Prawo finansowe

Wykład IX 08.12.2008

Dyscyplina finansów publicznych

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych regulowana jest obecnie odrębną ustawą z 2004 roku o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (poprzednio ustawa o finansach publicznych z 1998 roku). W założeniu jest to regulacja kompleksowa, która zawiera przepisy materialne, proceduralne i ustrojowe z zakresu normowanej problematyki. Podobnie jak poprzednio obowiązujące ustawy nie zawiera definicji pojęcia dyscyplin finansów publicznych. Funkcjonujące w literaturze przedmiotu definicje wspomnianego pojęcia można podzielić na 2 podstawowe grupy:

1. Definicje funkcjonujące w literaturze okresu finansów socjalistycznych, które określały dyscyplinę finansów publicznych jako przestrzeganie wszelkich norm prawnych, a także planów regulujących gospodarkę finansową państwa (ujęcie szerokie).

2. Aktualnie funkcjonujące w doktrynie definicje ujmują definicję finansów publicznych wąsko jako obowiązek przestrzegania określonych w prawie budżetowym i innych przepisach regulujących gospodarkę mieniem i środkami publicznymi, zasad ustalania powodu i egzekucji należności stanowiących środki publiczne oraz gospodarowanie nimi jednostkach sektora finansów publicznych. Można przyjąć, iż obecnie pojęcie to odnosi się do przestrzegania reguł określonych w ustawie o finansach publicznych oraz innych aktach prawnych regulujących zasady gospodarowania środkami publicznymi w skali mikroekonomicznej. Nie odnosi się ona natomiast do zachowań dotyczących procesów związanych z gromadzeniem i rozdysponowaniem środków publicznych w skali makroekonomicznej. Odpowiedzialność za zarządzanie finansami publicznymi spoczywa na Prezesie Rady Ministrów i Ministrze Finansów, którzy ponoszą zarówno odpowiedzialność polityczną jak i odpowiedzialność prawną (konstytucyjną).

Zakres podmiotowy odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

W świetle obowiązującej ustawą odpowiedzialność tą ponoszą wyłącznie osoby fizyczne. Przede wszystkim obowiązujące przepisy dotyczą pracowników jednostek sektora finansów publicznych przy czym nie ma tu znaczenia podstawa prawna zatrudnienia. Odpowiedzialność ta obejmuje 3 grupy podmiotów:

1. Kierownicy jednostek sektora finansów publicznych

2. Osoby dysponujące środkami publicznymi przekazanymi jednostkom niezaliczonym do sektora finansów publicznych.

3. Osoby zasiadające w organach kolegialnych wykonujących budżet lub plan finansowy jednostki sektora finansów publicznych, albo jednostki niezależnej od tego sektora a otrzymującej środki publiczne lub osoby zasiadające w organach zarządzających mieniem tych jednostek

Zastrzeżenia budzi objęcie zakresem odpowiedzialności osoby, które wprawdzie gospodarują finansami publicznymi, ale z jednostka sektora finansów publicznych nie wiąże ich żaden stosunek prawny z tytułu wykonywanych czynności. Konsekwencją tak przyjętego rozwiązania jest rozciągnięcie odpowiedzialności poza sektor finansów publicznych.

Zakres przedmiotowy odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Ustawa w sposób szczegółowy i kazuistyczny określa stan faktyczny kwalifikowany jako naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

1. Naruszenia prawa związane z ustalaniem, pobieraniem i umarzanie należności skarbu państwa jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych

2. Naruszenia prawa związane z przekazywaniem i wykorzystywaniem dochodów budżetu państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych

3. Naruszenie prawa związanego z udzielaniem i wykorzystywaniem dotacji

4. Naruszenia prawa związane z dokonywaniem wydatków ze środków publicznych oraz zmian w budżecie lub prawem finansowym jednostki sektora finansów publicznych

5. Naruszenia prawa związane z wykorzystaniem środków rezerwy budżetowej

6. Naruszenia prawa związane z dysponowaniem środkami pochodzącym z budżetu unijnego

7. Naruszenia prawa związane z obowiązkiem opłacania przez jednostki sektora finansów publicznych jako pracodawców wymienionych w ustawie świadczeń publicznoprawnych.

8. Naruszenia prawa związane z zaciąganiem i wykonywaniem zobowiązań jednostek sektora finansów publicznych

9. Naruszenia prawa związane z udzielaniem zamówień publicznych

10. Naruszenia przepisów ustawy o rachunkowości.

Istotną przesłanką odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest wina ponieważ odpowiedzialność ta ponoszona jest za zawinione popełnienie określonego w ustawie czynu szkodliwego dla finansów publicznych. Można przyjąć, iż czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych posiada 3 główne znamiona. Stanowi:

1. Działanie lub zaniechanie

2. Polegające na popełnieniu jednego z czynów wymienionych w ustawie

3. Umyślnie lub nieumyślnie

Wobec osób fizycznych winnych popełnienia czynów naruszenia może mieć miejsce odpowiedzialność oparta na różnych podstawach prawnych:

1. Odpowiedzialność karna na podstawie przepisów KK

2. Odpowiedzialność polityczna w odniesieniu do osób pełniących funkcję z wyboru przed organem, który e powołał lub przed organami wyższego stopnia

3. Odpowiedzialność dyscyplinarna przed komisjami dyscyplinarnymi lub organami nadrzędnymi

4. Odpowiedzialność służbowa pracowników na podstawie przepisów prawa pracy (porządkowa lub materialna za szkodę wyrządzoną pracodawcy).

5. Odpowiedzialność cywilna za szkody wyrządzone skarbowi państwa, jednostce samorządu terytorialnego, czy innym jednostkom sektora finansów publicznych

6. Odpowiedzialność karnoskarbowa na podstawie przepisów KKS

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest niezależna od innych rodzajów odpowiedzialności wynikających z obowiązujących z obowiązujących przepisów prawa. Oznacza to, iż naruszenie dyscypliny może być jednocześnie przedmiotem odpowiedzialności opartej nie tylko na ustawie o odpowiedzialności za naruszane dyscypliny finansów publicznych lecz również na przepisach innych ustaw. Wyjątkiem od tej zasady, jest sytuacja, gdy naruszenie stanowi jednocześnie przestępstwo lub wykroczenie prawa karnego lub karnego skarbowego. W takim przypadku zasady odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ustępują wobec odpowiedzialności karnej - postępowanie w sprawie o naruszenie dyscypliny podlega zawieszeniu do czasu zakończenia postępowania karnego lub karnego skarbowego lub umorzeniu w przypadku prawomocnego skazania za przestępstwo lub wykroczenie. Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych posługuje się rozwiązanymi funkcjonującymi na gruncie prawa karnego i administracyjnego. Zabieg taki wydaje się uzasadniony, jednak nie przesądza automatycznie i ostatecznie o charakterze omawianej odpowiedzialności. Omawiana ustawa stanowi regulację kompleksową w związku z tym odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest odrębnym rodzajem odpowiedzialności niezależnej od odpowiedzialności określonej innymi przepisami prawa. Charakteryzuje się w własnymi zasadami proceduralnymi oraz z systemem organów orzekających o karach charakterystycznych właśnie dla tego modelu postępowania.

Kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych to:

• Upomnienie

• Nagana

• Kara pieniężna

• Zakaz pełnienia funkcji kierowniczych związanych z dysponowaniem środkami publicznymi na okres od roku do 5 lat.

Pytania na egzamin

1. Jak określiłbyś pojęcie dyscypliny finansów publicznych

2. Omów zakres podmiotowy odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

3. Przedstaw zakres przedmiotowy odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

4. Scharakteryzuj czyn stanowiący naruszenie dyscypliny

5. Jaki charakter można przypisać odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych i dlaczego

6. Czy możliwy jest zbieg odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych z innymi reżimami odpowiedzialności, a jeśli tak to jakimi. Czy znasz w tym zakresie wyjątki

7. Wymień kary przewidziane za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

35

---