AKSOMENA- kompleks mikrotubul, budowany z dwóch mikrotubul centralnie osadzonych oraz z 9 dubletów mikrotubularnych
Podstawowy aparat ruchowy komórki, od jej budowy zależy czy rzęska będzie prawidłowo wykonywać swoje funkcje
Wiciowce, Euglena viridis, Trypanosoma gambiense, Ceratium hirudinella
- długie, sztywne osiowe rurki szkieletowe, na których oparte są aksopodia; Actinosphaerium eichorni
AKSOPODIUM- pseudopodium promieniście ustawione do komórki, ze strukturą usztywniającą znajdującą się w środku nibynóżki, funkcja lokomotoryczna, zdobywanie pokarmu, Actinosphaerium eichorni
ALVOELA- rurki bądź grupy rurek usztywniających błonę komórkową
Euglena viridis
AMPULLA=AMPUŁKA- niewielkie zagłębienie na przedzie komórki, z którego wyrastają wici (z reguły dwie) oraz do którego uchodzą wodniczki tętniące
Wiciowce, Euglena viridis
DIKTIOSOM= APARAT GOLGIEGO- stos spłaszczonych cystern wchodzących w skład aparatu Golgiego. Bierze udział w transporcie w obrębie oraz poza protoplast za pomocą pęcherzyków diktiosomowych oraz obrabia struktury białkowe wytworzone w siateczce śródplazmatycznej
BŁONA FALUJĄCA=MAMBRANA UNDULANS- fałd pellikuli utworzony między komórką a wicią biegnącą wzdłuż komórki połączoną z błoną komórkową
Działa jak płetwa, narząd ruchu, Trypanosoma gambiense
BRUZDA EKWATORIALNA(POPRZECZNA)=ANNULUS- zagłębienie biegnące w pobliżu równika pancerzyka po grzbietowej stronie komórki, w niej wić poprzeczna, Ceratium hirudinella
BRUZDA PODŁUŻNA=SULCUS- niewielkie zagłębienie po brzusznej stronie, wzdłuż płytki brzusznej, biegnie ku tyłowi ciała, u początku wici podłużnej (wlokącej się), Ceratium hirudinella
CHLOROPLASTY- organelle zawierające barwniki biorące udział w procesie fotosyntezy
CIRRI- grube szczecinki utworzone z kilku rzęsek otoczonych wspólną osłonką i rozmieszczonych w kilku grupach; służą do pływania, wykonywania skoków i kroczenia po twardym podłożu
CIRRI ANALES- cirri w części odbytowe (5) oparcie dla ciała
CIRRI CAUDALES- cirri w części ogonowej (3) „czułki” f. czuciowa
CIRRI FRONTALES- cirri w części czołowe, (8) oparcie dla ciała
CIRRI MARGINALES- cirri w części bocznej (brzeżnej) f. czuciowa
CIRRI VENTRALES- cirri w części brzusznej (5), oparcie dla ciała
CYTOPHARYNX- gardziel komórkowa wzmocniona szkieletem komórkowym, występuje za cytosomem, w jej obrębie tworzy się wodniczka pokarmowa
CYTOPYGE- otwór odbytowy położony poniżej gardzieli, u orzęsków, usuwanie niestrawionych produktów
CYTOSOM- otwór do pobierania stałych cząstek pokarmowych przez wiciowce heterotroficzne (komórkowy otwór gębowy) organizmy z grubą pellikulą lub pancerzykiem
DIASTOLA-
EKTOPLAZMA- cienka, zewnętrzna, przezroczysta i silnie uwodniona warstwa cytoplazmy. Bierze udział przy przemieszczaniu się komórki za pomocą nibynóżek
ENDOPLAZMA- wewnętrzna, ziarnista cytoplazma, w niej wszystkie organelle, utrzymuje je we właściwym miejscu w komórce
ENDOSOM- część centralna jądra, obok niego leżą chromosomy, Euglena viridis w ciągu całej interfazy
EPIPODIUM=NIBYNÓŻKA WEWNĘTRZNA- cienkie wypustki cytoplazmatyczne łączące komórkę ze skorupą. Występuje u ameb oskorupionych i przytrzymuje skorupę
FILOPODIUM=NIBYNÓŻKA NITKOWATA- cienka wypustka służąca do pełzakowatego poruszania się
FLAGELLUM=WIĆ- organ ruchu, zbudowana jest z 2 mikrotubul centralnych oraz 9 par mikrotubul obwodowych osadzonych na ciałku podstawowym (kinetosomie)
FOTORECEPTOR- receptor na wici długiej, odbierający bodźce świetlne, występuje prawie u wszystkich zwierząt bezkręgowych, Euglena viridis
HAPLOKINETA- pojedynczy rząd rzęsek stanowiących odrębne struktury, odchylają się ku przodowi i tyłowi ciała, funkcja lokomotoryczna,
JĄDERKO- kolisty twór na terenie jądra komórkowego, wykazuje on większą gęstość niż pozostałe części jądra, miejsce syntezy rRNA, Eukaryota
JĄDRO=NUCLEUS- organella komórkowa otoczona błona komórkową z porami jądrowymi, w jej środku występuje informacja genetyczna w postaci DNA
Replikacja i transkrypcja DNA, kierowanie czynnościami komórki
KINETA- pojedynczy rząd rzęsek na ciele orzeka, funkcja lokomotoryczna, zdobywanie pokarmu poprzez napędzanie wody do komórkowego otworu gębowego, Paramecium caudatum
KINETODESMA- struktura leżąca przy kinetosomach w kinezie, przewodzenie bodźców pomiędzy rzęskami wchodzącymi w skład kinety,
KINETOPLAST- przekształcone mitochondrium w okolicy kinetosomu, napędza wić
KINETOSOM=CORPUSCULUM BASALE- struktura leżąca u podstawy wici, miejsce zakotwiczenia wici
KINETY RZĘSKOWE-
KOLEC APIKALNY=PREEKWATORIALNY- tępy, drożny kolec znajdujący się nad równikiem pancerzyka, zbudowany z 3 części. Utrzymuje komórkę na odpowiedniej głębokości w wodzie. Występuje u Ceratium hirudinella
KOLEC ANAPIKALNY=POSTEKWATORIALNY- ostro zakończony, niedrożny kolec poniżej równika pancerzyka Ceratium hirudinella, utrzymuje komórkę na odpowiedniej głębokości w wodzie
KOMORA WYJŚCIOWA- najmłodsza, z reguły największa komora w domku otwornicy, gdy skorupa jest gruba i gładka wysuwają się z niej nibynóżki, Foraminifera
LEJEK=INFUNDIBULUM-
LOBOPODIUM=NIBYNÓŻKI PŁATOWATE- tworzą się w wyniku przemieszczania się cytoplazmy w obrębie ektoplazmy, są to płatowate wypustki pozwalające na poruszanie się pełzakowate, Amoeba proteus
MACRONUCLEUS (Ma)=JĄDRO WEGETATYWNE- większe, poliploidalne jądro ze zwielokrotnioną informacja genetyczna, służy do bieżącego kierowania pracą komórki. Orzęski (ciliata), dzieli się poprzez rozerwanie
MEMBRANELLA- kilka rzędów rzęsek tworzących kwadrat w strefie adoralnej, napędzanie wody z pokarmem w lejku peristomu,
MICRONUCLEUS (Mi)=JĄDRO GENERATYWNE- mniejsze jądro diploidalne, magazyn informacji genetycznej, uczestniczy w procesie koniugacji, Orzęski (ciliata), dzieli się mitotycznie
MITOCHONDRIUM- organella komórkowa o własnym DNA i rybosomach, otoczona dwiema błonami, z czego druga-wewnętrzna tworzy grzebienie mitochondrialne
NEFROPLAZMA- cytoplazma wokół wodniczki tętniącej, doprowadza ona wodę oraz metabolity do wodniczki tętniącej
NÓŻKA- wykazuje zdolność silnego kurczenia lub wydłużania, miejsce przyczepiania się wirczyka (Vorticella sp.)
ORZĘSIENIE ADORALNE- rzęski występujące w peristomie, funkcja: pobieranie pokarmu
ORZĘSIENIE SOMATYCZNE- rzęski występujące na ciele, funkcja: poruszanie się organizmu,
Stylonychia mytilus
PARAMYLON- zapasowy polisacharyd (wielocukier) umieszczony w komórce w postaci ziaren otoczonych pojedynczą błoną komórkową, występuje u glonów z grupy Euglenin, Euglena viridis
PELLICULA- cienka błona zewnętrzna u wiciowców, utrzymuje kształt ciała, tworzy regularne pofałdowania w postaci pasm skośnych, Euglena viridis
PENICULUS- rzęski doprowadzające pokarm do gardzieli komórkowej, występują w 2 rzędach(sztukach), Vorticella nebulifera
PERISTOM- wklęśnięcie orzęsione z boku ciała, Vorticella nebulifera, Paramecium caudatum
PŁYTKA BRZUSZNA- największa płytka po stronie brzusznej Ceratium hirudinella, funkcja ochronna
PŁYTKA POSTEKWATORIALNA- płytka znajdująca się poniżej równika pancerzyka, funkcja ochronna, Ceratium hirudinella,
PŁYTKA PREEKWATORIALNA- płytka znajdująca się powyżej równika pancerzyka Ceratium hirudinella, funkcja ochronna
POLE GĘBOWE=POLE ADORALNE-
POLE ORALNE-
POLIKINETA- pojedynczy rząd rzęsek połączonych razem, tworząc błonkę falującą, odchylającą się ku bokom ciała, funkcja lokomotoryczna
KOMORA ZARODKOWA=PROLOCULUM- najstarsza komora, jest ona z reguły najmniejsza, występująca w środku domku osłonicy, stanowi oparcie dla młodszych komór, Actinosphaerium eichorni
PSEUDOPODIUM=NIBYNÓŻKA- nietrwałe wypustki protocytoplazmatyczne, w kierunku których przelewają całą cytoplazmę; poruszanie się i pobieranie(wciąganie) pokarmu
QUADRULUS- orzęsienie adoralne występujące w postaci pojedynczego rzędu ???
RETICULOPODIUM=NIBYNÓŻKI SIATECZKOWATE- cienkie pseudopodia połączone ze sobą za pomocą wypustek cytoplazmatycznych tworząc sieć wokół komórki
RZĘSKI=CILIA- cienkie wypustki cytoplazmatyczne, podobne do wici, jednak krótsze, osadzone na ciałku podstawowym. Umożliwiają ruch
SIATECZKA ENDOPLAZMATYCZNA (ER)=SIATECZKA ŚRÓDPLAZMATYCZNA- połączony system rurek i spłaszczonych woreczków(cystern) pokrytych rybosomami; siateczka ziarnista- synteza białek, siateczka gładka- synteza lipidów
STIGMA=PLAMKA OCZNA-ogralnellum występujące na ścianie ampułki, koloru czerwonego, jest filtrem optycznym światła. Impuls przekazuje do fotoreceptora. Euglena viridis
STOPKA-
SYNKARION- diploidalne jądro orzęsków wytworzone podczas koniugacji
SZEW ZAGĘBOWY-
TRICHOCYTA- wrzecionowate ciałka obronne(u orzęsków) ułożone pod pellikulą prostopadle do powierzchni ciała; po podrażnieniu wysuwają ostre kolce, raniąc ofiarę, białkowa substancja wystrzeliwana ścina się w wodzie, paraliżując ofiarę
UROID=COLLOPODIUM- nibynóżka płatowata przytwierdzająca komórkę do podłoża, stanowi część komórki mniej aktywną
WIĆ DŁUGA-wić wystająca poza otwór ampułki, jej długość może przekroczyć długość całej komórki, jest to wić wolna
WIĆ KRÓTKA- wić niewystająca poza ampułkę, lub minimalnie wystająca
WIĆ POPRZECZNA- wić w bruździe poprzecznej, otacza całą komórkę po stronie grzbietowej- tworzy się rodzaj błonki falującej po grzbietowej stronie pancerzyka, nadaje komórce ruch wirowy
Trypanosoma gambiense
WIĆ PODŁUŻNA- wić wolna, wystająca poza bruzdę pionową, biegnąca ku tyłowi ciała, wić długa nadająca komórce ruch postępowy, Trypanosoma gambiense
WŁÓKIENKA KURCZLIWE=MYONEMMAE- miofibryle- umożliwiają skurcz i rozkurcz organu
WODNICZKA POKARMOWA=VACUOLA NUTRITIVA- pęcherzyk otoczony pojedynczą błoną, rozkładający substancje pokarmowe w celu uzyskania pokarmu
WODNICZKA TĘTNIACA=VACUOLA PULSANS- pęcherzyk otoczony pojedynczą błona, które pojawiają się rytmicznie w cytoplazmie, rośnie, zbliża się do powierzchni komórki i na drodze egzocytozy, po połączeniu się z błoną cytoplazmatyczna wydalają swą zawartość i znikają, usuwają nadmiar wody oraz metabolity z komórki
KORTEKS=CORTEX- powierzchniowa część komórki powodująca, że kształt jest bardzo stały, ale uniemożliwia usuwanie produktów znajdujących się w wodniczce pokarmowej oraz pobieranie pokarmu
WORECZKI PARASOMALNE- wpuklenia do środka, docierają pod koreks do ektoplazmy, usztywniają, wzmacniają kotreks
ENDOMIKSJA- „koniugacja w jednym osobniku”, proces płciowy przebiegający w jednym osobniku w momencie, kiedy nie ma możliwości koniugacji, funkcja: wymiana informacji genetycznej podczas crossing over
KONIUGACJA- proces płciowy pomiędzy dwoma koniugantami (rzęskami) polegający na wymianie informacji genetycznej pomiędzy nimi. Cel: zwiększenie różnorodności genetycznej wśród osobników Ciliata sp.
APARAT JĄDROWY- zwiększone jądro komórkowe, makromukleus + mikronukleus(mogą występować pojedynczo bądź w zwielokrotnionej liczbie), występujące u Ciliata sp.
NUKLEOPLAZMA- cytoplazma otaczająca bezpośrednio jądro
MEJOZA POSTGAMICZNA=PODZIAŁ POZAPLODNIENIUWY- mejoza następuje w pokoleniu diploidalnym, bezpośrednio po zapłodnieniu
MEJOZA PREGAMICZNA=PODZIAŁ PRZEDZAPŁODNIENIOWY- mejoza następuje przed zapłodnieniem, w pokoleniu haploidalnym
KONIUGANTY- osobniki przystępujące do procesu koniugacji
MEZOKINETYDY- organizm, w którym wici oparte są o blefaroplastydy
METAKINETYDY- organizm, w którym występuje tylko ciałko podstawowe
AKINETYDY- wiciowiec bez wici, organizm bez aparatu ruchu
UKŁAD MONOENERGIDOWY- każde ciałko podstawowe ma swoją wić, jedno jądro
UKŁAD HIPERKINETYDOWY- wiele połączonych wici opartych o ciałko podstawowe