Biologia molekularna, sylabus 3 bloku tematycznego

WYKAZ OBOWIĄZUJĄCYCH GATUNKÓW (W UKŁADZIE SYSTEMATYCZNYM)

PAJĘCZAKI

Argas reflexus ( Fabricius, 1794) - obrzeżek gołębi

• Stadia cyklu życiowego: jajo, larwa, nimfa ( 4-5 stadiów), samiec i samica. Kleszcz miękki, synantropijny, bytuje w gniazdach ptaków, na strychach, wieżach, poddaszach, skąd przechodzą do mieszkań. Człowieka atakują najczęściej stadia dojrzałe i nimfalne. Ukłucie kleszcza powoduje miejscowe i ogólne reakcje (alergiczne) spowodowane silnym działaniem toksycznym jadu (porównywalny z jadem żmii)

• Biorą udział w epidemiologii chorób transmisyjnych: wirusowe kleszczowe zapalenie mózgu (KZM), wirusy z grupy Unkuniemi i B, gorączkę Q (riketsje); wywołują spirochetozę i piroplazmozę drobiu

• Diagnostyka KZM - izolacja wirusa z płynu mózgowo rdzeniowego lub krwi, próba biologiczna, badania serologiczne: ELISA, EIA, swoiste przeciwciała IgM, IgG-FSE antygen, test immunofluorescencyjny lub inhibicja hemaglutynacji, Western blotting, RT PCR

• Szczepienia ochronne - 1 podstawowe: I dawka 0,5 ml, II dawka 0,5 po 1-3m, III

• Dawka 0,5 po 9-12 miesiącach, drugie szczepienie przypominające co 3 lata.

• Molekularne aspekty interakcji w UPŻ: alergen Arg r1 (lipokalina), IL6, IL8, IgE, reakcja alergiczna skóry, wstrząs anafilaktyczny.

Ixodes ricinus ( Linnaeus,1758) - kleszcz pospolity

• Stadia cyklu życiowego ( jajo, larwa, nimfa, osobniki dorosłe). Kleszcz twardy, trójżywicielowy, głównie żerują samice i nimfy, samce odżywiają się głównie płynami ustrojowymi i na żywiciela przechodzą w celu znalezienia samicy. Ślina kleszcza zawiera substancje o właściwościach farmakologicznych umożliwiające pobranie pokarmu (eikozanoidy, apyrazy, kininazy, fosfolipaza A2, prostaglandyna PGE2), neurotoksyny, antygeny drażniące skórę

• Są rezerwuarem i wektorem licznych patogenów, biorą udział w epidemiologii chorób transmisyjnych m.in.: wirusowe kleszczowe zapalenie mózgu (TBE), krymsko-kongijska gorączka krwotoczna (CCHF), tularemia, gorączka marsylska, krętkowica kleszczowa (choroba z Lyme wywołana Borrelia bufgdorferi), riketsjoza słowacka, gorączka Q, babeszjoza (pierwotniak).

• Molekularne aspekty interakcji w układzie pasożyt -żywiciel:

Składniki immunomodulujące - eikozanoidy, apyrazy, białka wiążące przeciwciała, substancje antyzapalne- kininaza, czynniki zahamowania migracji makrofagów, nadwrażliwość typu I.

• Na terenie Europy i Polski Ixodes ricinus jest głównym wektorem Borrelia burgdorferi sensu lato. Stwierdzenie obecności krętka w organizmie człowieka zakażonego jest możliwe: PCR, RFLP, RAPD, PFGE, sekwencjonowanie DNA, analiza profili plazmidowych, hybrydyzacja, Western blotting, swoiste IgM i IgG. Rutynowo najczęściej wykonuje się wykrywanie przeciwciał IgG i białek.

Dermacentor reticulatus (Fabricius, 1794)- kleszcz łąkowy

• Stadia cyklu życiowego (jajo, larwa, nimfa, osobniki dorosłe). Kleszcz twardy, charakterystyczny malunek na chitynowej tarczce grzbietowej.

• Są przenosicielami wybranych chorób transmisyjnych: kleszczowe zapalenie mózgu, omska gorączka krwotoczna, tularemia, babeszjoza, mykoplazmozy , anaplazmozy, gorączkę Q, kleszczowy azjatycki dur plamisty.

• Niektóre kleszcze jak np. Amblyomma americanum w ślinie zawierają alfa 1,3 galaktozę, która może powodować „odroczoną reakcję”. Po ukłuciu kleszcza i po zjedzeniu mięsa, po czasie, pojawia się alergia lub wstrząs anafilaktyczny (na terenie Kanady i Australii). Za pomocą przeciwciał IgE do alfa galaktozy potwierdzamy obecność kleszcza na ciele człowieka.

Sarcoptes scabiei ( Linnaeus, 1758) - świerzbowiec ludzki

• Stadia cyklu życiowego( jajo, larwa, protonimfa, tritonimfa, osobniki dorosłe). Drążący pasożyt skórny, samica drąży w skórze kanały, w których składa jaja (2-4); człowiek żywicielem właściwym. Diagnostyka rutynowa - próba atramentowa, zeskrobiny skórne, usunięcie igłą samicy widocznej na końcu korytarza (biały punkcik), badanie dermatoskopowe, badanie histopatologiczne

• Molekularne aspekty interakcji w UPŻ: nadwrażliwość typu I, identyfikacja alergenu (Q- sepharose alergen), szczepionka (para miozyna, wektor pGEX4T-2), alergen Mag/M-177 -apolipoproteina, S-transferaza glutationu, paramiozyna; identyfikacja genu kompleksu cytochromu Bc1, gen mitochondrialny 12S RNA.

Dermatophagoides pteronyssinus/D. farinae - roztocze kurzu domowego

• Stadia cyklu życiowego (jajo, prelarwa, larwa, protonimfa (przedwilinkowa), tritonimfa, samica, samiec. Keratynofagi ( odżywiają się złuszczonym naskórkiem)

• Diagnostyka rutynowa: testy skórne - punktowe i śródskórne wykrywające alergeny Der p1 i Der f1, t. wziewne, donosowe, test uwalniania histaminy, IgE, protein blotting, krzyżowa immunoelektroforeza, Acarex test (guanina), ELISA, flotacja NaCl

• Molekularne aspekty interakcji w UPŻ: aeroalergeny, izoalergeny, polimorfizm alergenów, alergen Der p1 (12 alergenów), Der f 1, proteolityczny wpływ alergenów na układ oddechowy, alergeny = glikoproteiny o swoistości proteazy cysteinowej i serynowej.

• Odpowiedź limfocytów T i B, rozszczepienie receptorów interleukiny 2, CD25, CD23- IgE, alergenowi- swoiste IgE, cytokiny Cd4+ i Cd8+, indukcja IL 6, IL8, IL13, kaskada MAPK, kinaz tyrozynowych ERK, reakcja atopowa, alergia atopowa.

• Szczepionki odczulające jako cel terapii - rekombinowane alergeny Derp i Derf system „ Lambda gt 11” do genomu E. coli lub D. melanogaster.

• Jeden okaz roztocza = 40-80 ng alergenu.
  
  

OWADY

Pediculus humanus - wesz ludzka; Pediculus humanus capitis - wesz głowowa; Pediculus humanus corporis - wesz odzieżowa

• Stadia cyklu życiowego: jajo (gnida), trzy stadia larwalne, postać dorosła (imago). Wesz odzieżowa jest wektorem dla następujących drobnoustrojów: Rickettsia prowazeki (wywołujące dur plamisty); Rickettsia quintana (wywołujące gorączkę wołyńską (okopową, pięciodniową); Borrelia recurrentis (wywołującą dur powrotny endemiczny.

• Molekularne aspekty interakcji w układzie pasożyt-żywiciel (UPŻ): oporność wszy ludzkiej na leki zawierające permetrynę (ang. permethrin), oporność typu „knockdown resistance”, kanał sodowy bramkowany napięciem, podjednostka α (ang. voltage sensitive sodium channel (VSSC) α subunit).

Cimex lectularius - pluskwa domowa (łóżkowa)

• Stadia cyklu życiowego: jajo, pięć stadiów larwalnych, postać dorosła (imago). Ugryzienia powodują silne odczyny alergiczne; brak transmisji chorób zakaźnych i inwazyjnych

• Molekularne aspekty interakcji w UPŻ: białko nitroforyna (cNP); IgE, reakcje krzyżowe

Simulium sp. - meszka

• Stadia cyklu życiowego: jajo, larwa, poczwarka, postać dorosła (imago). Ugryzienia meszki mogą powodować silne odczyny alergiczne. Wektor dla Onchocerca volvulus.

Culex pipiens (Linnaeus, 1758) - Komar kłujący

• Stadia cyklu życiowego: jajo, larwa, poczwarka, imago, przeobrażenie zupełne (holometabolia), przenosiciel filarii Wuchereria bancrofti, wirusów ornitozy, arbowirusów, wirusa wschodniego końskiego zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego, stany zapalne przez ukłucie i uczulenia

Anopheles maculipennis (Meigen, 1818) - Widliszek

• Stadia cyklu życiowego: jajo, larwa, poczwarka, imago, holometabolia, przenosiciel malarii ( Plasmodium), świąd, odczyny alergiczne

Pulex irritans (Linnaeus, 1758) - Pchła ludzka

• Stadia cyklu życiowego: jajo, larwa, poczwarka, imago, holometabolia, żywiciel pośredni tasiemca Dipylidium caninum Hymenolepis nana, przenosiciel: pałeczki tularemii Francisella tularensis, pałeczki dżumy (Yersinia pestis), reakcje alergiczne, rumień

Xenopsylla cheopis (Rothschild, 1903)- pchła szczurza

• Stadia cyklu życiowego: jajo, larwa, poczwarka, imago, holometabolia, przenosiciel dżumy, duru plamistego endemicznego szczurzego, tularemii, nosacizny rzekomej, rezerwuar laseczek wąglika, riketsji gorączki guzkowej, gorączki tsutsugamushi, gorączki plamistej Gór Skalistych, endemicznego duru mysiego

1