Korzenie psychologii tkwią w poglądach Arystotelesa oraz w pracach późniejszych filozofów takich jak Kartezjusz, czy Locke, a także w dziełach dziewiętnastowiecznych filozofów i fizyków. Za datę oficjalnego początku filozofii uznaje się rok 1879 - Wilhelm Wundt założył wtedy laboratorium psychologiczne w Lipsku, w Niemczech. Wundt był doktorem nauk medycznych. Jego doświadczenia legły u podstaw jego poglądów na temat psychofizjologii i zaowocowały powstaniem naukowego podejścia do psychologii. Takie podejście zyskało w tym czasie popularność w intelektualnych ośrodkach całego świata. 1892r. - powstanie American Psychological Association (APA - Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne) METODA NAUKOWA Aby zdobywać wiedzę o zachowaniu ludzi i zwierząt psychologowie stosują metody naukowe Metody naukowe różnią się od nienaukowych (zdroworozsądkowych) sposobów zdobywania wiedzy. Metoda naukowa jest empiryczna i polega na systematycznej oraz kontrolowanej obserwacji. Badacze kontrolują sytuację eksperymentalną, manipulują zmiennymi niezależnymi lub dobierają poziomy zmiennych osobowościowych. Zmienne zależne są miarami zachowania używanymi do określenia konsekwencji zmiennych niezależnych. Naukowy opis badań jest bezstronny i obiektywny, a znaczenie pojęć precyzowane za pomocą definicji operacyjnych. Narzędnia naukowe są dokładne i precyzyjne, miary fizyczne i psychologiczne zaś powinny być trafne i rzetelne. Hipoteza jest próbnym wyjaśnianiem zjawisk; sprawdzalne hipotezy zawierają jasno zdefiniowane pojęcia, nie posługują się definicjami kołowymi i odnoszą się do zjawisk obserwowalnych. Naukowcy przyjmują sceptyczną postawę do wyjaśnień, dopóki nie uzyskają na ich potwierdzenie wystarczającyh dowodów naukowych. Wiele codziennych sądów formułujemy intuicyjnie. Intuicja nie opiera się na procesach podejmowania decyzji, na jakich bazuje logika dedukcyjna, ani nie posiłkuje się informacjami, które przyswoiliśmy na drodze własnego doświadczenia. Intuicja na temat tego, co prawdziwe nie zawsze pokrywa się z prawdą. Naukowe podejście do wiedzy jest empiryczne. Takie podejście wskazuje na bezpośrednią obserwację i eksperyment jako podstawy udzielania odpowiedzi na pytania. Naukowy opis zmierza do obiektywizmu i bezstronności. Sposobem sprawdzenia czy relacja nie jest stronnicza jest jej weryfikacja dokonana przez więcej niż jednego niezależnego obserwatora.

Definicja operacyjna - wyjaśnia pojęcie poprzez wyliczenie operacji, które doprowadziły do wywoływania i mierzenia danego zjawiska. Pomiar fizyczny - dokonuje się go za pomocą powszechnie przyjętych standardów i narzędzi pomiarowych. Długość jest oznaczana za pomocą miary fizycznej, przyjęte są powszechnie obowiązujące standardy określające jednostki długości. Pomiar psychologiczny - jego podstawę stanowi zgodność opinii określonej liczby sędziów kompetentnych. CELE METODY NAUKOWEJ Metoda naukowa jest ukierunkowana na trzy cele: opis, przewidywanie i zrozumienie. Psychologowie opisują zdarzenia oraz związki między zmiennymi stosując zwykle podejście nomotetyczne i analizy ilościowe. Związki korelacyjne pozwalają psychologom przewidywać zachowanie lub zdarzenie, ale nie dają możliwości wnioskowania o przyczynach zależności. Psychologowie dochodzą do zrozumienia przyczyn zjawisk, jeśli zostają spełnione trzy warunki: współmzmienność, porządek czasowy zdarzeń oraz eliminacja alternatywnych wyjaśnień. Metoda eksperymentalna, w której badacze manipulują zmiennymi niezależnymi w celu określenia ich wpływu na zmienną zależną, ustala porządek czasowy badanych zjawisk i pozwala na wychwycenie współzmienności. Wiarygodne alternatywne wyjaśnienia przyczyn związku są eliminowane, jeśli badanie nie jest zakłócone; badanie wolne od zakłóceń jest trafne wewnętrznie. Trafność zewnętrzna oznacza stopień, w jakim wyniki badania mogą zostać uogólnione na różne populacje, sytuacje, warunki. Podejście nomotetyczne - jego celem jest sformułowanie uniwersalnych praw odnoszących się do szerokiej populacji. Podejście idiograficzne - podkreśla wagę badania jednostki. FORMUŁOWANIE I WERYFIKACJA TEORII NAUKOWYCH Teoria, czyli proponowane wyjaśnienie przyczyn zachowań, różnią się zakresem i poziomem oferowanego wyjaśnienia. Teorie często postulują wprowadzenie zmiennych pośredniczących dla wyjaśnienia obserwowanych zachowań. Na teorię naukową składają się logiczne zorganizowane twierdzenia definiujące zdarzenia, opisujące zachodzące między nimi związki i wyjaśniające występowanie tych zdarzeń. Dobra teoria naukowa porządkuje wiedzę zdobytą metodami empirycznymi, stanowi źródło sprawdzalnych hipotez ukierunkowujących badania i obronną ręką wychodzi z prób rygorystycznego jej sprawdzania. Badacze oceniają teorię pod kątem jej wewnętrznej spójności, trafności jej przewidywań empirycznych oraz pojęciowej oszczędności proponowanych przez nią wyjaśnień.

Psychologia jest nauką i to nauką empiryczną. Naukę można rozumieć dwojako: nauka- rzemiosło uczonych, ogół czynności wykonywanych przez uczonych jako takich nauka - wytwór tych czynności, a więc system twierdzeń, do których uznania doszli uczeni w swym dążeniu do poznania rzeczywistości Nauka, dwojako rozumiana, jest przedmiotem zainteresowań metodologii. Metodologia dzieli się na : metodologię ogólną - traktującą o prawidłowościach rządzących procesem poznawczym, wspólnym dla wszystkich nauk (klasyfikowanie, definiowanie, wnioskowanie, wyjaśnianie) metodologię szczegółową (metodologie szczegółowe) - dotyczące danej dyscypliny naukowej i zajmującą się charakterystycznymi dla tej właśnie dyscypliny naukowej procedurami poznawczymi (np. planowanie eksperymentów w psychologii) Badania nad działaniami poznawczymi mogą być prowadzone w dwojaki sposób: rekonstrukcja i opis rzeczywistego postępowania badawczego osób zajmujących się nauką - metodologia opisowa wskazywanie badaczom jak powinni postępować, by zminimalizować błędy i zmaksymalizować osiągnięcia badawcze (metodologia normatywna) Znajomość bierna metodologii: kontekst studiowania, ze zrozumieniem, literatury psychologicznej kontekst poprawnego wykorzystywania, w praktyce psychologicznej, rezultatów badawczych zaczerpniętych z literatury przedmiotu kontekst umiejętnego formułowania pytań adresowanych do specjalistów z zakresu metodologii i statystyki Znajomość czynna metodologii: kontekst prowadzenia własnych badań empirycznych kontekst integrowania rezultatów badawczych powstałych w różnych pracowniach kontekst powtarzania 9replikacji) badań empirycznych Psychologia jest to nauka o czynnościach człowieka i o człowieku jako ich podmiocie. Nie każde poznanie można uznać za poznanie naukowe. Aby można je było za takie uznać musi spełniać dwa cele. Można wyróżnić cele: *wewnętrzne - cele, jakie uczony sobie zwykle stawia uczony bezpośrdenio w swej pracy poznawczej, cele czysto poznawcze *zewnętrzne - wynikające z funkcji, jakie pełni nauka w społeczeństwie, w życiu ludzi, a więc "na zewnątrz", gdy jest stosowana do pewnych zadań teoretycznych lub praktycznych.

Cele wewnętrzne. Nie każda prawda jest celem badacza, Ta, która go interesuje (powinna interesować!!!) cechuje się: ogólnością ścisłością wysoką informatywną zawartością pewnością prostotą Cele te są ze sobą ściśle powiązane oraz wzajemnie się warunkują. Pozycję centralną wobec innych celów zajmuję wysoka zawartość informatywna. Jest to uzasadnione tym, że warunkuje ona bezpośrednio stopień sprawdzalności wiedzy gdyś im więcej dane twierdzenie (hipoteza badawcza) mówi o rzeczywistości, im bogatsze jest w treść i im więcej można z niego wyprowadzić różnorodnych konsekwencji logicznych i doświadczalnych tym łatwiej (i dokładniej!) można je będzie sprawdzić. Informatywna zawartość wiedzy uwarunkowana jest jej ogólnością wyrażającą się liczba zdań (wniosków - w tym empirycznych), które dadzą się z tej wiedzy łatwo wyprowadzić. Prostota. Wyróżnia się dwie prostoty wiedzy: matematyczną logiczną Są one ze sobą ujemnie skorelowane. Teoria prosta logicznie wymaga skomplikowanego aparatu matematycznego. Pewność wiedzy. Wyróżnia się trzy jej rodzaje: pewność psychologiczną - wiarygodność, stopień subiektywnego przekonania o tym, że dane twierdzenie jest prawdziwe pewność epistemologiczną - stopień potwierdzenia danego twierdzenia w świetle uzyskanych danych empirycznych pewność logiczną - stopień niezawodności w sensie teorii prawdopodobieństwa Cele wewnętrzne są podporządkowane celom zewnętrznym. Są środkami ich realizacji. Cele zewnętrzne są funkcjami, jakie nauka pełni w społeczeństwie. Cele zewnętrzne. Cel praktyczny - umożliwienie człowiekowi jak najefektywniejszego działania. Efektywne działanie wymaga umiejętności godzenia ze sobą środków i celów. Ważną funkcją teorii naukowej jest przewidywanie zachowań człowieka. Behawioryści uważali, że jest to funkcja podstawowa, a nawet jedyna (!). Wyjaśnianie. Badacz opisuje rzeczywistość, aby ją wyjaśnić oraz aby przewidywać zajście nowych stanów rzeczy. Jednocześnie owo wyjaśnianie i przewidywanie podporządkowane jest temu, aby daną rzeczywistość można było ujmować racjonalnie i ją przekształcać.

Możemy mówić o trzech podstawowych funkcjach nauki: funkcji deskryptywnej (opis) funkcji eksplanacyjnej (wyjaśnianie) funkcji prognostycznej (predykcja, przewidywanie) Proces poznania naukowego można przedstawić w postaci łańcucha: (1)fakty --> (2)teoria --> (3) przewidywanie --> (4)fakty Etapy postępowania badawczego w naukach empirycznych według M.Bunge'a (można odnieść do różnych dyscyplin naukowych): 1) Ujęcie problemu. 2) Zbudowanie modelu teoretycznego. 3) Wyprowadzenie szczegółowych konsekwencji. 4) Sprawdzenie hipotez. 5) Wprowadzenie do teorii wniosków z badań empirycznych. Postępowanie badawcze według Towsend'a (dla badań psychologicznych, pedagogicznych): 1) Jaki jest problem? 2) Jaka jest hipoteza? 3) Jaka jest zmienna (zmienne) niezależna? 4) Jaka jest zmienna (zmienne) zależna? 5) W jaki sposób ma być mierzona zmienna zależna? 6) Co trzeba kontrolować? 7) Jaka będzie procedura prowadzenia eksperymentu? 8) Czy będzie można wykorzystać jego rezultaty do przyjęcia lub odrzucenia hipotezy? Czy nie popełniono żadnych błędów? Struktura procesu badawczego w psychologii (wg.Brzezińskiego): 1) Sformułowanie problemu badawczego oraz hipotezy badawczej. 2) Określenie obrazu przestrzeni zmiennych niezależnych istotnych dla zmiennej zależnej Y. 3) Operacjonalizacja zmiennych. 4) Wybór modelu badawczego. 5) Dobór próby z populacji. 6) Wybór modelu statystycznego. 7) Akceptacja lub odrzucenie hipotezy. 8) Ocena, interpretacja i generalizacja rezultatu badawczego.

---