Umiejętności interpersonalne nauczyciela, pedagoga, wychowawcy
Oto główne przyczyny dla których warto przeczytać ten artykuł:
- Nie będzie to „lanie wody” a przekazanie najważniejszych treści z problematyki umiejętności interpersonalnych;
- Umiejętności interpersonalne stanowią najważniejsze kompetencje zawodowe;
- Posiadanie wysokich kompetencji interpersonalnych potęguje naszą osobistą przewagę na rynku pracy;
- Pracę otrzymuje sie w 70% dzięki wiedzy fachowej i w 30% dzięki umiejętnościom interpersonalnym;
- Pracę traci się w 70% z powodu niskich kompetencji społecznych i w 30% z braku wiedzy fachowej.
- 70% kompetencji związanych z ponadprzeciętnym wykonywaniem pracy to kompetencje interpersonalne;
- Posiadanie wysokich umiejętności interpersonalnych jest niezbędne do skutecznych oddziaływań wychowawczych, panowania nad klasą, budowania autorytetu i skutecznego oddziaływania wychowawczego.
Uważasz, że to nie do Ciebie? Że masz wystarczająco rozwinięte umiejętności interpersonalne?
Jeśli tak uważasz, to jesteś w błędzie. Około 25% populacji może być społecznie niekompetentnych a pozostała część może te kompetencje szkolić. Poza tym, jeśli się tylko o tym czyta i wie np. jak być asertywnym to niekoniecznie umie się to wykorzystać w praktyce. Takie umiejętności trzeba rozwijać. Ale o tym w dalszej części artykułu.
Co to są za umiejętności?
Generalnie posiadamy następujące kompetencje:
- kompetencje poznawcze (sprawność przetwarzania informacji)
- kompetencje językowe (zdolności komunikacyjne)
- kompetencje fizyczne (sprawność ruchowa i komunikacja pozawerbalna)
- kompetencje twarde (specjalistyczna wiedza)
- kompetencje miękkie (one właśnie są przedmiotem rozważań w tym artykule. Są to inaczej umiejętności interpersonalne).
Umiejętności interpersonalne mają wiele synonimów np. umiejętności psychospołeczne, kompetencje osobiste, kompetencje społeczne, zdolności społeczne, inteligencja społeczna, efektywność interpersonalna.
Ogólnie umiejętności interpersonalne można określić jako umiejętność efektywnego funkcjonowania w sytuacjach społecznych. Są to złożone umiejętności warunkujące efektywność radzenia sobie w określonych sytuacjach społecznych nabywane przez jednostkę w toku treningu społecznego (naturalnego bądź sztucznego).
W pojęciu umiejętności interpersonalnych mieszczą się następujące zdolności:
pewność siebie
budowanie autorytetu
asertywność
perswazja
obrona przed manipulacją
empatia i inteligencja emocjonalna
umiejętność rozwiązywania konfliktów
umiejętność radzenia sobie ze stresem
umiejętność realizacji celów społecznych
umiejętność negocjacji
umiejętność prowadzenia grupy
konsekwencja w działaniu
Z czym mamy największe problemy w umiejętnościach interpersonalnych?
Wymienione poniżej główne problemy dotyczą nie tylko praktyki pedagogicznej ale także szeroko pojętego życia społecznego każdego z nas. Te problemy to:
- Nadmierna dominacja i kontrolowanie innych (pouczanie, manipulowanie);
- Narzucanie się (nadmierne angażowanie się i zabieganie o uwagę );
- Nadmierna otwartość i poświęcanie się (niezrozumienie innych, trudności w stawianiu granic);
- Łatwowierność i nadmierne dostosowywanie się;
- Brak asertywności;
- Społeczne wycofywanie się;
- Chłód w kontaktach społecznych (brak bliskości);
- Zawiść i mściwość (wroga dominacja, podejrzliwość.
W czym mogą pomóc nam, pedagogom wysokie umiejętności interpersonalne?
Dla nas, pedagogów posiadanie wysokich kompetencji interpersonalnych jest szczególnie potrzebne ze względu na to, że pracujemy z drugim człowiekiem i nasza praca polega głównie na interakcjach społecznych. Wysokie kompetencje społeczne mogą pomóc nam w:
łatwiejszym motywowaniu zarówno siebie jak i naszych podopiecznych;
proaktywności (nie tylko zawodowej ale i osobistej)
podniesieniu odporności na stres (a jak wszyscy wiemy nasza praca nie jest prosta i łatwa);
podniesieniu poziomu naszej asertywności (pomocne nie tylko w przypadku kontaktów z wychowankami ale i innymi pracownikami placówki);
łatwiejszym budowaniu autorytetu (osoby posiadające wysokie umiejętności interpersonalne odbierane są jako pełne charyzmy i są zwykle autorytetem w swoim środowisku i w środowisku podopiecznych);
inspirowaniu innych do działań zgodnych z naszymi celami (nie chodzi tu o manipulację a raczej o umiejętność egzekwowania wymagań);
zachowaniu dyscypliny w klasie i grupie;
w rozwijaniu takich umiejętności u naszych podopiecznych (na zasadzie modelowania);
generalnie we wszystkich dziedzinach życia zawodowego ale także osobistego.
Jakie są uwarunkowania umiejętności interpersonalnych?
Poziom kompetencji społecznych bezpośrednio zależy od rodzaju, intensywności oraz efektywności treningu społecznego. Naturalny trening społeczny przechodzimy przez całe życie w codziennych sytuacjach społecznych, w środowisku społecznym. Generalnie, jak nas wychowano, jak sami się wychowaliśmy, tak działamy w interakcjach.
Należy zaznaczyć, że te umiejętności można szkolić w sztucznym środowisku, podczas warsztatów (Trening Umiejętności Interpersonalnych) i jest to równie skuteczne. O tym w dalszej części.
Jednym z uwarunkowań tych umiejętności jest poziom inteligencji społecznej (zdolność do postrzegania, analizowania, przetwarzania informacji o sytuacjach społecznych). Ważną zmienną intelektualną w tym zakresie jest inteligencja emocjonalna.
Kompetencje społeczne w większym stopniu wiążą się z cechami osobowości niż zdolnościami intelektu. Bezcelowe wydaje się przedstawianie w tym miejscu wpływu poszczególnych cech osobowości (np. Ekstrawersji, neurotyczności, otwartości na doświadczenia, ugodowości, umiejscowienia kontroli itd.), zainteresowanych odsyłam do podanej na końcu artykułu bibliografii.
Najważniejsze dla nas pytanie:
Co zrobić aby podnieść poziom swoich umiejętności interpersonalnych?
Generalnie są dwa sposoby podnoszenia swoich umiejętności interpersonalnych:
a)trening stacjonarny - specjalistyczne szkolenie;
b)trening naturalny.
Niezależnie od tego w jaki sposób chcemy szkolić swoje umiejętności społeczne, najpierw należy taką umiejętność (np. Asertywność):
- zrozumieć poznawczo (poznać co to jest, jej cel i sens),
- zrozumieć behawioralnie (mieć okazję do jej przećwiczenia, do zapoznania się z nią), - - mieć dostęp do informacji zwrotnych (od innych ludzi, na temat tego czy dobrze się ją wykonuje) W tym miejscu warto dopowiedzieć, żebyś droga koleżanko i drogi kolego nie reagowali oporem i agresją na to, że ktoś zwraca Ci uwagę, że coś robisz nie tak. Jest to bardzo rozwojowe i do wykorzystania jako informacja zwrotna w naturalnym treningu społecznym.
- zautomatyzować umiejętność (używać jej tak często jak to tylko możliwe aż stanie się naturalną, zintegrowaną z innymi, czynnością.
Niektórym z nas wydaje się, że jeśli opanowali daną umiejętność poznawczo (przeczytali książkę np. o rozwiązywaniu konfliktów) to już posiadają taka umiejętność. NIEPRAWDA! Po pierwsze nie zrozumieliśmy jej behawioralnie (nie ćwiczyliśmy), nawet jeśli sami zrobiliśmy sobie ćwiczenie, to nie mieliśmy możliwości dostępu do informacji zwrotnej (nikt nam nie powiedział co zrobiliśmy dobrze a co źle), a już na pewno nie zautomatyzowaliśmy tej umiejętności (nie stała sie ona naszym nawykiem).
Trzy pierwsze kroki można zrealizować podczas treningu naturalnego i stacjonarnego. Natomiast Zautomatyzować umiejętność można tylko podczas naturalnego treningu społecznego (tylko w prawdziwych sytuacjach społecznych nowa umiejętność może stać się nawykiem.
Uważam, że dla nas samych powinno zależeć aby podnosić swoje umiejętności społeczne. I to nie tylko ze względów zawodowych ale i osobistych.