SECESJA NIEMIECKA
Secesja w Niemczech określana jest jako Jugenstil ( styl młodzieżowy lub młody styl), ma ona swoje największe ośrodki w Monachium , Berlinie, Darmstadzie.
Secesja niemiecka ma pewną specyfikę, rozwijała się bujnie na gruncie sztuki użytkowej.
Na rozwój secesji niemieckiej wpłynęły brytyjski ruch Arts and Crafts, szkoła Glasgow (głównie za pośrednictwem architektury austriackiej) oraz prace działającego w Niemczech belgijskiego architekta Henry'ego van de Velde. Importowano właśnie wzorce angielskie, austryjackie jak i sprowadzano artystów z tych krajów.
MONACHIUM
Stolica rzemiosła artystycznego.
Monachium dało secesji scenę- scenę dla nowoczesnej sztuki, nowoczesnej literatury i nowoczesnego życia.
1896 rok- dla secesji data magiczna:
ukazuje się pismo „Die Jugend”, dało to nazwę całemu ruchowi na terenie niemieckojęzycznym.
fasada na atelier fotograficznym „ Elvira”, budowla Augusta Endella - zapoczątkowała secesje w Monachium.
Atelier „ Elvira” August Endell ( 1871- 1925)
Zamówienie od 2 niezwykłych kobiet feministek- Sophii Gaudstikker i Anity Augspurg. Budowla wywołała sensacje i skandal- swobodnie zaprojektowany, zupełnie niefiguratywny budynek powstał przecież z inicjatywy 2 kobiet, które nosiły raczej męskie stroje i angażowały się w politykę. Fasada była zielona a ornamentyk co roku malowano na inny kolor np. żółty czy czerwony. Gipsowy ornament - „smoczy ornament” z wzorami wschodnioazjatyckimi, formy naturalne- sprawiają wrażenie ożywionych, szeroki na 13m. wysoki na 7 m. W 1937 nazistowski nadburmistrz Fiehler kazał skuć „ brzydką bardzo psującą wizerunek ulicy fasadę „. W 1944 cały budynek zniszczyły bomby. Oryginalnie i dekoracyjnie zaprojektował wnętrza, klatce schodowej nadał kształt kwiatów wyrastających z konstrukcji poręczy. Endell swoje inspiracje czerpał z twórczości Hermana Obrista ( 1863- 1927 ).
„ Punktem wyjścia moich prac były hafty Hermana Obrista, w których po raz pierwszy zobaczyłem czym są formy organiczne wymyślone a nie zewnętrznie poskładane” Endell.
Genialnemu Obristowi uległo całe środowisko monachijskie. Urzeczywistnienie swojej intencji artystycznej znalazł Obrist w jednym z podstawowych kształtów, a właściwie w podstawowej formie ruchu : spirali i linii śrubowej. Przykładem może być obraz „ Gwiazda polarna i gwiazdozbiór Smoka” 1902 Hansa Schmithalsa, ucznia Obrista, który przekładał myśli mistrza pastelami.
1896- wystawa haftów Obrista, który znalazł duży oddźwięk, a krytycy obwieścili „ narodziny nowej sztuki stosowanej” .
DARMSTADT, KSIĘSTWO HESJA
Tu powstawały przedmioty codziennego użytku, tutaj rodziło się co stosowane.
Artyści próbowali zmienić przekonanie, ze sztuka i rzemiosło nie są kryteriami , które by się wzajemnie wykluczały.
Ernest Ludwik- wielki książę Hesji- wieli mecenas sztuki, wnuk królowej Wiktorii. W 1882 roki objął rządy w wieku 24 lat. Jego pierwsze małżeństwo szybko się rozwodem skończyło, córka z tego małżeństwa, zmarła w wieku 8 lat. Pamiątką po małej księżniczce jest wybudowany przez Josepha Marie Olbrichta Domek do zabaw w parku pałacu Wolfsgarten w Darmstadcie, w czystym secesyjnym stylu. 1905 drugie małżeństwo księcia.
W 1899 powołał do życia Kolonię Artystów w Darmstadt, mając nadzieję, że połączenie sztuki i rzemiosła przyniesie ożywienie gospodarcze jego krajowi. W ten sposób, z czasem powstała wyjątkowa do dziś w Europie, secesyjna dzielnica z parkami, willami . O wystawach w 1901, 1904,1908, 1914. Było to „ jak wyzwolenie dla myślącej, ambitnej młodzieży (...)” ( Golo Mann).
Kolonia powstała w dawnym wielkoksiążęcym parku na wzgórzu zwanym Mathildenhöhe ( Wzgórze Matyldy ). Książe zaprosił na wzgórze 7 artystów, którzy mieli tu zamieszkać i działać, mieli być katalizatorem, odnowieniem ośrodka artystycznego tego miejsca.. Wśród tej 7 był Josehp Maria Olbricht ( 1867 -1908) austryjak, uczeń Ottona Wagnera ( profesor Akademii Sztuk Pięknych we Wiedniu ) ,wytyczył on nowe drogi w budownictwie przemysłowym. Pierwsze praktyczne zadanie kolonii wiązało się z koniecznością zbudowania domów dla artystów którzy mieli tu mieszkać- dając wyraz osobowości. Zadanie miał to wykonać Olbricht, każdy artysta przedstawiał mu swoją koncepcje. Wykonał on dom dla siebie, Olbrichshaus, 1900-1901 oraz dom dla architektów Julius Glückert - Großes Glückerthaus i dla Wilhelm Deiters - Haus Deiters . Olbricht wykonał wspólną pracownię ( 1899-1901) - Ernst - Ludwig Haus na wzgórzu Matyldy, na I wystawę, która miał się odbyć w 1901 roku pod hasłem „ Dokument Sztuki Niemieckiej” .Do Ernst Ludwig Haus wchodzi się przez uroczystą zwieńczoną łukiem wnękę pokrytą symboliczną dekoracją flankowaną przez dwie olbrzymie postacie Mężczyznę i Kobietę podkreślającą role budowli jako Świątyni Pracy. Stworzył również grupę 3 domów Dreihäusergruppe, 1903, na drugą wystawę, która miała miejsce w 1904 roku. W skład tych trzech domów wchodził Graue Haus - szary dom, dla kaznodziei, Blaue Haus - niebieski dom. Fantazyjne, architektura traktowana jest jak rzeźba- charakterystyczne dla secesji. W 1907 dobudował Hochzeitsturm ( Wieża Weselna) zwieńczona pięcioma zaokrąglonymi występami podobne jakby do dłoni pięciopalczastej , przypominające szczyt schodkowy gotycki . Jest to najbardziej autonomiczne dzieło niemieckiej secesji, zapowiada wieża ta ekspresjonizm. Olbrich przełamał tutaj roślinną kruchość secesji, odwołanie do podstawowych figur geometrycznych. W westybulu wieży znajduje się mozaika Freidricha Wilhelma Kleukensa (1878- 1956 ). Der Kuss, 1914 , zwany „ łabędzim śpiewem secesji”.
Peter Behrens (1868- 1940 ) kolejny z 7 artystów z kolonii. Stworzył dom dla siebie Behrenshaus, 1900 -1901 oraz wykonał drzeworyt Der Kuss, 1898, androgyniczny charakter kochanków.
Na wzgórzu Matyldy została zbudowana przez Louisa Benios ( 1856- 1928 ) prawosławna cerkiew Russiche Kapelle ( 1899), secesyjny kościół, fundacja Mikołaja II z okazji jego ślubu z Alicją, starszą siostrą Ernesta Ludwika. Jest to jedna z dwóch ortodoksyjnych cerkwi w Niemczech XIX - wiecznych, obie są w stylu secesyjnym.
II wystawa 1904 rok- podobnie jak na pierwszej wystawie punkt centralny stanowiły domy artystów jako „dzieła sztuk wszystkich”.
III wystawa 1908 rok- to podsumowanie wielu dokonań
IV wystawa 1914 rok- rozwija się polityka wystawnicza wyrobów rzemiosła artystycznego
BERLIN
Sztuka w Berlinie była pod dyktandem cesarza Wilhelma II ( 1859 - 1941). Secesja protest przeciwko wilhelmińsko- militarnej i mieszczańsko- kapitalistycznej formie życia jaka narodziła się po roku 1871 wraz z powstaniem Rzeszy Niemieckiej. W dziedzinie sztuki oznaczało to dominację tradycji akademickiej zgodnej z osobistymi upodobaniami cesarza. Wilhelm II nie tylko krytykował i nie pochwalał rzemiosła artystycznego np.: na widok mebla van de Veldego dostał jak się wyraził „choroby morskiej” -tak mu zaszkodziła dynamika linii.
5 XI 1892 w Verein Berliner Kűnster odbyło się otwarcie wystawy Edvarda Muncha niestety po wernisażu rozpętała się burza. Krytykowano bardzo , ogromne oburzenie a nawet bijatyka z obrońcami sztuki Muncha. W rezultacie po tygodniu zdjęto obrazy z wystawy. Ale tak naprawdę cała ta sytuacja doprowadziła do czegoś pozytywnego. Walter Leistikow ( 1865 - 1908) malarz, pejzażysta, dostrzegł wartość sztuki Muncha, bronił go a niedługo połączyła ich przyjaźń. W geście demonstracji przeciw zamknięciu wystawy z inicjatywy Leistikowa związała się grupa XI ( Die ELF) , grupa jedenastu artystów m. in. Max Libermann , Max klinger, Ludwig von Hofman, przygotowali oni pola dla nowej sztuki.
1898 grupa ta stworzyła stowarzyszenie Secesja Berlińska ( Berliner Sezession ).
1906 rozłam w związku , Secesja Berlińska podzieliła się na Nową
Secesje ( Neue Sezession ) i Wolną Secesje ( Freie Sezession ).
HENRY VAN DE VELDE
Głównych postaci niemieckiej secesji.
Urodził się w 1863 roku w Antwerpii
W 1881 r zaczyna naukę na Akademii Sztuki w Antwerpii. Jednak później tak powiedziął o swoich studiach na Akademii "Przykre i stracone lata. Studia akademickie są nieodmiennie ciężkie i jałowe. Jakże dalece odbiegają od przygody i niezależności, które są samą istotą sztuki".
Kiedy w 1884 roku ujrzał "Bar aux Folies Bergere" Maneta na wystawie w Antwerpii, był tak przejęty tym dziełem, że poprosił ojca o pozwolenie na wyjazd i studia w Paryżu. Mając 21 lat wyjechał do stolicy Francji.
Jesienią 1888 roku van de Velde dołączył do brukselskiej grupy artystycznej Les XX. Wówczas otworzyła się przed nim nowa droga zainteresowań i możliwość szerszego pola aktywności. Choć na początku w salonach Les XX wystawiano jedynie obrazy, od 1890 - 91 roku ta grupa wykazywała większe zainteresowanie sztuką użytkową. Van de Velde w tej grupie artystycznej zapoznał się z myślą Ruskina i Morrisa, był szczególnie zainteresowany społecznym aspektem ich prac i ich walką o to, aby rzemiosło i sztuka były stale obecne w społeczeństwie.
Rok 1893 był ważny dla Henry'ego van de Velde, zarówno pod względem artystycznym, jak i osobistym. Zimą na przełomie 1892/93 roku haft pt. "Engelenwake" ("Czuwanie aniołów") wykonała według jego projektu ciotka. Został pokazany na ostatniej wystawie grupy Les XX w 1893 roku.
Na przyjęciu wydanym przez malarza Theo van Rysselberghe van de Velde poznał jego młodą uczennicę. Nazywała się Maria Sethe i była córką zamożnego przemysłowca z Uccle (Bruksela). Dowiedziawszy się o jego zainteresowaniach sztuką i rzemiosłem, młoda kobieta obiecała, że będzie zapoznawać go z artystycznymi nowinkami z Londynu. Dzięki temu Henry van de Velde mógł wystawić wczesną kolekcję prac wykonanych w stali oraz dzieła w duchu postępowej angielskiej sztuki użytkowej. W październiku 1893 roku rozpoczął cykl wykładów na Akademii w Antwerpii, które ilustrował swoimi pracami. 30 kwietnia 1894 Henry van de Velde poślubił Marię Sethe. Buduje on dla swojej nowej rodziny dom Bloemenwerf (1895-96), nazwany na pamiątką wiejskiego domu, który widział podczas miesiąca miodowego w Holandii. Bez żadnego architektonicznego przygotowania Henry van de Velde stworzył dzieło stanowiące odzwierciedlenie jego teoretycznych poglądów: radykalne odejście od jakiegokolwiek wcześniejszego stylu, poszerzenie powierzchni mieszkalnej, będące wyrazem jednolitości, oszczędności stylu i przede wszystkim - ścisłego powiązania architektury ze sztuką użytkową. Dzisiaj jest to dzieło, które mówi samo za siebie. Tymczasem w 1895 roku było przedmiotem drwin i kontrowersji.
W Bloemenwerf Henry van de Velde zaprojektował nie tylko budynek, ale także meble, cały wystrój a nawet stroje dla swojej żony oraz kolorystykę dań które serwował. Dom ten widział Siegfrid Bing - handlarz dzieł sztuki z Hamburga. Zlecił on w 1896 roku van de Veldowi zaprojektowanie wnętrza jego sklepu w Paryżu, Maison de l'Art Nouveau, co dało nazwę całemu ruchowi. W 1896 r w Paryżu odbyła się wystawa mebli, w której brał udział van de Velde. Wystawa spotkała się z ogromną krytyką. Ale na wystawie zauważyli van de Veldego delegaci z Drezna. Zorganizowano wystawę w Dreźnie, która w przeciwieństwie do tej w Paryżu przyjęta została z wielki entuzjazmem. Drezno 1897 r. to początek kariery Henry'ego van de Velde w Niemczech. Rozpoczął się wówczas najlepszy okres jego pracy, zarówno pod względem ilości prac, jak i ich poziomu. Pierwszym jego wpływowym zleceniodawcą był Julius Meier Graefe (1867 -1935)
Krytyk,pisarz i przyjaciel sztuki. To dzięki niemu Niemcy dołączyły się do światowego nurtu wydarzeń w sztuce. Był założycielem czasopisma „Pan” - pierwsze wydanie - 04. 1895. „Pan” było ważnym pismem dla ówczesnej sztuki , o wysokim poziomie artystycznym i literackim. Zamierzeniem redakcji było „ (..) sprawowanie wszechstronnej pieczy nad sztuką” . Wielu artystów m. In. Van de Velde jak i J. M. Graefe pisało artykuły w „Panu” w obronie secesji.
Graefe nakłania van de Veldego do przyjazdu do Niemiec i ten w raz z całą swoją rodziną w 1900 roku przeprowadza się do Berlina. W okresie berlińskim van de Velde wykonał jedną z najważniejszych swoich prac: zmiany w Folkwang Museum w Hagen (1900 - 1902) na zlecenie Karla Ernsta Osthausa.
W 1901 roku Henry van de Velde został zaproszony przez Wielkiego Księcia Wilhelma Ernsta, do przyjazdu do Wielkiego Księstwa Sachsen - Weimar.. Główne dziła to;Villa Esche w Chemnitz (1902) oraz jego własny dom "Hohe Pappeln" w Ehringsdorf, Weimar (1902). Najlepszym dziełem było "Hohenhof" (1908) zaprojektowane i wybudowane na zlecenie K. E. Osthausa na przedmieściach w Hagen. Henry van de Velde zdołał nadać ogromnej willi wrażenie uporządkowanej przestrzeni. Harmonia z zadrzewionym otoczeniem została osiągnięta poprzez zaokrąglenie krawędzi, zastosowanie naturalnego kamienia i urozmaiconą aranżację dachów. Rezygnuje linearnego ornamentu, wprowadza abstrakcyjność linii, dom miał być nośnikiem idei domu mieszkalnego jako świat prywatny właściciela .Synteza wszystkich elementów wystroju i wyposażenia.
1903 XII- powstaje Związek Artystów Niemieckich ( Deutcher Künstlerbund )centralny organ wszystkich ruchów secesyjnych w Niemczech i otrzymał siedzibę w pomieszczeniach weimarskiego muzeum, co pociągnęło za sobą konieczność sporządzenia planów przebudowy Muzeum Wielkoksiążęcego a w konsekwencji budowlę uczelni artystycznej. Z połączenia Wielkoksiążęcej Saksońskiej Szkoły Wyższej Sztuk Plastycznych ( Sächsische Hochschule für bildende Kunst - wzory z Glasgow, dzieło Mackintosha- okna) i Wielkoksiążęcej Saksońskiej Szkoły Sztuk Rzemiosła Artystycznego powstała 1 IV 1919 nowoczesna państwowa uczelnia artystyczna- Weimarski Bauhaus, którego kierownictwo objął Walter Gropius.
1907 współzałożyciel Deutscher Werkbund (Niemiecki Związek Twórczy) - organizacja skupiająca architektów, artystów i inżynierów związanych z budownictwem ).
Henry van de Velde umiera w Szwajcarii w wieku 94 lat w 1957 roku.
4