System sylabiczny (XVI w.):

Konstanty:

• normy pełnej rytmicznej ekwiwalencji wersów w płaszczyźnie językowej; identyczna liczba zgłosek w każdym wersie (system numeryczny);

• zerwanie z rygorami zgodności podziałów wersowych i składniowych;

• obecność średniówki

• klauzula paroksytoniczna - stały akcent na przedostatniej sylabie wersu;

• tylko rymy żeńskie;

• wiersz sylabiczny bez rymów to wiersz biały.

• sylabizm względny - występuje w poezji Biernata z Lublina, wahania
  w liczbie sylab w wersie;

• sylabizm ścisły - rygorystyczne przestrzeganie liczby zgłosek;

• Tzw. wiersze drobione - z wprowadzoną dodatkowo średniówką, zwiększa się w nich rytmizacja, stają się stabilne akcentowo i często przekształcają się w sylabotoniki [13 (4+4+5)].

Klauzula w wierszu sylabicznym:

• ma charakter rytmizujący i rymowy (brak rymów w klauzuli np.
  w „Odprawie posłów greckich” J. Kochanowskiego)

• występują tylko rymy żeńskie

• intonacyjna - występowanie regularnych intonemów (wyjątek - „Beniowski” J. Słowackiego)

Średniówka w wierszu sylabicznym:

• jest ważnym elementem rytmizującym;

• często wprowadza się dodatkową średniówkę;

• są wiersze bezśredniówkowe;

• pojawia się już w pięciozgłoskowcu i jej rola wzrasta wraz z rozmiarem wiersza;

Rozmiary wiersza sylabicznego:

• Czterozgłoskowiec (pięciozgłoskowiec) - najczęściej pojawia się jako refren, przyśpiew, powtórzenie.

• Sześcio- i siedmiozgłoskowce - najstarsze polskie wersy; bez średniówek są sylabiczne, ze średniówkami przekształcają się w sylabotoniczne.

• Ośmiozgłoskowiec - jeden z najważniejszych i najstarszych rozmiarów wersu polskiego, jest to przeważnie wers stroficzny, często spotykany
  w czterowersowej zwrotce, rzadko używany stychicznie.

• Dziewięciozgłoskowiec (4+5), (5+4) - często występował w sylabizmie względnym, rzadko w ścisłym.

• Dziesięciozgłoskowiec - występuje dopiero od XVI wieku i jest żywotny do dziś.

• Jedenastozgłoskowiec (5+6), (6+5) - najpopularniejszy, jest to wers strofy safickiej, tercyny, sekstyny, oktawy, sonetu. Nie przekształcalny
  w sylabotonik.

• Dwunastozgłoskowiec (6+6), (7+5), (5+7) - z klauzulą paroksytoniczną, rzadki.

• Trzynastozgłoskowiec (7+6), (6+7), (8+5), (5+8) - może dzielić się na więcej części (wiersz drobiony) .

• Czternastozgłoskowiec (7+7), (8+6 → dzieli się na 4+4+6) - rzadki.

Przykłady:

Tymczasem szlachty coraz + gęściej przybywało, 7+ 6

Dobrzyńscy prawie wszyscy; + sąsiadów niemało (...) A. Mickiewicz, Pan Tadeusz

W której ty dumałeś, zanim 8

Straże wywlokły cię skrycie

Na śmierć wiodły z urąganiem

Nie wiedząc, że dają życie. M. Jastrun, Śmierć poety

Nieregularny wiersz sylabiczny (in. sylabicznie nieregularnie mieszany) - zachowuje wszystkie cechy wiersza sylabicznego oprócz regularnego powtarzania wersów. Każdy wers posiada sobie tylko właściwy układ wersów.

SYSTEMY NUMERYCZNE I NIE NUMERYCZNE WIERSZA POLSKIEGO

1

2

---