Sprawa C-50/00 P Union de Pequeños Agricultores v. Rada UE
Skarga o stwierdzenie nieważności.
Stan faktyczny
W dniu 20 lipca 1998 r. Rada przyjęła zaskarżone rozporządzenie, zmieniające między innymi wspólną organizację rynku oliwy. Wcześniejszy system interwencyjny został uchylony i zastąpiony rozporządzeniem, wprowadzającym nowy system interwencyjny i rezygnującym z pomocy konsumpcyjnej i pomocy dla małych producentów, wreszcie wyklucza co do zasady udzielanie pomocy dla gajów oliwnych posadzonych po 1 maja 1998r.
Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 20 października 1998 r. Union de Pequeños Agricultores (stowarzyszenie zawodowe, grupujące i broniące interesów niewielkich hiszpańskich gospodarstw rolnych) wniosła na podstawie art. 230 akapit czwarty traktatu WE, skargę o stwierdzenie nieważności zaskarżonego rozporządzenia. Dnia 23 grudnia 1998 r. Rada podniosła zarzut niedopuszczalności. SPI uwzględnił ten zarzut, oddalając skargę jako oczywiście niedopuszczalną. Sąd wskazał, że jednostki mogą zaskarżyć decyzję wydaną w formie rozporządzenia, jeżeli ta decyzja dotyczy ich bezpośrednio i indywidualnie. Sąd uznał, że w tym przypadku środek jest środkiem zastosowania ogólnego, a więc nie stanowi zakażalnej decyzji.
SPI przyznał jednak, iż w szczególnych okolicznościach środek prawodawczy zastosowania ogólnego może dotyczyć pewnych podmiotów indywidualnie, a więc ten sam środek może być jednocześnie rozporządzeniem i decyzją dla potrzeb skargi o unieważnienie. W tym celu jednak konieczne jest wykazanie, iż środek dotyczy danej jednostki z uwagi na szczególne dla niej cechy bądź wyjątkowe okoliczności faktyczne, które odróżniają ją od wszystkich innych podmiotów. SPI nie przychylił się także do zarzutu powoda, który twierdził, iż w ten sposób zostanie pozbawiony efektywnej ochrony prawnej, gdyż brak jest w prawie krajowym środków, które mogłyby doprowadzić do poddania zaskarżonego rozporządzenia wpadkowej kontroli sądowej w trybie pytania prejudycjalnego. Nie ma podstaw, aby móc odstąpić od linii orzeczniczej dotyczącej locus standi podmiotów prywatnych w skardze z art. 230 EWG z tego powodu. Od tego postanowienia powód wniósł apelację do Trybunału Sprawiedliwości. W postępowaniu apelacyjnym po stronie Rady interweniowała Komisja.
Stanowiska stron
Union de Pequeños Agricultores:
- SPI źle zinterpretowało argument dotyczący pozbawienia efektywnej ochrony prawnej w przypadku stwierdzenia niedopuszczalności skargi. Argument nie był oparty jedynie na braku środków prawnych w prawie krajowym, lecz na fakcie, iż stwierdzenie niedopuszczalności w tym wypadku zagroziłoby efektywności ochrony prawnej rozumianej jako prawo fundamentalne.
- uzasadnienie zaskarżonego postanowienia nie było wystarczające, ponieważ nie odnosiło się do wszystkich kwestii faktycznych i prawnych podniesionych w skardze, traktując wybiórczo tylko o jednej z nich, która w dodatku była błędnie zinterpretowana.
- postanowienie było wewnętrznie sprzeczne, gdyż z jednej strony stawiało, iż wspólnotowy system ochrony prawnej nie może zależeć od szczególnych uregulowań prawa krajowego, z drugiej zaś uznawało, iż nie ma podstaw do kwestionowania hiszpańskiego stanu prawnego, który nie dawał jednostkom możliwości wystąpienia na drogę sądową w analogicznych okolicznościach.
- powód uważał, iż nie badając w przedmiotowych okolicznościach, czy stwierdzenie niedopuszczalności skargi nie naruszy fundamentalnego prawa do efektywnej ochrony prawnej, Sąd Pierwszej Instancji to prawo powoda sam naruszył.
Rada i Komisja:
Apelacja jest niedopuszczalna, ponieważ:
- powód nie wykazał interesu prawnego
- w Traktacie nie ma postanowienia, iż brak dostępu do efektywnego krajowego środka prawnego stanowi podstawę do wystąpienia ze skargą o unieważnienie wspólnotowego środka zastosowania ogólnego.
Komisja przyłączyła się do stanowiska Rady, wytknęła także powodowi błędne postępowanie - właściwe byłoby zwrócenie się do organu administracji hiszpańskiej z prośbą o wydanie decyzji opartej na zaskarżonym rozporządzeniu, a w przypadku milczenia wystąpienia na drogę sądowo administracyjną.
Opinia rzecznika generalnego
Rzecznik generalny podzielił argumenty podnoszone przez powoda. Zakwestionował obecny system ochrony prawnej podmiotów nieuprzywilejowanych, w szczególności zaś skrytykował wąskie rozumienie warunków dostępu do sądu w procedurze skargi z art. 230 TWE. Zaproponował jednocześnie nowatorskie podejście do rozumienia kryterium „dotyczy indywidualnie” - środek dotyczy skarżącego indywidualnie, jeżeli z powodu jego szczególnych cech lub okoliczności wywiera (lub też może wywierać) poważny szkodliwy skutek w stosunku do jej interesów.
Tezy orzeczenia
Jednostki muszą mieć możliwość korzystania z efektywnej sądowej kontroli praw, jakie przysługują im na mocy przepisów wspólnotowego porządku prawnego, gdyż prawo do takiej ochrony stanowi część ogólnych zasad prawa, które wynikają z tradycji konstytucyjnych wspólnych Państwom Członkowskim. Prawo to zostało uznane również przez art. 6 i 13 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
W systemie osoby fizyczne i prawne, nie mogąc, ze względu na warunki dopuszczalności wskazane w art. 230 akapit czwarty TWE, bezpośrednio zaskarżyć aktów wspólnotowych powszechnie obowiązujących, mają możliwość, w zależności od przypadku, podnieść zarzut nieważności takiego aktu, na podstawie art. 241 Traktatu, przed sądem wspólnotowym lub przed sądami państwowymi, a ponieważ te z kolei nie są kompetentne do samodzielnego stwierdzania nieważności takiego aktu, doprowadzić do wystąpienia o to do Trybunału w drodze pytań prejudycjalnych.
Osoba fizyczna lub prawna może wnieść skargę przeciwko rozporządzeniu tylko wówczas, gdy dotyczy jej nie tylko bezpośrednio, lecz także indywidualnie.