§ 1. Zarys historii Ruchu Światło - Życie.
Ruch Światło - Życie, zwany też popularnie ruchem oazowym, swymi początkami sięga lat pięćdziesiątych XX wieku. Zaistniał w konkretnej sytuacji religijnej i politycznej, w której zabrakło prężnie działających organizacji i ruchów katolickich, rozwiązanych przez władze państwowe. Oazy polskie są owocem pastoralnego doświadczenia i duchowych przeżyć ks. Franciszka Blachnickiego (1921 - 1987), założyciela, duchowego Ojca i opiekuna, a także w latach późniejszych Moderatora Krajowego Ruchu Światło - Życie.
Ks. Franciszek Blachnicki urodził się 24 marca 1921 roku w Rybniku na Śląsku. Uczęszczał do gimnazjum w Tarnowskich Górach, gdzie w 1938 roku zdał maturę. Brał udział w kampanii wrześniowej i działalności konspiracyjnej. Aresztowany w 1940 roku przebywał czternaście miesięcy w obozie oświęcimskim. W 1942 roku skazano go na karę śmierci. Jako jeden z nielicznych został ułaskawiony. Karę śmierci zamieniono na karę dziesięciu lat więzienia po zakończeniu wojny. Przebywał potem w więzieniu w Zabrzu i Katowicach. Tam przeżył nawrócenie połączone z decyzją oddania życia Jezusowi Chrystusowi. Po wojnie wstąpił do Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie, by w 1950 roku otrzymać święcenia kapłańskie. Pracował głównie z młodzieżą, formował grupy elitarne w parafii. Podczas internowania biskupów katowickich brał udział w pracach tajnej kurii w Katowicach. Zorganizował i prowadził Ośrodek katechetyczny, a od 1957 roku akcję przeciwalkoholową Krucjata Wstrzemięźliwości, zlikwidowaną przez władze w 1960 roku. Aresztowany w 1961 roku pod zarzutem działalności antypaństwowej został skazany na trzynaście miesięcy więzienia w zawieszeniu na trzy lata. W 1961 roku podjął studia i pracę naukową na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Tu przygotował pracę licencjacką na temat: „Metoda przeżyciowo-wychowawcza dziecięcych rekolekcji zamkniętych”. Następnie doktoryzował się w oparciu o rozprawę: „Zasada bosko-ludzka F. X. Arnolda jako zasada formalna teologii pastoralnej i duszpasterstwa”. Przygotował także opracowanie na kolokwium habilitacyjne dotyczące „Eklezjologicznej dedukcji teologii pastoralnej.” Jego habilitacja z przyczyn politycznych nie została zatwierdzona przez Ministerstwo Oświaty. Od 1967 roku był Krajowym Duszpasterzem Służby Liturgicznej. Już od 1963 roku wznowił prowadzenie rekolekcji oazowych, które przekształciły się w Ruch Światło - Życie. W 1979 roku rozpoczął Krucjatę Wyzwolenia Człowieka, której celem jest przezwyciężenie alkoholizmu i innych zniewoleń współczesnego człowieka. W 1980 roku zainicjował plan wielkiej ewangelizacji „Ad Christum Redemptorem” - dotarcia z Ewangelią do każdego człowieka w Polsce. W okresie „Solidarności” (1980 - 1981) powołał do istnienia Niezależną Chrześcijańską Służbę Społeczną, mającą działać w duchu chrześcijańskiej nauki społecznej i wyzwolenia bez stosowania przemocy. W grudniu 1981 roku wyjechał do Rzymu, gdzie zastał go stan wojenny. W 1982 roku osiadł w ośrodku polskim Marianum w Carlsbergu w RFN i tam prowadził pracę duszpasterską wśród polskich emigrantów, zakładając także Chrześcijańską Służbę Wyzwolenia Narodów, propagującą idee suwerenności wewnętrznej i jedności narodów w walce o wyzwolenie. Zmarł w Carlsbergu 27 lutego 1987 roku. 17 lutego 1994 roku został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Zaistnienie Ruchu Światło - Życie w rzeczywistości Kościoła i narodu polskiego dokonywało się stopniowo. Pierwszy etap, obejmujący lata od 1954 do 1968 roku to odkrycie bardzo owocnej metody rekolekcji, stosowanej początkowo w pracy z ministrantami, a w późniejszym czasie także z młodzieżą i dorosłymi. W tym czasie, ze względu na trudną sytuację polityczną, jedyną możliwość pracy z młodzieżą stwarzały katechezy i grupy ministranckie. W tym też kierunku poszły poszukiwania ks. Blachnickiego. W ich wyniku powstała koncepcja rekolekcyjna zwana Oazą Dzieci Bożych, realizowana w formie całorocznej pracy wychowawczej z grupą ministrantów oraz w czasie wakacyjnych rekolekcji przeżyciowo-wychowawczych. Pierwsza tego typu oaza odbyła się w Bibieli w 1954 roku. Trzy lata później Oaza dzieci Bożych stała się oficjalną metodą rekolekcji zamkniętych dla chłopców Katowickiego Referatu Duszpasterskiego. Na bazie tych doświadczeń powstały Oazy Niepokalanej dla dziewcząt oraz „wczasy maryjne” dla dorosłych.
W 1957 roku z inicjatywy ks. F. Blachnickiego powstała kościelna akcja przeciwalkoholowa pod nazwą Krucjata Trzeźwości lub też Krucjata Niepokalanej, Królowej Polski, która otrzymała błogosławieństwo Prymasa Stefana Wyszyńskiego. W następnym roku nastąpiła zmiana nazwy na: Krucjata Wstrzemięźliwości. Środkami, którymi posługiwała się Krucjata były modlitwa, szczególnie różańcowa i ofiara zupełnej abstynencji w duchu ekspiacji. W szczytowym okresie rozwoju Krucjata liczyła około 100 tys. dorosłych członków (nie licząc dzieci i młodzieży) w ponad tysiącu parafii. Pismo Krucjaty - dwutygodnik „Niepokalana zwycięża”, które stanowiło dodatek do „Gościa niedzielnego”, było wydawane w liczbie 120 tys. Egzemplarzy. Służba Bezpieczeństwa zlikwidowała Centralę Krucjaty Wstrzemięźliwości 29 sierpnia 1960 roku. Akcja została przerwana, a ks. F. Blachnicki skazany na 13 miesięcy więzienia w zawieszeniu na 3 lata za działalność na szkodę państwa.
W pracy trzeźwościowej zaangażowani byli wówczas także świeccy. Dla potrzeb Krucjaty ks. Blachnicki rozpoczął formowanie instytutu świeckiego pod nazwą Zespół Niepokalanej. Pierwsza profesja pięciu kandydatek miała miejsce 4 czerwca 1960 roku. Po likwidacji Centrali w Katowicach wspólnota trwała nadal, podejmując studia lub posługę na rzecz ruchu oazowego. Siedzibą wspólnoty stało się Krościenko nad Dunajcem.
Lata sześćdziesiąte to okres posoborowej odnowy liturgii oraz wznowienia pracy duszpasterskiej metodą oaz rekolekcyjnych. Metodę oazową ubogacono i pogłębiono w oparciu o osiągnięcia psychologii, pedagogiki i teologii wychowawczej. W 1963 roku zorganizowano Oazę Niepokalanej dla dziewcząt szkół średnich, natomiast w 1967 roku Oazę Nowego Życia dla młodzieży męskiej. W Krościenku odbyły się również oazy dla kapłanów i kleryków, a w parafiach wprowadzano i upowszechniano systematyczną, porekolekcyjną pracę roczną. W 1967 roku ks. F. Blachnicki został mianowany przez Konferencję Episkopatu Polski Krajowym Duszpasterzem Służby Ołtarza, a od 1969 roku oaza rekolekcyjna stała się metodą pracy Krajowego Duszpasterstwa Służby Ołtarza które od 1971 roku przyjęło nazwę Krajowego Duszpasterstwa Służby Liturgicznej.
Drugi etap rozwoju Ruchu, przypadający na lata 1969 - 1975, związany był z recepcją nauczania Soboru Watykańskiego II. W inspiracjach soborowych mają swoje źródło oazowe nurty, zasady, metody, charyzmaty formacyjne, których wyrazem u początku lat siedemdziesiątych stał się Ruch Żywego Kościoła. Przez Żywy Kościół rozumiano Kościół jako faktycznie zrealizowaną wspólnotę wierzących z Chrystusem w Duchu Świętym. Wchłonięcie idei Żywego Kościoła przez oazy sprawiło, że od 1969 roku zaczęto je nazywać oazami żywego Kościoła. Nastąpił wzrost liczby uczestników oaz, typów oaz i kolejnych stopni programu oazowego. W 1972 roku został zorganizowany pierwszy Kurs Animatorów Oazy dla tych, którzy mają prowadzić małe grupy - wspólnoty Ruchu. W 1973 roku odbyła się pierwsza Oaza Rodzin, duchowość małżeńską zaczerpnięto z francuskiego ruchu Equipes Notre Dame.
Szybki rozwój Ruchu spowodował konieczność powstania diakonii diecezjalnych, na czele których stanęli moderatorzy diecezjalni odpowiedzialni za formację na terenie danej diecezji. Ramy całorocznej pracy formacyjnej stanowić miały powtarzające się w rytmie co sześć lub siedem tygodni dni wspólnoty, organizowane przez ośrodki diecezjalne. W 1973 roku pojawiła się idea Centralnej Oazy Matki, mającej na celu rejestrację ukonstytuowanych już wakacyjnych zespołów wychowawczych oraz spotkanie ich przedstawicieli w atmosferze modlitwy zwykle w uroczystość Zesłania Ducha Świętego i święto Matki Kościoła.
Ważnym wydarzeniem w historii oaz była pierwsza Centralna Oaza Matka, podczas której 11 czerwca 1973 roku kardynał Karol Wojtyła poświęcił statuę Niepokalanej, Matki Kościoła i dokonał aktu oddania Ruchu Żywego Kościoła i dzieła oazy Niepokalanej, Matce Kościoła. Akt oddania uważany jest za akt konstytutywny Ruchu.
Od 1974 roku upowszechnia się stosowania hasła formacyjnego mającego ukierunkować pracę wspólnot w danym roku na określoną tematykę. Od 1975 roku organizowano dni jedności przedstawicieli ośrodków, w których odbywały się dni wspólnoty Ruchu. Lata od 1976 do 1979 roku cechowało zaangażowanie członków Ruchu w odnowę środowisk parafialnych, a w dziedzinie odkrywania charyzmatu zaznaczyła się głęboka więź między ideą głoszoną przez ks. Franciszka Blachnickiego i jego pracą duszpasterską a myślą kardynała Karola Wojtyły o duchowości chrześcijańskiej.
W 1976 roku zwołano I Krajową Kongregację Odpowiedzialnych, na której przyjęto nazwę Ruch Światło - Życie, podkreślającą jedność w człowieku między poznaną prawdą i tym co czyni. Zdecydowano również o potrzebie zwoływania co roku podobnych kongregacji w celu pogłębiania samoświadomości Ruchu. W czasie obrad został także wyraźnie sformułowany główny cel pracy Ruchu - dążenie do kształtowania dojrzałości chrześcijańskiej wszystkich grup stanowych w Kościele, w wyniku czego zaistniała potrzeba stworzenia nowego programu formacji, opartego na ewangelizacji i katechumenacie, wypływającego z ducha dokumentów Soboru Watykańskiego II oraz ze spotkań z innymi ruchami posoborowej odnowy Kościoła.
Dnia 5 grudnia 1976 roku przedstawiciele Ruchu Światło - Życie zaprezentowali jego założenia Komisji Episkopatu Polski do spraw Apostolstwa Świeckich, której przewodniczył Arcybiskup Metropolita Krakowski Kardynał Karol Wojtyła.
W 1977 roku do formacji oazowej został wprowadzony system katechumenalny, a w następnych latach nowe programy oaz rekolekcyjnych I-go, II-go i III-go stopnia. Równolegle były prowadzone próby wprowadzania programów specjalistycznych oaz rekolekcyjnych, mających dopomagać poszczególnym diakoniom w ich posługach na rzecz Ruchu.
Oazy rekolekcyjne od początku swego istnienia spotykały się z trudnościami ze strony władz państwowych. Szczególne nasilenie szykan miało miejsce w roku 1977, kiedy to wojewoda nowosądecki podjął działania mające na celu ostateczne rozwiązanie kwestii oaz. Podczas turnusów wakacyjnych odbywały się kontrole, na podstawie których wydano kilkadziesiąt decyzji o natychmiastowym rozwiązaniu oaz jako nielegalnych obozów i kolonii. Po wakacjach wielu gospodarzy przyjmujących oazy zostało obciążonych grzywnami. Ruch wyszedł z tej walki obronną ręką - żadna z oaz nie została rozwiązana.
W 1979 roku, podczas pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski doszło w Nowym Targu do spotkania z papieżem przedstawicieli Ruchu Światło - Życie, zgromadzonych na Centralnej Oazie Matce w Krościenku nad Dunajcem. W odpowiedzi na apel Ojca Świętego z 23 października 1978 roku o „przeciwstawienie się wszystkiemu co uwłacza ludzkiej godności i poniża obyczaje zdrowego społeczeństwa”, została w Nowym Targu proklamowana Krucjata Wyzwolenia człowieka, która miała stać się kontynuacją Krucjaty Wstrzemięźliwości z lat 1957 - 1960. Podczas Mszy Świętej złożono w darach Księgę Czynów Wyzwolenia, do której wpisane zostały nazwiska tych, którzy złożyli przyrzeczenie abstynenckie od alkoholu i zadeklarowali swoje przystąpienie do Krucjaty Wyzwolenia Człowieka.
Lata siedemdziesiąte zaowocowały także rozszerzeniem działalności oaz poza granice Polski. W 1979 roku rekolekcje przeprowadzono w Niemczech, Anglii, Szkocji, Boliwii oraz na zaproszenie Ojca Świętego w Rzymie.
Kolejny etap w historii Ruchu Światło - Życie cechuje ścisły związek z wydarzeniami, które miały miejsce w Polsce zwłaszcza u początku lat osiemdziesiątych. Dla Ruchu były to lata podtrzymywania wiary i ufności, budowania dobra wśród ogólnego bezsensu, umacniania przesłania zawartego w charyzmacie Ruchu, a równocześnie określania podstawowych cech tego charyzmatu. Rok 1980 oceniany jest jako przełomowy z uwagi na niezwykle odważne i solidarne wystąpienia ludzi pracy domagających się poszanowania ich godności i praw.
Wielu członków Ruchu aktywnie zaangażowało się w bieżące sprawy narodu. Z wystąpieniami robotników zbiegło się w czasie zainicjowanie programu ewangelizacyjnego „Ad Christum Redemptorem”, który wkrótce stał się punktem wyjścia całej formacji Ruchu. Ewangelizacją chciano objąć każdego człowieka w Ojczyźnie. Miała ona dokonać w człowieku zasadniczego zwrotu ku Chrystusowi Odkupicielowi - ad Christum Redemptorem - według słów encykliki Jana Pawła II Redemptor Hominis.Wielką pomocą w tej dziedzinie były kontakty z zachodnimi ruchami ewangelizacyjnymi, głównie z ruchem Agape. W tymże roku w stadium tworzenia znalazło się także Krajowe Kolegium Moderatorów Ruchu Światło - Życie, w skład którego weszli moderatorzy diecezjalni i zakonni oraz inni wytypowani moderatorzy Ruchu.
Wprowadzenie stanu wojennego w grudniu 1981 roku postawiło Ruch Światło - Życie w trudnej sytuacji, nie spowodował jednak stagnacji w pracy Ruchu - liczba uczestników powiększyła się o ok. 10 tys. osób (45 tys. uczestników oaz w 1981 roku, 55 tys. uczestników w 1983 roku). Ks. Franciszek Blachnicki został zmuszony do pozostania na emigracji i przystąpił do tworzenia Międzynarodowego Centrum Ewangelizacji Światło - Życie w Carlsbergu w RFN. Z czasem w Carlsbergu powstało wydawnictwo Maximilianum z własną drukarnią oraz męska diakonia stała Ruchu - Wspólnota Chrystusa Sługi, a także Stowarzyszenie Chrześcijańska Służba Wyzwolenia Narodów dla dawania ewangelicznego świadectwa i głoszenia nauki społecznej Kościoła, realizowanej konkretnie w życiu.
W lutym 1982 roku upoważnionym zastępcą Moderatora Krajowego został ks. Wojciech Danielski z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, natomiast w maju 1984 roku na prośbę ks. Blachnickiego Konferencja Episkopatu Polski wyznaczyła ks. Danielskiego na Krajowego Duszpasterza Służby Liturgicznej i Krajowego Moderatora Ruchu Światło - Życie. Ks. W. Danielski pełnił tę funkcję do swej śmierci w wigilię Bożego Narodzenia 1985 roku. Jego następcą wybranym przez moderatorów diecezjalnych i zakonnych został moderator diecezjalny z Katowic ks. Henryk Bolczyk.
W następnych latach źródłem inspiracji w pracy Ruchu Światło - Życie były aktualne wydarzenia w Kościele, jak 600-lecie Obrazu Jasnogórskiego, Krajowy Kongres Eucharystyczny, Nauczanie Ojca Świętego Jana Pawła II i jego pielgrzymki do Ojczyzny. Odbywające się rokrocznie Krajowe Kongregacje Odpowiedzialnych wyznaczały zasadnicze kierunki działalności, wyrażające się w hasłach roku: Jedność i Diakonia - 1981, Ecclesia Mater - Mater Ecclesiae - 1982, Nowy Człowiek - 1983, Nowa Wspólnota - 1984, Nowa Kultura - 1985, Ewangelia Wyzwolenia - 1986, Liturgia - Źródło i Szczyt - 1987, Maryja - Apostolstwo - 1988. W tych latach nastąpiło również skrystalizowanie się programu formacyjnego.
W 1986 roku, po rezygnacji ks. bpa Tadeusza Błaszkiewicza z Przemyśla, delegatem Episkopatu do spraw Ruchu Światło - Życie został mianowany ks. bp Kazimierz Górny z archidiecezji krakowskiej, natomiast w 1988 roku, po oddzieleniu na szczeblu Episkopatu Polski odpowiedzialności za Ruch Światło - Życie i Służbę Liturgiczną, delegatem do spraw Ruchu został ks. bp Gerard Bernacki z Katowic.
27 lutego 1987 roku zmarł w Carlsbergu założyciel i Ojciec Ruchu Światło - Życie ks. Franciszek Blachnicki. Uroczystościom pogrzebowym 2 marca przewodniczył odpowiedzialny za duszpasterstwo polonijne ks. bp Szczepan Wesoły, do którego telegram z kondolencjami przesłał papież Jan Paweł II.
W dniu liturgicznego wspomnienia Niepokalanego Serca Maryi, 11 czerwca 1988 roku odbyła się I Krajowa Pielgrzymka Ruchu Światło - Życie na Jasną Górę, jako wyraz wdzięczności w 15. Rocznicę oddania Ruchu w opiekę Niepokalanej. Pielgrzymka zgromadziła blisko 100 tys. uczestników.
Rok 1989 przyniósł także zmianę systemu politycznego w Polsce. Szczególne znaczenie dla Ruchu miało przywrócenie wolności słowa i zgromadzeń. Spowodowało to jednak potrzebę poszukiwania nowych dróg i sposobów ewangelizacji w nowej demokratycznej rzeczywistości, przy narastającej liberalizacji i sekularyzacji życia. W tymże roku Ruch rozpoczął przygotowanie do jubileuszu roku 2000 przez zaprogramowane na 10 lat rozważania nad poszczególnymi dziesięcioma punktami Drogowskazów Nowego Człowieka w powiązaniu z wezwaniem do nowej ewangelizacji.
Dnia 29 sierpnia 1990 roku w sposób formalny została zawiązana Wspólnota Kapłanów Chrystusa Sługi, której celem jest życie i posługa Kościołowi charyzmatem Ruchu Światło - Życie. Do Wspólnoty włączyło się wówczas 26 kapłanów z 12 diecezji i 4 zgromadzeń zakonnych.
W dniach od 3 kwietnia do 3 maja 1993 roku, 27 lutego 1994 roku w Częstochowie oraz od 29 kwietnia do 3 maja 1995 roku w Olsztynie obradowała w trzech sesjach Nadzwyczajna Kongregacja Odpowiedzialnych Ruchu Świtało - Życie. Kongregacja miała charakter synodalny. Celem była całościowa refleksja nad Ruchem, jego miejscem i zadaniami w Kościele i świecie. Jej owocem było powołanie do istnienia Centralnej Diakonii Moderacji Ruchu, opracowanie podstawowej charakterystyki Ruchu, przygotowanie projektu Statutu Stowarzyszenia Diakonia Ruchu Światło - Życie. Także w tym roku 12 czerwca miała miejsce II Krajowa Pielgrzymka Ruchu na Jasną Górę w 20. Rocznicę aktu oddania Ruchu i dzieła Oazy w opiekę Niepokalanej.
Dnia 9 grudnia 1995 roku ks. abp Damian Zimoń rozpoczął w katedrze katowickiej proces beatyfikacyjny ks. Franciszka Blachnickiego, któremu odtąd przysługuje tytuł Sługi Bożego. W kilka miesięcy później, 27 maja 1996 roku doszło do kościelnego zatwierdzenia Instytutu Niepokalanej Matki Kościoła przez biskupa tarnowskiego Józefa Życińskiego, który wydał dekret erygujący Wspólnotę jako świecki instytut życia konsekrowanego na prawie diecezjalnym.
8 czerwca 1997 roku w Krakowie podczas pielgrzymki Ojca Świętego w Polsce doszło do spotkania Ruchu Światło - Życie z papieżem Janem Pawłem II. Była to zarazem III Ogólnopolska Pielgrzymka Ruchu Światło - Życie. Sektory przeznaczone dla oazowiczów wypełniło ponad 60 tys. osób. Po Eucharystii Ojciec Święty skierował do Ruchu specjalne słowo, w którym nawiązał do swojego doświadczenia oaz jeszcze jako Metropolity Krakowskiego oraz jubileuszu 25-lecia Aktu Konstytutywnego Ruchu.
Zob. Z. Narecki. Formacja duchowa chrześcijan świeckich w ujęciu sługi Bożego ks. Franciszka Blachnickiego. RT 1998 nr 8 s. 31-50.
Na podstawie życiorysu napisanego przez niego osobiście w Carlsbergu. Zob.: Odważny wiarą. Lublin 1992 s. 5-9.
M. Paluch. Zarys historii Ruchu Światło - Życie. Lublin - Kraków 1997 s. 143.
Tamże s. 11-16.
Odważny wiarą s. 7.
Paluch, jw. s. 16-21.
Tamże s 21-23.
Tamże s. 26-29.
Narecki, jw. s. 35.
F. Blachnicki. Godziny Taboru. Carlsberg - Lublin 1989 s. 20.
Paluch, jw. s. 38.
Tamże s. 45.
Tamże s. 42.
Blachnicki. Godziny s. 33-36.
Paluch, jw. s. 50.
Tamże s. 144.
Zob. F. Blachnicki. Prawda - Krzyż - Wyzwolenie. Carlsberg 1985 s. 37-46.
Paluch, jw. s. 51-53.
Tenże. Godziny s. 51-83.
Paluch, jw. s. 56-59.
Blachnicki. Godziny s. 84-91.
Tamże s. 114-115.
68-69.
RH 7
F. Blachnicki. Charyzmat i wierność. Carlsberg 1985 s. 161-162.
Paluch, jw. s. 76.
Blachnicki. Charyzmat i wierność s. 168.
Paluch, jw. s. 85-86.
Tamże s. 96.
Tamże s. 149-150.
Tamże s. 98-99 i 108.
Tamże s. 102.
Tamże s. 107.
Tamże s. 145.
Tamże s. 116.
Tamże s. 124-127.
H. Bolczyk. Życie i charyzmat ks. Franciszka Blachnickiego, Założyciela Ruchu Światło - Życie. RT 1998 nr 8 s. 11.
Z. Podlewska. Ks. Franciszek Blachnicki założyciel Instytutu Życia Konsekrowanego. RT 1998 nr 8 s. 132; D. Seweryn. Początek wspólnej drogi. „Oaza” 1998 nr 32 s. 7-9.
M. Boruc. Młodość, która trwa zawsze. „Oaza” 1997 nr 28 s. 12-13; B. Młodzianowska. Tak trzymać. „Oaza” 1997 nr 1997 s. 16-17.
1
1