków transportu,

-- od spadków i darowizn,

-- od posiadania psów,

-- z działalności gospodarczej osób fizycznych, opłacanego w formie karty podatkowej,

-- od czynności cywilno prawnych,

2. Wpływy z opłat; skarbowej, eksploatacyjnej, lokalnych i innych pobieranych na podstawie odrębnych ustaw,

3. Udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa w wysokości

-- 39,34% wpływu z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie gminy,

-- 6,71% wpływu z podatku dochodowego od osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej posiadających siedzibę na terenie gminy

4. Subwencja ogólna

5. Dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe gmin oraz wpłaty do zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych gmin,

6. Dotacje celowe z budżetu państwa

7. Odsetki od środków finansowych gminy gromadzonych na rachunkach bankowych,

8. dochody z majątku gminy

OBLIGARTORYJNE DOCHODY POWIATÓW:

1. udział w wysokości 10,25%wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie powiatu

2. udział w wysokości 1,40% wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych

3. subwencja ogólna

4. dochody uzyskane przez jednostki budżetowe powiatu oraz wpłaty od zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych powiatu

5. dotacje celowe z budżetu państwa na finansowanie zadań własnych powiatu

6. dotacje celowe z budżetu państwa na realizację zadań służb, inspekcji i straży

7. dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej oraz inne zadania zlecone ustawami.

8. odsetki od środków finansowych powiatu gromadzonych na rachunkach bankowych

9. dochody z majątku powiatu

OBLIGATORYJNE DOCHODY WOJEWÓDZTWA:

1. udział w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa w wysokości:

- 1,60% wpływu z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie województwa

-15,90% wpływu z podatku dochodowego od osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej posiadających siedzibę na terenie województwa

2. Subwencja ogólna

3. dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe województwa oraz wpłaty od zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych województwa

4. dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej oraz inne zadania zlecone ustawami

5. dotacje z budżetu państwa na sfinansowanie zadań własnych województwa

6. odsetki od środków finansowych województwa gromadzonych na rachunkach bankowych

7. dochody z majątku województwa

Rodzaje podatków	Szczeble samorządu
		Gminy	Powiaty	województwa
Pod. doch. od osób fizycznych	39,34%	10,25%	1,60%
Pod. Doch. Od osób prawnych	6,71%	1,40%	15,90%

FAKULTATYWNE DOCHODY :

1. dotacje celowe:

- na finansowanie zadań własnych

- z budżetu państwa na usuwanie bezpośrednich zagrożeń bezpieczeństwa i porządku publicznego,

- na zadania realizowane na podstawie porozumień z organami administracji rządowej lub z innymi jednostkami samorządu terytorialnego

2. dotacje z funduszy celowych

3. spadki, zapisy i darowizny

4. odsetki:

- od pożyczek

- od nieterminowo przekazanych należności stanowiących dochody jednostek samorządu terytorialnego,

5. dywidendy i odsetki od kapitału wniesionego do spółek,

6. dochody z kar pieniężnych i grzywien,

7. inne dochody należne na podstawie odrębnych przepisów

GRUPY DOCHODÓW JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO;

1. dochody własne;

-wpływy z podatków lokalnych

-wpływy z opłat

-dochody uzyskiwane przez jednostki samorządu terytorialnego oraz wpłaty zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych

-dochody z majątku

-odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych

-udziały w podatkach stanowiący głównie dochód budżetu państwa od osób prawnych i fizycznych

2. subwencja ogólna

3. dotacje celowe na zadania:

-zlecone np. w zakresie opieki społ., wypłaty zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych przez gminy,

-własne np. wypłaty dodatków mieszkaniowych

-powierzone powiatom i województwom przez administracje rządową

-związane z realizacja umów międzynarodowych

4. pozostałe dochody np. darowizny spadki, dotacje z funduszy celowych

TREŚĆ UCHWAŁY BUDŻETOWEJ JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Budżet jednostki sam. Terytorialnego przyjmuje formę uchwały jej władz stanowiących.

Uchwala budżetowa określa:

1. wielkość prognozowanych dochodów wg ważniejszych źródeł i działów klasyfikacji

2. wydatki JST w podziale na działy i rozdziały , z wyodrębnieniem:

- wydatków bieżących

-wydatków majątkowych

3. źródła pokrycia lub przeznaczenia nadwyżki budżetu JST

4. wykaz wydatków ujętych w wieloletnich programach inwestycyjnych

5. plany przychodów i wydatków jednostek gospodarki pozabudżetowej

6. plany przychodów i wydatków funduszy celowych

7. dochody i wydatki związane z realizacją zadań zleconych przez administrację rządową lub innych zleconych samorządowi na mocy ustawy

8. zakres i kwoty dotacji przedmiotowych oraz inne dotacje

9. dochody i wydatki związane z zadaniami realizowanymi wspólnie przez JST

REZERWY BUDŻETU SAMORZĄDOWEGO:

1. ogólna- 1% wydatków ogółem

2. celowe- nie mogą przekroczyć 5%

DEFICYT BUDŻETOWY JST może być pokryty przychodami pochodzącymi z:

1. sprzedaży pap. Wartościowych wyemitowanych przez JST

2. kredytów zaciągniętych w bankach krajowych

3. pożyczek

4. prywatyzacji majątku danej jednostki

5. nadwyżki budżetu z lat ubiegłych

TERMINY:

• Projekt uchwały budżetowej zarząd danej jednostki przedstawia organowi terytorialnego do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy.

• Uchwala budżetu przed rozpoczęciem roku budżetowego, najpóźniej w szczególnych przypadkach do 31 marca roku budżetowego

• W terminie 21 dni od przyjęcia uchwały budżetowej zarząd JST opracowuje układ wykonawczy budżetu

• Samorząd JST przedstawia organowi stanowiącemu sprawozdanie z wykonania dochodów i wydatków za I półrocze w terminie do 31 sierpnia

• Roczny budżet do 31 marca następnego roku

• Rozpatrywanie sprawozdania w terminie do 30 kwietnia roku następnego po roku sprawozdawczym

DYSCYPLINA I KONTROLA FINANSÓW PUBLICZNYCH ROZDZIAŁ XIV

Obowiązująca ustawa o finansach publicznych z 1998 roku określa:

• Podmioty odpowiedzialne za finanse publiczne

• Czyny stanowiące naruszenie dyscypliny finansowej

• Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansowej

PODMIOTY ODPOWIEDZIALNE za gospodarowanie środkami publicznymi SA pracownicy sektora finansów publicznych oraz inne osoby nimi dysponujące, w tym osoby odpowiedzialne za przekazanie środków publicznych poza sektor publiczny

CZYNY NARUSZAJĄCE DYSCYPLINĘ FINANSÓW PUBLICZNYCH :

• Zaniechanie ustalenia należności jednostek sektora finansów publicznych lub jej pobranie , ustalenie i dochodzenie w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia, a także niezgodne z przepisami umorzenie należności lub dopuszczenie do przedawnienia

• Przekroczenie zakresu do dokonywania wydatków ze środków publicznych

• Przekroczenie ustawowych uprawnień do dokonywania zmian w budżecie lub w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych

• Niezgodne z przeznaczeniem wykorzystanie środków publicznych z rezerwy budżetowej , dotacji z budżetu lub z funduszu celowego

• Niezgodne z przeznaczeniem wykorzystanie funduszu celowego

• Niedokonanie pełnych i terminowych wpłat do budżetu przez zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych

• Przekroczenia zakresu upoważnienia do zaciągania zobowiązań obciążających budżet

• Wypłacanie wynagrodzeń w jednostce sektora finansów publicznych bez ciążącego na pracodawcy obowiązku pobrania i opłacenia składki lub świadczenia

• Naruszenie zasad udzielania dotacji z budżetu państwa lub z budżetu jednostki samorządu terytorialnego

• Przeznaczenie dochodów uzyskanych przez jednostkę budżetową na ponoszone wydatki. Naruszenia zasady powszechności budżetowania

• Dopuszczenie się zwłoki w regulowaniu zobowiązań jednostki sektora finansów publicznych powodujących uszczuplenie środków publicznych wskutek zapłaty odsetek z tytułu tego opóźnienia.

• Naruszenia zasady, formy lub trybu postępowania przy udzielaniu zamówienia publicznego ustalonych ustawą o zamówieniach publicznych z dnia 10 czerwca 1994 roku.

• Zaniechanie przeprowadzania i rozliczania inwentaryzacji lub jej dokonywanie w sposób niezgodny ze stanem rzeczywistym

• Wykazywanie w sprawozdaniu budżetowym danych niezgodnych z wielkościami wynikającymi z ewidencji księgowej

• Zaniechanie przez kierownika jednostki sektora finansów publicznych o ujawnionym naruszeniu dyscypliny

• Zawiniona zwłoka w złożeniu przez rzecznika dyscypliny wniosku o ukaranie oraz zawiniona zwłoka w prowadzeniu przez komisję orzekającą postępowania w sprawie naruszenia dyscypliny finansów publicznych

• Zwłoka lub zaniechanie wykonania prawomocnej decyzji komisji orzekającej w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych

• Dopuszczenie przez kierownika lub innego przełożonego do uszczuplenia wpływów należnych budżetowi państwa lub budżetom jednostek samorządu terytorialnego w wyniku złej organizacji pracy jednostki

• Dopuszczenie do naruszenia dyscypliny finansów publicznych przez kierownika lub innego przełożonego poprzez zaniedbanie przez nich obowiązku nadzoru

ODPOWIEDZIALNOŚC ZA NARUSZENIE DYSCYPLINY FINANSOWEJ W SEKTORZE PUBLICZNYM ponoszona jest zarówno za umyślne, jak i nieumyślne działania i zaniechania.

KARAMI za naruszenie dyscypliny finansów publicznych są:

- upomnienie

- nagana

- kara pieniężna, która wymierza się w wysokości od jednomiesięcznego do trzymiesięcznego przeciętnego wynagrodzenia w roku poprzedzającym rok, w którym dokonano danego czynu

- zakaz pełnienia funkcji kierowniczych związanych z dysponowaniem środkami publicznymi na okres od roku do 5 lat od dnia uprawomocnienia orzeczenia

ORGANY ORZEKAJĄCE PIERWSZEJ INSTANCJI:

• Resortowe komisje orzekające przy ministrach lub przewodniczących komitetów

• Komisje orzekające przy wojewodach

• Komisje orzekające przy regionalnych izbach obrachunkowych

KONTROLA FINANSÓW PUBLICZNYCH dzieli się na kontrolę wewnętrzną i zewnętrzną.

KONTROLA WEWNĘTRZNA zaliczamy:

• Przeprowadzanie kontroli wstępnej, a więc poprzedzającej zaistnienie danego zdarzenia finansowego

• Bieżąca kontrola funkcjonalna

• Kontrola realizacji planów finansowych

• Następna kontrola operacji gospodarczych, mająca miejsce po ich zaksięgowaniu

KONTROLA ZEWNETRZNA- głównymi rodzajami zewnętrznej kontroli jest:

• Kontrola prezydencka; finansowa koncentruje się głównie na dbałość o terminowe uchwalenie budżetu państwa i na zgodności ustawy budżetowej Konstytucją

• Kontrola parlamentarna; parlament wykonuje kontrolę finansów sektora publicznego bezpośredni przez Sejm ,Senat i ich organy, oraz pośrednio poprze Najwyższą Izbę Kontroli.

• Kontrola Najwyższej Izby Kontroli; NIK jest organem kontroli państwowej, którego podstawową dziedziną działalności jest kontrola publicznych środków finansowych.

Zakres działalności NIK;

- kontroluje działalność organów administracji rządowej, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych a także NBP

- może kontrolować tylko pod względem legalności, gospodarności i rzetelności,

-może kontrolować w zakresie w jakim wykorzystują one majątek lub pieniężne środki publiczne pod względem legalności i gospodarności

• Kontrola gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego; finanse samorządu terytorialnego podlegają nadzorowi i kontroli regionalnych izb obrachunkowych. Izby są państwowymi jednostkami budżetowymi. Nie SA więc elementem systemu organizacyjnego samorządu terytorialnego, lecz specjalnie ustanowioną instytucją państwową, sprawującą kontrolę zewnętrzną w stosunku do organów samorządu terytorialnego.

Do RIO należą:

- kontrola gospodarki finansowej i zamówień publicznych

- nadzór nad działalnością władz samorządowych w zakresie spraw budżetowych

- prowadzenie działalności informacyjnej i szkoleniowej

- opiniowanie określonych działań i aktów samorządowych

- orzekanie w sprawach naruszenia dyscypliny finansów publicznych

Kompetencje RIO, badają one przede wszystkim:

- poziom planowanych przychodów i dochodów budżetów oraz funduszy celowych,

- podstawy prawne i procedury gromadzenia oraz wydatkowania środków

- oceny wykonania budżetów przez zarządy jednostek samorządu terytorialnego

• Kontrola skarbowa: celem jest ochrona interesów i praw majątkowych Skarbu państwa oraz zapewnienie skuteczności wykonywania zobowiązań podatkowych i innych należności stanowiących dochód budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych , a także badanie zgodności z prawem działalności innych państwowych osób prawnych. Kontrola skarbowa została powołana do ochrony interesów finansowych Skarbu Państwa.

Zakres podmiotowy kontroli skarbowej obejmuje:

- podmioty zobowiązane do świadczeń pieniężnych na rzecz Skarbu Państwa lub państwowych funduszy celowych,

- jednostki wydatkujące środki z budżetu państwa lub funduszy celowych,

- Podmioty władające i zarządzające mieniem państwowym,

- płatników i inkasentów podatków stanowiących dochody budżetu panstwa lub funduszy celowych

Zakres przedmiotowy kontroli skarbowej:

- kontrole rzetelności podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i wpłacania podatków i innych należności budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych

- ujawnienie i kontrolę nie zgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej oraz dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów,

- kontrolę celowości i legalności gospodarowania środkami pochodzącymi z budżetu państwa, środkami państwowymi jednostek gospodarki pozabudżetowej oraz państwowych funduszy celowych

-badanie celowości i zgodności z prawem wykorzystania i rozporządzania mieniem państwowym,

- kontrolę źródeł pochodzenia majątku, jeśli działalność gospodarcza nie została zgłoszona do opodatkowania

- wykonywanie szczególnego nadzoru podatkowego

- badanie prawidłowości obrotu dewizowego

- badanie zgodności z prawem cen urzędowych, a także cen umownych w zakresie objetym ograniczeniem swobodnego ich kształtowania

Organami kontroli skarbowej są: Minister Finansów, Generalny Inspektor kontroli skarbowej oraz inspektorzy kontroli skarbowej

• Kontrola podatkowa; celem jest sprawdzenie wywiązania się kontrolowanych z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego

Zakres podmiotowy: dotyczy podatników, płatników i inkasentów. Organami pierwszej instancji są urzędy skarbowe oraz przewodniczący zarządów jednostek samorządu terytorialnego. Organami odwoławczymi od decyzji urzędów skarbowych oraz organami wyższego stopnia nad tymi urzędami są izby skarbowe. Z kolei organami odwoławczymi od decyzji przewodniczącego zarządów jedn. Samorządu terytorialnego są samorządowe kolegia odwoławcze.

Zakres przedmiotowy;

- w odniesieniu do urzędów skarbowych ustalenie lub określenie wysokości podatków oraz i pobór

- w odniesieniu do przewodniczących zarządów jednostek samorządu terytorialnego wymiar i pobór podatków i opłat, stanowiących dochody budżetów jednostek samorządu terytorialnego, nie należących do właściwości urzędów skarbowych

Ważną role w zakresie kontroli finansów publicznych odgrywają sądy: naczelny Sąd Administracyjny, Sąd Najwyższy i trybunał Konstytucyjny

---