TEORETYCZNE PODSTAWY WYCHOWANIA
Wykłady, 07.10.2008
Zagadnienia egzaminacyjne:
Geneza i rozwój teorii wychowania, cechy charakterystyczne tej nauki;
Orientacje badawcze teorii wychowania;
Funkcje teorii wychowania;
Koncepcja osobowości podstawą teorii wychowawczej;
Klasyczne i współczesne definicje wychowawcze. Wychowanie w sensie szerokim, węższym i najwęższym;
Cechy wychowania;
Teorie i koncepcje wychowania;
Dziedziny i rodzaje wychowania;
Formy wzmacniania pozytywnego i negatywnego;
Formy oddziaływania werbalnego i niewerbalnego;
Model kar i nagród proponowany przez Sylwie Rinn;
Zasady karania i nagradzania wychowania;
Metoda perswazji i przykładu własnego;
Style wychowawcze w rodzinie;
Właściwe i niewłaściwe postawy rodzicielskie;
Dialog w szkole i rodzinie;
Uwarunkowania błędów wychowawczych, kategorie błędów wychowawczych i koło błędów wychowawczych;
Siły oddziaływujące na rozwój człowieka;
Elementy składające się na sztukę wychowania dzieci i młodzieży;
Klasyfikacja charakterystyczna dzieci wg Stelli Chees;
Zasady nauczania wychowującego;
Teorie współczesnego wychowania;
Pedagogika wartości;
Zasady wychowania pozytywnego;
Trudności wychowawcze;
Osobowość wychowawcy.
Literatura:
- M. Sobocki „Teoria wychowania w zarysie”
- J. Garniewicz „Teoria wychowania”
- A. Pieńkowska „Rodzicielskie troski”
- A. Górecka „Błąd w wychowaniu”
- M. Janukowicz „Trud dialogu z dzieckiem”
- S. Rinn „Mądre wychowanie”
- M. Nowak „Teorie i koncepcje wychowawcze”
- Kwieciński, Śliwerski „Pedagogika” tom II
- M. Głogowski „ABC wychowania”
- B. Śliwerski „Pedagogika. Podstawy nauk o wychowaniu” tom I
- M. Dudzikowa, M. Czerepaniak-Walczak „Wychowanie pojęcia, procesy, konteksty” tomIII
ISTOTA I ZNACZENIE TEORII WYCHOWANIA
Etymologia i znaczenie:
Teoria- wyraz pochodzenia gr. dosłownie znaczy oglądać, kontemplować, obejmować jednym spojrzeniem to co się ogląda.
Występujące u encyklopedystów - teoria wychowania to dział pedagogiki, który zajmuje się zagadnieniami związanymi z kształtowaniem osobowości człowieka (postawy społeczno-moralna)
Wincenty Okoń - teoria wychowania to dział pedagogiki, który zajmuje się zagadnieniami związanymi problematyką celów, metod, form wychowania, określa treści i procesy wychowania. („instrukcja” kształtowania osobowości)
Przedmiot badać teorii wychowania - proces wychowania tzn. cały ciąg aktów wychowawczych.
Teoria wychowania ustala cele wychowania, projektuje rzeczywistość wychowania, wskazuje na wszystkie czynniki, które oddziałują na wychowanie.
Klasyfikujemy na funkcje:
Wg Józefa Garniewicza:
funkcja poznawcza/diagnostyczna - teoria wychowania bada pewną rzeczywistość wychowania, ustala pewne warunki wychowanków i stawia diagnozę odnoście wychowania;
funkcja wartościująca/ oceniająca - teoria wychowania ocenia diagnozę;
funkcja prognostyczna - teoria wychowania prognozuje przyszłościowy rozwój wychowanków.
Wg A. Góreckiej:
funkcja kodyfikująca - teoria wychowania porządkuje i systematyzuje stwierdzenia dotyczące określonej rzeczywistości wychowawczej (uporządkowanie, systematyzowanie faktów);
funkcja taksonomiczna - teoria wychowania ustala pewien system znaczeń i nazywa dane fakty np. teoria wychowania ustali co to kara wychowawcza i poda znaczenie kary wychowawczej;
funkcja predyktywna - teoria wychowania przewiduje rozwój wychowanka;
funkcja heurystyczna/ kontrolna - teoria wychowania wskazuje nam na nowe problemy, stawia hipotezy i szuka odpowiedzi w drodze określonych badań.
Trzy orientacje badawcze:
Orientacja tradycjonalistyczna - odpowiedzi na problemy szukamy w pokrewnych dziedzinach (obszar nauk pokrewnych) np. socjologia, filozofia, itd.;
Orientacja fenomenologiczna - odpowiedź na pytanie uzyskuje dzięki obserwacji (opis danego problemu);
Orientacja scjentystyczna - metoda eksperymentalna
Zjawisko rozwartych nożyc - brak spójności między teorią o praktyką - w teorii wychowania unika się tego zjawiska. Teoria wychowania nie jest czystą nauką teoretyczną, należy znać teorię by móc wprowadzić ją w życie.
„Teoria bez praktyki jest pusta ale praktyka bez teorii jest ślepa.”
Śliwerski uważa, że teoria wychowania powinna być wymawiana w l. m.
Teoria wychowania to nauka teoretyczna, empiryczna ale przede wszystkim antropologiczna (nauka o człowieku). Teoria wychowania jest nauką interdyscyplinarną (współpraca z innymi naukami).
BLOK NAUK WSPÓŁDZIAŁAJĄCYCH:
Blok nauk filozoficznych - antropologia filozoficzna (istota, rola człowieka w świecie); teologia wychowania (nauka o celach wychowania); aksjologia (nauka o wartościach); etyka (nauka o moralności); estetyka (nauka o pięknie).
Blok nauk psychologicznych - psychologia ogólna, rozwojowa, wychowawcza, kliniczna.
Blok nauk socjologicznych - socjologia wychowania.
Blok nauk medycznych i biologicznych - genetyka (dziedziczeniu), neurofizjologia, psychopatologia, logopedia.
Historia teorii wychowania - nauka wywodzi się z filozofii, jako subdyscyplina z pedagogiki. Do 1989 wspaniały rozwój teorii wychowania, w latach 1990 - 1995 nastaje zmierzch, spowolnienie i stagnacja. Od roku 1995 nastaje renesans teorii wychowania.