Pojęcie i klasyfikacja kosztów w „Rachunkowości zarządczej”

Koszt jako kategoria ekonomiczna oznacza wyrażoną w pieniądzu wartość pracy żywej oraz zasobów majątkowych, zużytych w danym okresie w celu wytworzenia produktów i mogą być przedstawiane jako iloczyn ceny oraz zużycia czynnika produkcji.

Nakład - to wyrażone w jednostkach naturalnych celowe zużycie środków rzeczowych oraz wykorzystanie pracy żywej.

Wydatek - to każde zmniejszenie stanu środków pieniężnych, bez względu na cel ich poniesienia

Relacje między kosztem a wydatkiem:

• koszty przedsiębiorstwa są związane z ponoszonymi wydatkami, choć nie wszystkie wydatki mają charakter kosztowy

• powstanie kosztów może być niezależne w czasie od dokonywanych wydatków

• wydatki nie są związane ze zużyciem czynników produkcji

• wycena ponoszonych kosztów opiera się z reguły na dokonywanych wydatki.

Kryterium	Koszt	Nakład	Wydatek	Strata
Sposób wyrażania	Wartościowy	Wartościowy, ilościowy	Wartościowy	Wartościowy, ilościowy
Zużycie czynników produkcji	Tak	Tak	Nie	Tak
Czas	Konkretny okres	Kilka okresów	Konkretny okres	Konkretny okres
Efekt	Tak	Tak	?	Nie

Zadanie 1

W przedsiębiorstwie budowlanym „Odra-bud” we Wrocławiu w styczniu miały miejsce następujące zdarzenia gospodarcze:

Lp.	Zdarzenie gospodarcze	Kwota w zł	Klasyfikacja
1	Wydano z magazynu materiały na budowę oczyszczalni ścieków	120 750
2	Zakupiono materiały biurowe, które przekazano do działu księgowości. Termin płatności za 7 dni	230
3	Ustalono, że przy budowie oczyszczalni ścieków w ubiegłym okresie zużyto 950 t cementu
4	Wypłacono z kasy pracownikowi zaliczkę na zakup wyposażenia biura	700
5	Otrzymano fakturę za usług dźwigowe zlecone przedsiębiorstwu „Atlas”. Termin płatności 7 dni	14 500
6	Ustalono, że przy budowie oczyszczalni ścieków w I dekadzie stycznia murarze przepracowali 10000 roboczogodzin
7	Zapłacono przelewem za zakupione wcześniej materiały biurowe. WB otrzymano	230
8	Zapłacono gotówką za wysłaną przesyłkę kurierską. Faktura zostanie wysłana pocztą.	45
9	Bank pobrał prowizję za prowadzenie rachunku bieżącego w I kw. WB otrzymano	90
10	Naliczono wynagrodzenia pracownikom administracji	24 600
11	Naliczono składki ZUS	4 398, 48
12	Wypłacono z kasy pracownikowi działu marketingu zwrot kosztów podróży służbowej	167
13	Dział utrzymania ruchu wyliczył, że przy pracach zimnych własny sprzęt zużył 27 600 l paliwa
14	Zapłacono przelewem zaliczkę na PDOF	1 950
15	Z powodu powodzi uległy zniszczeniu materiały w magazynie	750

Klasyfikacja kosztów ze względu na potrzeby zarządzania jednostka gospodarczą:

Kryteria podziału	Pozycje kosztów
Stopień zależności od rozmiarów produkcji	Koszty stałe Koszty zmienne
Stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych	Koszty stałe użyteczne Koszty stałe nieużyteczne
Ilość kosztów przy podejmowaniu decyzji	Koszty istotne Koszty nieistotne
Tryb ustalania kosztów	Koszty ustalone ex ante Koszty ustalone in tempora Koszty ustalone ex post
Inne cele decyzyjne	Koszty utraconych korzyści Koszty zapadłe Koszty uznaniowe
Celowość i możliwość kontroli	Koszty kontrolowane Koszty niekontrolowane
Związek kosztów z produktami pracy	Koszty indywidualne Koszty wspólne

Koszty zmienne to te składniki kosztów, które zależą od wielkości produkcji np. zużycie materiałów bezpośrednich, energii, robocizny bezpośredniej. Rozróżnia się:

• koszty zmienne proporcjonalnie - koszty zmieniają się w takim samym stopniu jak rozmiary wielkości produkcji; miarą stopnia reagowania na zmiany wielkości produkcji jest współczynniki elastyczności kosztów (Wz) względem wielkości produkcji wynoszący 1, ponieważ:

Wz = : =1

Gdzie:

Kz - koszty zmienne

Q - rozmiary produkcji

• koszty zmienne progresywnie - koszty zmieniają się w większym stopniu niż rozmiary produkcji, co oznacza, że jednostkowym przyrostom wielkości produkcji odpowiadają coraz większe przyrosty kosztów; Współczynnik elastyczności kosztów jest większy od 1.

Wz = : > 1

• koszty zmienne degresywnie - zmiany kosztów są mniejsze niż rozmiary produkcji

Wz = : < 1

Koszty stałe to te niezależne od wielkości produkcji i jej wahania nie mają wpływu na ich wysokość np. amortyzacja, koszty ogólnego zarządu.

Wz = : = 0