BIBLIA
Biblia czyli Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, to zbiór ksiąg religijnych judaizmu i chrześcijaństwa. Składają się na nią 73 księgi i zestaw ten jest kanonicznie nienaruszalny.
Księgi Biblii pisane były w ciągu wieków przez różnych autorów. Najstarszy papirus z fragmentami "Ewangelii św. Jana" odnaleziony w Egipcie, pochodzi z lat 98-138. Najstarsze teksty najprawdopodobniej powstały w XIII wieku p.n.e., najmłodszymi są: "Ewangelia" i "Apokalipsa św. Jana".
Oryginalne teksty zostały spisane w trzech różnych językach: hebrajskim, aramejskim i greckim. Nowy Testament - w języku greckim, oprócz Ewangelii św. Mateusza, prawdopodobnie napisanej po aramejsku.
Księgi zawierające teksty prawne łączono z imieniem proroka Mojżesza (twórcą prawa izraelskiego), księgi tzw. mądrościowe (najpiękniejsze literacko) - z królem Salomonem, hymny i psalmy - z królem Dawidem.
Stary Testament
Materię Starego Testamentu stanowią wydarzenia z doby poprzedzającej przyjście Chrystusa na świat i wykład wiary tzw. Starego Zakonu spisane w 46 księgach.
Zbiór zaczyna Pięcioksiąg zwany też Torą, przypisywany prawodawcy i wodzowi narodu izraelskiego, Mojżeszowi. Później następują między innymi:
Księga Psalmów,
Pieśń nad Pieśniami,
Księga Koheleta,
Księga Hioba,
Płacz (lamentacje) Jeremiasza.
Nowy Testament
27 Ksiąg Nowego Testamentu opowiada dzieje Chrystusa i Rodziny Świętej, mówi o działalności Apostołów już po śmierci Chrystusa. Wykłada nauki Chrystusowe.
Do kanonu należą: Księgi Historyczne, na które składają się:
Ewangelie, w dosłownym tłumaczeniu z j. greckiego: "radosne wieści, dobre nowiny", spisane przez trzech synoptyków: św. Mateusza, Marka i Łukasza oraz czwarta, w powszechnym mniemaniu najpiękniejsza, najoryginalniejsza i najgłębsza, św. Jana, najmłodszego spośród Apostołów.
Dzieje Apostolskie - relacje z apostolskiej działalności św. Piotra (jednego z dwunastu apostołów, męczennika rozsławionego przez H. Sienkiewicza w "Quo vadis", jedynego, który do dziś ma swego następcę w osobie papieża) i św. Pawła z Tarsu (nazywanego też "Apostołem Narodów" ze względu na zapał z jakim odbywał podróże misyjne), obrazujące rozpowszechnianie się idei chrześcijaństwa, spisane prawdopodobnie przez św. Łukasza, ucznia tego ostatniego.
Dzieło jest niejednorodne stylistycznie, zawiera zarówno mowy-katechezy Piotra i Pawła, jak i relacje z podróży, w których wybitną rolę odgrywają epizody.
21 Listów Apostolskich, w tym aż 14 pisanych przez św. Pawła, a 7 przez innych Apostołów.
List w starożytności był popularnym gatunkiem literackim i służył nie tylko do przekazywania informacji, ale także stanowił płaszczyznę rozważań filozoficznych i religijnych. Listy apostoła Pawła mają charakterystyczną budowę:
wstęp,
dziękczynienie Bogu,
właściwy korpus listu (nauczanie orędzia Chrystusowego, zachęta do życia chrześcijańskiego),
zakończenie.
Księga prorocza, czyli Apokalipsa (objawienie) napisana jest przez św. Jana około 100 - 106 roku; to wizja ukazująca za pomocą tajemniczych symboli przyszłe losy ludzkości i koniec świata.
Księga Rodzaju
Księga Rodzaju opowiada o:
Działaniach Boga, który stoi na straży sprawiedliwości:
stworzeniu świata i człowieka,
wygnaniu z Edenu (raju) Adama i Ewy,
zesłaniu potopu,
dwukrotnym zawiązaniu przymierza wpierw z Noem, później z Abrahamem,
pomieszaniu języków.
Działaniach ludzi, którzy postępują dobrze, gdy słuchają Boga:
złamaniu zakazu Boga,
zabiciu Abla przez Kaina,
budowie wieży Babel,
cnotliwym i zgodnym z wolą Boga życiu Abrahama,
Sodomie i Gomorze.
Kosmogonię biblijną (opis stworzenia świata) w Biblii należy traktować jako poemat. Sześć dni stworzenia świata to jakby sześć strof swoistej pieśni z refrenem: "I tak upłynął wieczór i poranek - dzień pierwszy, drugi, trzeci... A widział Bóg, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre".
W początkowych trzech strofach jest mowa o oddzieleniu światłości od ciemności, mórz od lądów i o pojawieniu się roślinności. Kolejne trzy zwrotki przedstawiają stworzenie: nieba ze słońcem, księżycem, gwiazdami, w wodzie - ryb, w powietrzu - ptaków, na ziemi - stworzenie zwierząt i człowieka. W siódmym dniu Bóg odpoczywał i ta informacja przyjmowana jest jako nakaz świętowania i ma charakter religijny.
Z opisu wynikają prawdy religijne:
Jest tylko jeden istniejący poza czasem, wszechmocny Bóg, który swoją mocą wszystko powołał do istnienia.
Świat pochodzi od Boga i od niego zależy; ciała niebieskie nie są więc bóstwami (jak to głosił ówczesny politeizm).
Człowiek został stworzony na "obraz i podobieństwo Boże", czyli ma w sobie coś boskiego.
Biblia głosi, że świat jest procesem stawania się - historią; to, co stworzył Bóg jest zawsze dobre, zło zostało zawinione przez nadużycie wolności człowieka.
Apokalipsa
Apokalipsa - to wypowiedź biblijna opisująca tajemnice czasów ostatecznych i wyjaśniająca sens dziejów ludzkości i świata. Podobne apokaliptyczno - prorockie teksty znajdują się w Starym Testamencie, w Księdze Daniela i Księdze Izajasza (Iz, 24 - 27).
Apokalipsa zapowiada koniec świata i dzień Sądu Ostatecznego. Jezus Chrystus pojawi się jako Pantokrator, władca świata.
Objawienie ujęte jest w formę siedmiu wizji poprzedzonych siedmioma listami skierowanymi do siedmiu Kościołów symbolizujących całe chrześcijaństwo.
intronizacja, a potem gloryfikacja Jezusa - odkupiciela i Zbawcy całej ludzkości, którego symbolem jest Baranek paschalny. Intronizowany ma zapieczętowaną siedmioma pieczęciami Księgę Żywota. Kolejne łamania pieczęci określa zbliżanie się dnia sądu;
wizja sądu ostatecznego;
wizja niewiasty obleczonej w słońce, nękanej przez siedmiogłowego smoka;
wizja opisująca siedem plag zesłanych na grzeszników;
walka baranka ze smokiem;
wizja opowiadająca o tysiącletnim królestwie Chrystusa;
wizja ukazująca mieszkańcom ziemi wnętrze niebieskiego Jeruzalem.
Badacze tekstu zwracają uwagę, że język oraz styl Apokalipsy wywodzą się z żydowsko - apokaliptycznej myśli i jej językowych środków wyrazu, stąd zaskakujące bogactwo obrazów i symboli oraz charakterystyczna mistyka liczb (siedem listów, pieczęci, trąb, znaków, czasz i plag, wizji Babilonu, wizji dopełnienia).
Wiele znaków i symboli apokaliptycznych utrwaliło się w świadomości społecznej i kulturze powszechnej.
Greckie litery Alfa i Omega są symbolem Boga ("Jam jest Alfa i Omega, mówi Pan Bóg", Ap. 1,8) - są to pierwsza i ostatnia litera w alfabecie greckim i symbolizują Boga jako praprzyczynę i cel ostateczny.
"Niewiasta obleczona w słońce" przedstawiona w 12 rozdziale, symbolizuje Matkę Bożą, dlatego też w sztuce kościelnej przedstawiana jest z 12 gwiazdami wokół głowy (symbol dwunastu pokoleń Izraela).
W postaci tej upatruje się też symbolu ludu Bożego. Smok atakujący Niewiastę wyrażać ma walkę szatana z Kościołem na przestrzeni wieków.
Popularną wizją są czterej jeźdźcy Apokalipsy. Pierwszy - na białym koniu - symbolizuje zwycięstwo Ewangelii. Drugi - na koniu barwy ognia - to symbol wojny, trzeci - na koniu czarnym, z wagą w ręku - symbol głodu i czwarty na koniu trupio bladym oznacza śmierć.
Zanim nastąpi dzień gniewu (dies irae) Bożego, pojawią się zwiastuny w postaci klęsk, jak wspominane konie Apokalipsy. Spadnie grad i ogień i spłonie trzecia cześć ziemi; spadnie gwiazda Piołun i pomrze wielu ludzi, bo rzeki staną się gorzkie, itd.
Księga Koheleta
" Księga Koheleta" czyli Eklezjastesa (Kaznodziei) należy do ksiąg pouczających (dydaktycznych) Starego Testamentu. Autor przedstawił się jako Kohelet, co w języku hebrajskim oznacza "zgromadzenie". Nazwa ta oznacza urząd mędrca przemawiającego na zgromadzeniach. Treścią "Księgi Koheleta" są rozważania nad sensem życia ludzkiego; to próba odpowiedzi na pytanie, jaka droga prowadzi do osiągnięcia prawdziwego szczęścia. Autor nie znajduje odpowiedzi na stawiane pytania, często powtarza słowa: "wszystko jest marnością". Życie jest pełne utrapień, niesprawiedliwości i trudów, a przy końcu bytowania wszystkich spotyka śmierć. Kohelet to wielka osobowość Starego Testamentu. Mędrzec, który prawa rządzące światem poznaje dzięki własnym doświadczeniom: "widziałem wszystkie sprawy, które się dzieją pod słońcem". Kwestionuje wartość bogactwa, pracy, radości płynącej z używania życia, bo "wszystko to marność i gonienie za wiatrem". Analizując takie wartości, jak mądrość czy bogactwo, dochodzi do wniosku, że są one przemijające i nie zapewniają pełni szczęścia. Są natomiast przyczyną zawiści innych lub utrapieniem dla tego, kto je posiada ("człowiek pracuje umiejętnie i sprawiedliwie, a innemu, który nie robił nic, wszystko na dział zostawi"). Świadomość ta jednak nie przygnębia go, z obserwacji wyciąga trzeźwe, rozsądne i pocieszające wnioski: życie jest procesem ciągłym, w którym wszystko ma swój czas ("jest czas rodzenia i czas umierania; czas płaczu i czas śmiechu; czas wojny i czas pokoju"). A zatem, tak jak przemijają chwile szczęścia, tak też miną chwile złe. Życie na ziemi podlega bowiem jednemu stałemu prawu, prawu przemijania. Należy więc godzić się z tym, co człowieka spotyka, a ufność pokładać w Bogu. W ten sposób głównym przesłaniem tekstu stają się słowa: "Boga się bój i przykazań Jego przestrzegaj".
Pieśń nad pieśniami
Tytuł księgi znaczy tyle, co najdoskonalsza pieśń. Powstała prawdopodobnie około IV wieku p.n.e., tradycja zwykła uznawać za jej autora Salomona. Jest to poemat liryczny o tematyce miłosnej. W tej księdze nie mówi się bezpośrednio o Bogu, ani o narodzie wybranym, nie ma tu też pozornie żadnej myśli religijnej. Wyrazy, jakimi autor określa Oblubienicę i Oblubieńca przypominają jednak o Bogu i narodzie wybranym w ujęciu proroków Starego Testamentu: Ozeasza, Jeremiasza, Ezechiela, Izajasza.
"Pieśń nad Pieśniami" podkreśla, że największą wartością w życiu jest miłość. Bibliści kładą nacisk na jej sens alegoryczno - mistyczny, np. poszukiwanie Boga i duszy ludzkiej, ale interpretacja laicka uwzględnia miłość kochanków, którzy gubią się i odnajdują wśród drzew i śpiewu ptaków, dyskutują i wyznają sobie miłość.