Jak powstaje uzależnienie od pomocy społecznej

• niekorzystne zjawiska powodują, że wiele osób podlega marginalizacji

• brak umiejętności samodzielnego przezwyciężenia trudności powoduje, że zapotrzebowanie na pomoc społeczną rośnie

• podstawową ofertą oraz najbardziej pożądanym świadczeniem jest pomoc finansowa

• klient aby je otrzymać nie musi wykazywać ze swojej strony większego wysiłku

Postawa roszczeniowa pojawi się gdy klient:

• przywyknie do świadczeń

• dostosuje się do nowych sposobów pozyskiwania pieniędzy

• nauczy się, że pomoc mu się należy

• nie będzie wykazywał żadnej własnej aktywności w celu zmiany (poprawy) swojej sytuacji życiowej

• będzie przeżywał objawy zespołu abstynencyjnego

Błędne koło korzystania z pomocy wynika z:

• Powtarzalności roszczeń

• Prawnej „zasadności” roszczeń

• Spełniania roszczeń przez instytucję pomocową (klient uczy się w ten sposób, że pomoc mu się należy)

• Braku umiejętności klienta i nieznajomości innych strategii rozwiązywania własnych trudności życiowych (pomoc staje się trwałą „protezą” radzenia sobie z trudnościami)

Brak pracy socjalnej lub nierzetelna praca może spowodować, że klient zostanie poddany treningowi bezradności, który sprzyja uzależnieniu (problem ten wyjaśnia teoria wyuczonej bezradności)

Dzieje się tak, gdy człowiek korzystający z pomocy społecznej systematycznie pozbawiany jest wpływu na zdarzenia, w których uczestniczy (pozbawiony jest możliwości samostanowienia)

Postawy pracownika socjalnego, które prowadzą do bezradności klienta:

• Nadopiekuńczość

• Kierowanie

• Wyręczanie

• Zmniejszanie do minimum lub wyeliminowanie świadomego wysiłku i samodzielności klienta

• Zaspokajanie swojej potrzeby władzy i siły

• Brak wiary w skuteczność swoich wysiłków

Największym problemem osoby uzależnionej jest brak umiejętności realnego oceniania swojej sytuacji

Sposób myślenia osoby uzależnionej określany jest mechanizmem iluzji i zaprzeczeń, na który składa się:

• Zaprzeczanie

• Racjonalizacje

• Koloryzowanie

• Projekcje

• Fantazjowanie

• Składanie obietnic bez pokrycia

Aktywizowane są także inne mechanizmy obronne ego i adaptacyjne

• Strategie samoutrudniania

(polega na "rzucaniu kłód pod własne nogi", to wygodne alibi na wypadek ewentualnego niepowodzenia)

• Defensywny pesymizm

(polega na straszeniu samego siebie)

• Obronna atrybucja odpowiedzialności

(polega na "szukaniu winnych" i zdecydowane obarczanie ich odpowiedzialnością)

• Pesymistyczny styl eksplanacyjny

(skłonność do wyjaśniania własnych kłopotów i niepowodzeń przyczynami wewnętrznymi, stałymi i ogólnymi, np. brakiem inteligencji)

• Porównania społeczne

• Myślenie kontrfaktyczne

(to myślenie "co by było gdyby", angażujemy się w nie, gdy dojdzie do zdarzenia nieoczekiwanego i emocjonalnie pobudzającego ("gdybanie w górę" - to wyobrażanie sobie lepszego biegu zdarzeń; "gdybanie w dół" to wyobrażanie sobie gorszego biegu wydarzeń); w przypadku traumatycznego zdarzenia, które ma jednorazowy i całkowicie nieodwracalny charakter - najpewniejszym efektem "gdybania" jest wywiązywanie się długotrwałego poczucia winy)

• Pławienie się w cudzej chwale (autoafirmacje)

(ukazywanie siebie w korzystnym świetle podczas kontaktu, przywoływanie znajomości ze znaczącymi osobami i opowiadanie o ich możliwościach i sukcesach)

Konsekwencje uzależnienia

• „Ubezwłasnowolnienie” klienta (świadczenie pomocy finansowej osobom uzależnionym nie sprzyja/pomaga ich aktywności życiowej)

• Korzystanie z pomocy społecznej jest dziedziczone (następuje transmisja międzypokoleniowa)

• Pomoc społeczna staje się „workiem bez dna”, ma to określone skutki ekonomiczne dla państwa

• Klienci mogą zacząć trwać w ubóstwie wtórnym (paradoksalnie taki styl życia może stać się dla nich wygodny)

Warunkiem przerwania uzależnienia jest:

Przyznanie się przed sobą i innymi, że taki problem istnieje

Nie należy oczekiwać, że nasz klient dostrzeże u siebie problem, i że się do niego przyzna

Pomoc jest dla niego zbyt ważna (często jest jego „protezą życiową”)

Profilaktyka uzależnienia od pomocy społecznej

• Organizacja grup terapeutycznych

• Właściwe przygotowanie pracowników socjalnych

• Zawieranie z klientem kontraktów socjalnych (co daje szansę na wzmocnienie procesów motywacyjnych u klienta)

Kontrakt socjalny

Pisemna umowa zawarta z osobą ubiegającą się o pomoc, określającą uprawnienia i zobowiązania stron umowy w ramach wspólnie podejmowanych działań zmierzających do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny (art. 6, pkt 6, Ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej)

Cel kontraktu to przyszłościowy stan rzeczy pożądany dla klienta.

Cele należy ukonkretniać tj. opisywać jako pożądane zachowania

Oczekuje się, że zamierzenia zostaną zrealizowane w czasie trwania usługi, zatem ustalenie limitów czasowych ma istotne znaczenie

Po skonkretyzowaniu celów, zadań i ustaleniu limitów czasowych negocjuje się specyficzne działania oraz formy aktywności, a także zobowiązuje się każdą ze stron w osiąganiu celów

Podstawową wartością kontraktu jest zapewnienie stronom wyraźnego określenia tego, czego się od nich oczekuje

Dobry kontrakt powinien być:

• Celowy

• Zrozumiały i jasny

• Akceptowalny

• Obopólny

• Dynamiczny i elastyczny

• Pragmatyczny

• Realistyczny

TIS (następstwo działań w realizacji zadań)
- procedura pomocna w przypadku zadań trudnych do osiągnięcia

Metoda przeznaczona jest do pomocy klientom w omawianiu, planowaniu i ćwiczeniu specyficznych zadań lub zobowiązań, zanim nastąpi faza ich realizacji. Nie stosuje się jej do sytuacji, wobec których klient jest przeciwny.

Kolejność działań w procedurze TIS:

• Wzmacnianie zaangażowania

• Planowanie realizacji zadania

• Analiza utrudnień

• Modelowanie, próby, ćwiczenia

• Podsumowanie

2