Król nie uczestniczy w posiedzeniach rządu ani nie podpisuje ustaw, reprezentuje natomiast państwo szwedzkie, a także np. otwiera pierwsze wrześniowe posiedzenie Riksdagu inaugurujące rok parlamentarny. Parlament jest jednoizbowy, a wybory są proporcjonalne.
Fundamenty kulturowe
Szwedzkie fundamenty kulturowe, podobnie jak to się działo w USA, ukształtowały się pod wpływem nurtów protestanckich. W kraju trzech koron tradycyjnie dominował luteranizm. W obecnej jednak chwili kultura szwedzka ma przede wszystkim charakter świecki (aczkolwiek formalnie do państwowego kościoła należy 88% obywateli- w 1998 roku). Dwie trzecie mieszkańców deklaruje, że nigdy nie chodzi do kościoła, a 29%, że od czasu do czasu. Pamiętać także trzeba, że w Szwecji, gdzie przemysł rozwinął się bardzo szybko i późno niemal wszyscy Szwedzi wywodzą się ze skromnych rodzin o chłopskich korzeniach. Jeszcze w 1850 roku 90% mieszkańców kraju trzech koron utrzymywało się z uprawy roli. Kultura niezależnych farmerów i słaba władza feudalna stanowiły podstawę do ukształtowania i rozpowszechnienia się idei równości. Ponadto Szwedów cechuje duży indywidualizm i skłonność do nadawania statusu według osiągnięć (jak w USA), oraz gotowość do dostosowywania się do wymagań i trendów świata zewnętrznego, czyli zewnątrz sterowności (jak w Japonii).
Struktura własności
Przy patrzeniu na problem struktury własności w Szwecji warto na początek zauważyć, że kraj ten charakteryzuje się posiadaniem licznych bardzo dużych przedsiębiorstw. Według danych Financial Times z 1999 roku w kraju trzech koron znajdowało się 29 spośród 500 największych europejskich przedsiębiorstw (telekomunikacja, informatyka, farmaceutyki, biotechnologia itp.) Szwecja ma najwyższy wskaźnik ilości tych firm na milion mieszkańców — 3,6 podczas gdy Wielka Brytania 2,7 a Francja l, l.
W ciągu ostatnich kilkunastu lat nastąpił bardzo intensywny napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Szwecji. Jedną z głównych przyczyn powstania takiej sytuacji są bardzo niskie koszty, jakie ponoszą przedsiębiorstwa w Szwecji (koszty osobowe, wynajęcia lokalu, podatki itp.). Międzynarodowa firma doradcza KPMG w raporcie z 1997 roku stwierdziła, że koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa w kraju trzech koron są najniższe w Europie (o 30% niższe niż w Niemczech i o 15% niż w Wielkiej Brytanii), a na świecie wyższe tylko od kanadyjskich. Np. założenie i utrzymywanie fabryki elektronicznej w Malmoe jest o 17% tańsze niż w Duesseldorfie. W efekcie do Szwecji w latach 1992-1997 napłynęło w postaci, BIZ (bezpośrednie inwestycje zagraniczne) 39,7 mld $, podczas gdy do Norwegii 12,1, do Finlandii 6,5 a do Polski 18. W 1998 roku w zagranicznych firmach pracowało 330.000 osób, czyli 15% wszystkich zatrudnionych w gospodarce.
Kolejną istotną kwestą, której nie sposób pominąć jest rola ruchu spółdzielczego w Szwecji. W rolnictwie szczególnie istotną rolę odgrywają spółdzielnie producentów. Z tego źródła pochodzi 75% produkcji rolnej. Spółdzielnie pomagają wyrównać nadwyżki i niedobory żywności i odpowiadają za stabilność cen. Szczególnie istotną rolę pełnią one po 1990 roku, kiedy zastała zniesiona kontrola cen stosowanych w rolnictwie. Szwedzki Związek Spółdzielczości, skupiający krajowe towarzystwa spółdzielczości konsumenckiej, liczy 2,1 mln członków (1994). Odpowiedzialny on jest za zaopatrzenie tych organizacji w wartościowe produkty i usługi tak, aby zapewnić im pracę umożliwiającą osiągnięcie zysków przez ich członków. Udział spółdzielni w sprzedaży detalicznej wynosi 17,4%. 30% mieszkań budowanych w Szwecji jest własnością spółdzielni. Innym przykładem na dużą rolę spółdzielczości jest korporacja Folksam - połączenie związku zawodowego ze spółdzielczą agencją ubezpieczeniową. Ma ona w zależności od kategorii ubezpieczeń od 11% do 60% udziałów w rynku a 70% szwedzkich rodzin posiada w tej firmie jakąś formę ubezpieczenia. Firmą spółdzielczą jest także korporacja OK Petroleum AB, której członkiem jest, co trzeci szwedzki właściciel samochodu. W 1992 roku OK miała 18-sto procentowy udział w sprzedaży benzyny w Szwecji.
W Szwecji przeważająca część przedsiębiorstw (90% w 1988 roku) działająca w przemyśle i usługach świadczonych na zasadach komercyjnych jest prywatna; pracuje w nich 75% osób zatrudnionych w tych sektorach. W 1998 roku sektor usług prywatnych zatrudniał 2,5% ogółu pracowników i wytwarzał 3,7% PKB. Szwecja charakteryzuje się dużym udziałem państwa w gospodarce. Wynika to z idei państwa dobrobytu a co za tym idzie ingerencji władz w pewne sfery działalności wolnych sił rynkowych. Dotyczy to takich działów gospodarki jak oświata, służba zdrowia itp. Mamy, zatem w Szwecji rozbudowaną administrację, podległy państwu system ubezpieczeń społecznych i szeroki zakres płatności transferowych. W efekcie konsumpcja i inwestycje sektora publicznego, który zatrudnia 1/3 czynnych zawodowo (i jest istotnym czynnikiem w walce z bezrobociem) osiągnęły poziom 27% PKB. Dalsze 35% jest rozdzielane przez system transferów.
Samorządność
Szwecja posiada dwupoziomową administrację lokalną. Tworzą ją gminy i prowincje (Landsting). Poza komunalnymi jednostkami istnieją także gminy kościelne. Według ustawy komunalnej do zadań danej jednostki samorządu terytorialnego należy działalność w sferach, które są związane z jej mieszkańcami, bądź terenem i nie mogą być rozwiązane wyłącznie przez inną jednostkę samorządu. W tej ogólnej definicji zawierają się takie zadania jak: dbanie o rozwój kultury, administracja drogami, parkami i terenami zielonymi, kanalizacja i dostarczanie wody, produkcja i rozdział energii. Do zadań regulowanych odrębnymi ustawami należy administrowanie sektorem edukacyjnym (poza szkolnictwem wyższym), usługami socjalnymi (opieka nad dziećmi, ludźmi starszymi, niepełnosprawnymi itp.), planowaniem zagospodarowania terenu. Wiele zadań samorządu jest realizowanych poprzez fundacje i spółki komunalne (np. administrujące komunalnymi mieszkaniami). Spółki te działają według przepisów dotyczących firm prywatnych, jednakże ustawa z 1995 roku daje społeczeństwu możliwość kontroli nad nimi tak jak nad urzędami administracji publicznej. W tej chwili jest około 1.500 takich przedsiębiorstw. Innym przykładem jest tworzenie związków gmin i prowincji w celu wykonywania bardziej złożonych zadań. W 1994 roku było ich 30.
Administracje prowincji przejmują te zadania, które dotyczą większych grup ludności np. transport publiczny czy opieka nad chorymi. Poza okręgami Malmoe, Goeteborg, wyspą Gotland i nielicznymi szpitalami prywatnymi wszystkie szpitale podlegają władzom prowincji, które odpowiadają także za opiekę nad matkami z małymi dziećmi, system opieki stomatologicznej, centrale rentgenowskie a nawet częściowo za szkolenie (w szkołach średnich i wyższych) personelu zajmującego się chorymi.
Na podstawie ustawy z 1996 roku Szwecja podzielona jest na 23 prowincje i 228 gmin. Każda gmina i prowincja posiada organy decyzyjne (rady) pochodzące z powszechnych wyborów odbywających się co cztery lata. Mieszkańcy głosują na listy partyjne, co ogranicza szansę na wyegzekwowanie politycznej odpowiedzialności radnych. W wyborach mogą także uczestniczyć cudzoziemcy zameldowani w danym okręgu od co najmniej trzech lat. Na czele zarządu prowincji powoływanego przez radę stoi gubernator mianowany przez rząd.
W szwedzkich gminach dwudziestokrotnie przeprowadzano referenda. Dotyczyły one przede wszystkim wyznaczania granic gmin. Obecnie, co najmniej 5% mieszkańców danej jednostki samorządu może wystąpić do władz o przeprowadzenie referendum w danej sprawie. Ma ono jednakże jedynie głos doradczy, a ponadto władze nie są zobowiązane do jego przeprowadzenia.
Ważnym elementem niezależności szwedzkich jednostek samorządu terytorialnego jest system ich finansowania. Lokalny podatek dochodowy, stanowiący główną część dochodów własnych administracji lokalnej pokrywa 40% wydatków gmin i 70% wydatków prowincji. Całość dochodów własnych pokrywa średnio 75% wydatków administracji lokalnej (w Holandii jest to 8%). W takiej sytuacji jako kryterium przydzielania państwowych dotacji wyrównujących niedobory biedniejszych gmin potraktowano relację przeciętnej podstawy podatku dochodowego w danej gminie do średniej wielkości podlegającego opodatkowaniu dochodu przypadającego na jednego mieszkańca w skali kraju. Jest to zatem zupełnie inne rozwiązanie niż w systemach scentralizowanych administracji (Holandia), gdzie jedynym kryterium przyznawania dotacji są potrzeby finansowe poszczególnych jednostek samorządu.
Jeszcze niedawno odgórnie regulowano, iż np. wewnątrz struktury gminy muszą istnieć komisje zajmujące się szkolnictwem, planowaniem przestrzennym, sprawami socjalnymi itp. Dzisiaj jednostki samorządu terytorialnego mają autonomię, jeśli chodzi o kształtowanie swojej struktury organizacyjnej. Jest to jedna ze zmian wynikających z istniejącej w Szwecji tendencji do decentralizacji struktury administracyjnej. Innego rodzaju zmiany wynikające pośrednio z tych samych pobudek to stopniowe przechodzenie od bezpośredniego wykonywania przez gminy swoich zadań do zlecania ich spółkom z komunalnym udziałem. Obecnie toczy się w kraju trzech koron dyskusja czy pozostać przy tym modelu czy też przejść do konkurencji przy wyborze firm wykonujących zlecenia administracji.
System finansowy
Era szybkiego rozwoju szwedzkich rynków finansowych dotyczy ostatnich dwudziestu lat. Jeszcze w latach 70—tych podlegały one silnej regulacji państwa i rozwijały się w izolacji od zagranicy. Przyczyną takiej sytuacji były zarówno względy ideologiczne, jak i łatwiejsze prowadzenie polityki monetarnej (utrzymanie stóp procentowych na właściwym poziomie-łatwiejsze finansowanie programów socjalnych). Jeszcze w 1989 roku charakterystycznymi cechami szwedzkiego systemu finansowego było: uzależnienie banku centralnego i giełdy sztokholmskiej od rządu, kontrola państwa nad zarządami banków (przedstawiciele państwa w zarządzie), czy też wysokie podatki nakładane na transakcje giełdowe.
Szwedzki system bankowy składał się w 95% (w 1993 roku) z sześciu dużych banków. Uzupełniały go małe banki lokalne i kilka banków zagranicznych. Jedną trzecią rynku gospodarstw domowych, oraz małe i średnie przedsiębiorstwa obsługiwał Swedbank (z portfelem kredytowym 94,6 mld DM) Bankiem wielkich szwedzkich korporacji był Skandinaviska Enskilda Banken - symbol szwedzkiego kapitalizmu (portfel kredytowy 69,3 mld DM) Stawkę uzupełniały Svenska Handelsbanken (62,04 mld DM), Foereningsbanken (22 mld DM) oraz dwa banki państwowe: Nordbanken (57,2 mld DM) i Gota Bank (17,6 mld DM).
Innymi instytucjami finansowymi w Szwecji są instytucje hipoteczne. Pełnią one rolę pośredników organizując długoterminowe finansowanie budownictwa mieszkalnego, władz lokalnych, przedsiębiorstw i rolnictwa. Często są one własnością banków. Dostarczają one ponad 50% wszelkich kredytów udzielanych przez instytucje finansowe Szwecji (1993). Istotną rolę pełni także Narodowy Fundusz Ubezpieczeń Emerytalnych, zarządzający obowiązkowymi wpłatami pracodawców w ramach tzw. dodatkowego, uzależnionego od dochodu systemu ubezpieczeń emerytalnych. Jego bilans stanowi 11% bilansu wszystkich instytucji pieniężno-kredytowych Szwecji poza Bankiem Centralnym. Dalsze 6% zbiorczego bilansu stanowi bilans domów finansowych (1989). Organizują one różne formy finansowania przedsiębiorstw i gospodarstw domowych i świadczą usługi administracyjne. Dużą rolę odgrywały w latach 1960-1980 w związku z licznymi ograniczeniami wobec banków. Obecnie ich rola jest coraz mniejsza.
Również rynek giełdowy przeżył swój rozkwit w latach 80-tych, a 1982 roku powstał w Szwecji rynek pozagiełdowy. W 1988 roku 20% środków inwestowanych na giełdzie sztokholmskiej pochodziło z funduszy inwestycyjnych, 19% ze spółek spoza sektora finansowego, 14% z towarzystw ubezpieczeniowych, 21% z gospodarstw domowych i 6% od inwestorów zagranicznych. Charakterystyczne jest to, że w 1988 roku 2,6 mln Szwedów - 31% ludności posiadało akcje. Był to najwyższy tego rodzaju wskaźnik na świecie. Równocześnie obroty akcjami szwedzkich spółek przesuwają się coraz bardziej za granicą (ok. 1/3 obrotów).W przypadku największych spółek (Ericsson, Pharmacia itp.) od ½ do ¼ obrotów ich akcjami odbywało się poza Szwecją.
Rynek pracy
Hampden i Trompenaars rozróżniają w swojej książce dwa sposoby podejścia społeczeństwa do problemu bezrobocia. Można je traktować jako "uzdrawiającą naukę odpowiedzialności za własny los" (jak w USA) lub jako "wyrzut wobec społeczeństwa, któremu nie udało się włączyć wszystkich do pracy". Szwedzi, przyjmując to drugie spojrzenie traktują prawo do pracy jako regułę (zawartą w konstytucji). W efekcie w kraju trzech koron mamy do czynienia ze stosunkowo niewielkim bezrobociem (ok. 4,5% w 1999 r.). Efektem szwedzkiej polityki równouprawnienia stała się przodująca pozycja tego państwa jeśli chodzi o zatrudnienie kobiet. Stanowią one 47,23% ogółu pracowników o 20% więcej niż w Holandii. Podobnie wygląda sytuacja z zatrudnieniem niepełnosprawnych i ułatwianiem im pracy. Bardzo charakterystyczną cechą uczestników szwedzkiego rynku pracy jest skłonność do kompromisów. Badania przeprowadzone w 1998 roku wykazały, że ilość dni (na 1000 mieszkańców) utraconych na skutek konfliktów w pracy jest w Szwecji równa 61, podczas gdy w USA 4.889 a w Wielkiej Brytanii 1.303. Mniej niż mieszkańcy kraju trzech koron tracą na konflikty tylko Holendrzy (7 dni).
Powszechnie panującą zasadą regulującą stosunki pracy jest idea równości. Szwedzkie przedsiębiorstwa dysponują znacznie mniej zhierarchizowaną strukturą niż firmy w innych krajach. Symptomem idei równości jest odpowiedź na pytanie: "Czy jest ważne, żeby menedżer miał gotowe odpowiedzi na większość pytań dotyczących pracy, które mogą mu zadać jego podwładni?" Twierdząco odpowiedziało na nie tylko 10% szwedzkich menedżerów przy 66% potwierdzających odpowiedzi ze strony Włochów i 53% ze strony Francuzów. Równocześnie osoby sprawujące władzę wykazują bardzo wysoką gotowość do przekazywania swoich uprawnień wyprzedzając Japończyków, Norwegów i Amerykanów. Potwierdzeniem takiego sposobu rozumowania były decyzje podjęte przez grupę szwedzkich właścicieli pod przewodnictwem rodziny Wallenbergów o powierzeniu kierownictwa takich firm jak Volvo czy SAS trzydziestokilkuletnim osobom. Innym przejawem równości są silne związki zawodowe, do których należy około 83% pracowników. Są to: Krajowy Związek Pracowników Umysłowych (TCO) i Szwedzki Związek Absolwentów Wyższych Uczelni (SACO), zrzeszające pracowników umysłowych, oraz Krajowa Federacja Związków Zawodowych (LO), do której należą pracownicy fizyczni. To głównie te związki biorą udział w negocjacjach płacowych ze związkiem pracodawców (SAF), W rozmowach takich obowiązuje zasada solidarności płacowej, zgodnie z którą praca tego samego rodzaju powinna być tak samo wynagradzana we wszystkich przedsiębiorstwach, niezależnie od osiąganych przez nie faktycznych zysków. Zatem poziom płac wynegocjowany w układzie zbiorowym na szczeblu krajowym obowiązuje następnie (1-3 lata) we wszystkich praktycznie przedsiębiorstwach. Jest to czynnik ograniczający zmiany miejsca zatrudnienia.
Ustawą tworzącą ramy prawne dla szeroko rozumianej ochrony zatrudnionego w miejscu pracy jest ustawa o środowisku pracy. Znowelizowana w 1991 roku ustawa mówi, iż pracodawca zobowiązany jest do takiego zaplanowania technik, organizacji przedsiębiorstwa i formy pracy, aby nie powodować u pracownika obciążeń fizycznych i psychicznych mogących prowadzić do wypadków i chorób. Dotyczy to także form wynagradzania i planowania czasu pracy. Innym posunięciem mającym motywować pracodawcę do polepszania warunków pracy jest przejęcie przez niego od 1992 roku z rąk państwa wypłaty pieniędzy pracownikowi w ciągu pierwszych dwóch tygodni jego choroby (80% pensji).
W przypadku choroby pracownika wynikłej z jego pracy i dłuższej niż miesiąc pracodawca jest zobowiązany do podjęcia, rozmów z kasą chorych i wspólnego wypracowania planu rehabilitacji.
Różnorodne formy działalności na rzecz poprawy środowiska pracy prowadzone są też bezpośrednio przez państwo. W latach 1991-1996 na tego typu programy, włącznie z przedsięwzięciami szkoleniowymi przeznaczono 2,5 mld DM. Co roku pracownicy urzędu nadzoru nad przedsiębiorstwami wizytują zakłady 260.000 przedsiębiorstw, 45% kontroli kończy się wnioskami o poprawienie środowiska pracy. Dodatkowo w każdym przedsiębiorstwie zatrudniającym co najmniej pięć osób, największy w danej branży związek zawodowy powołuje pełnomocnika do spraw bezpieczeństwa, który w przypadku podejrzenia zagrożenia zdrowia życia pracowników i niemożności uzyskania pomocy pracodawcy ma prawo zarządzić przerwanie pracy, aż do wyjaśnienia sprawy przez urząd nadzoru. Dla potrzeb pracowników zorganizowana została autonomiczna służba zdrowia składająca się z 7.000 pracowników (lekarzy, psychoterapeutów, socjologów i in.) zajmująca się medycznymi, technicznymi i psychospołecznymi aspektami środowiska pracy.
W Szwecji istnieją dwie możliwości dobrowolnego ubezpieczenia się na wypadek bezrobocia. Państwowa kasa bezrobotnych płaci w przypadku przejścia na bezrobocie minimalną stawkę 5,8 DM dziennie. Druga kasa bezrobotnych związana ze związkami zawodowymi płaci 80% utraconych dochodów, ale do maksymalnej kwoty 3.630 DM miesięcznie. Aby ubiegać się o pieniądze trzeba, co najmniej rok należeć do kasy i pracować w ciągu ostatniego roku przynależności co najmniej 6 miesięcy (ew. uczestniczyć w państwowych programach edukacyjnych dla bezrobotnych). Długość wypłacania zasiłku to 300 dni lub 450 dla osób powyżej 57 lat. Oba rodzaje płatności finansowane są przez socjalne składki płacone przez pracodawców. Pracownik pokrywa jedynie koszty administracyjne.
Bezpieczeństwo socjalne
Według szwedzkich założeń, opieka zdrowotna i ubezpieczenia społeczne stanowią powinność sektora publicznego. Przepisy prawne państwa dobrobytu dotyczące ochrony pracownika, ustalające podatki i korygujące podział dochodu narodowego stanowią drugą grupę środków korygującą wolny rynek (obok bezpośredniej interwencji). Świadczenia społeczne, poza świadczeniami z tytułu bezrobocia, są zarządzane na poziomie lokalnym przez tzw. "Ogólne kasy ubezpieczeniowe". Każda prowincja posiada własną kasę, która dysponuje pieniędzmi pochodzącymi z podatków. Całością systemu kieruje ministerstwo zdrowia.
Rady prowincji pobierają podatek dochodowy, z którego finansowana jest w 80% opieka lekarska (także częściowo refundowane środki wydane na opłacenie lekarzy prywatnych). Pacjenci płacą za usługi lekarskie do kwoty 200 DM rocznie. Wyższe wydatki są finansowane przez państwo. Opłata za dzień pobytu w szpitalu nie może przekroczyć 17,6 DM. Osoby do 20 roku życia są od stycznia 1998 roku leczone bezpłatnie. System opłat za leki przepisane przez lekarza jest zorganizowany podobnie. Pacjent może za nie zapłacić maksymalnie 286 DM w ciągu roku.
Kolejną częścią ubezpieczeń socjalnych są pieniądze wypłacane rodzicom z tytułu posiadania dzieci. System ten zakłada, że oboje rodzice uczestniczą w opiece nad dzieckiem. Przysługuje im łącznie 450 dni płatnego urlopu z tytułu urodzenia lub adopcji dziecka z zastrzeżeniem, iż jeżeli oboje mają prawa rodzicielskie po 30 dni jest zarezerwowane wyłącznie dla każdego z nich. Podczas pierwszych 360 dni wypłacane jest 80% utraconych dochodów, a podczas reszty ryczałt w wysokości 13,2 DM. Prawa do urlopu można wykorzystać w ciągu pierwszych ośmiu lat życia dziecka. Dodatkowo rodzicom przysługuje 60 dni płatnego urlopu na rok w przypadku choroby dziecka poniżej 12 lat.
System emerytalno-rentowy składa się z dwóch części. Pierwszy element stanowi emerytura podstawowa, gwarantująca minimalny poziom bezpieczeństwa socjalnego, natomiast drugi to dodatkowa emerytura zależna od dochodu. Moment przejścia na emeryturę waha się pomiędzy 60 a 70 rokiem życia i od niego zależy wysokość emerytury. Do dodatkowej emerytury uprawnieni są wszyscy mieszkańcy Szwecji, którzy pomiędzy 16 i 65 rokiem życia przekroczyli zarobkami tzw. "podstawę obliczeniową" (w 1998 roku 8008 DM). Emerytura podstawowa przysługuje wszystkim, którzy między 16 a 65 rokiem życia co najmniej trzy lata mieszkali w Szwecji. Każdy rok pobytu uprawnia do ¼ pełnej renty podstawowej. Pełna kwota renty podstawowej to 96% podstawy obliczeniowej dla osób samotnych i 78,5% dla małżonków. Pełna renta, minimalna, czyli podstawowa (inwalidzka, po zmarłym) plus dodatki socjalne państwa wynosiła w 1998 roku 11.890 DM.
Dziecku zamieszkałemu w Szwecji przysługują do 16 roku życia pieniądze od państwa. Obecnie jest to 165 DM miesięcznie. Dla rodzin z trojgiem i więcej dziećmi jest to kwota proporcjonalnie wyższa. Inną formą wsparcia dla rodziny są dopłaty do utrzymania mieszkania uzależnione od zarobków, liczby dzieci i kosztów mieszkania. Przedszkola w Szwecji są dotowane przez gminy, szkoły są bezpłatne, a ponadto istnieje szeroki pakiet korzystnych kredytów dla studentów.
Podatek dochodowy w Szwecji ma charakter progresywny. Na podstawie ustawy z 1999 roku, od dochodów rocznych powyżej 87.670 DM płaci się 25% na rzecz budżetu, od dochodów powyżej 53.900 DM 20%. Osoby zarabiające poniżej tej kwoty uiszczają jedynie opłatę ryczałtową 44 DM. Do tych wydatków dochodzi jeszcze podatek odprowadzany do kas gmin w wysokości 3,1% dochodów. Powyższe wartości są efektem jednolitej polityki rządu prowadzonej w latach 90 - tych i zmierzającej do obniżenia obciążeń podatkowych. Jeszcze pod koniec lat 80-tych maksymalna stawka progresji wynosiła 45%. Stawka podatku VAT dla towarów i usług waha się pomiędzy 6 a 25%. W połowie 1999 roku rząd przygotował projekt ustawy zakładającej okresowe ulgi podatkowe dla wysokiej klasy specjalistów zagranicznych podejmujących pracę w Szwecji. Ma to zachęcić zagranicznych inwestorów, którzy często chętnie wysłaliby ekspertów do "przedsiębiorstwa-córki”, aby ułatwić sobie ekspansję na danym rynku. W kraju trzech koron funkcjonują bardzo korzystne przepisy jeśli chodzi o opodatkowanie korporacji. Efektywna stawka opodatkowania jest równa 26%, podczas gdy analogiczne wskaźniki dla USA i Francji to 40%, a dla Japonii prawie 50%. Dzięki brakowi ograniczeń, jeśli chodzi o transfer kapitału i sieci umów z wieloma krajami o unikaniu podwójnego opodatkowania, mamy w Szwecji do czynienia z możliwością nie opodatkowanego transferu zysków za granicę.
Otwartość gospodarki
Szwecja jest krajem dysponującym niewielkim wewnętrznym rynkiem zbytu (ok. 8,9 mln mieszkańców), zatem szansy na rozwój gospodarczy kraju tradycyjnie już upatrywano w aktywnym uczestnictwie w wymianie międzynarodowej. Tylko taka polityka umożliwiała utrzymanie produkcji i standardu życia na wysokim poziomie. Pierwszego stycznia 1995 Szwecja stała się członkiem Unii Europejskiej. Te skandynawskie państwo bierze pełny udział w europejskim wspólnym rynku oraz unii celnej i w tych ramach kształtuje swoją politykę handlową. Szwecja uczestniczy także w wspieraniu międzynarodowej wymiany poprzez uczestnictwo w Organizacji Światowego Handlu (WTO). W roku 1997 Szwecja wyeksportowała towary na łączną sumę 140 mld DM, a wartość importu wynosiła 110 mld DM. Eksport wytwarzał wówczas 36% PKB (a np. w USA kilkanaście procent) i stanowił klucz do przezwyciężenia gospodarczej recesji początku lat 90-tych (jednym z przykładów polityki proeksportowej państwa może być zwolnienie z podatku VAT towarów przeznaczonych na eksport). Szwedzki udział w światowym handlu osiągnął poziom 1,5%.
Popatrzmy teraz na skutki przystąpienia do UE z perspektywy wymiany międzynarodowej, dzięki czemu będzie łatwiej ocenić stopień otwarcia szwedzkiej gospodarki. Głównym celem polityki handlowej Unii jest wspieranie wolności handlu. Istniały jednak obszary, w których regulacje wspólnoty były bardziej restrykcyjne niż istniejące w Szwecji przed akcesem. W ramach dopasowania prawa, kraj skandynawski między innymi zwiększył opłaty celne za niektóre wyroby przemysłowe (zwłaszcza elektronikę), a także zmienił kwoty importowe na tekstylia. Kolejnymi konsekwencjami uczestnictwa we wspólnej polityce handlowej stało się podejmowanie znacznie częściej działań anty-dumpingowych wobec krajów Azji i Europy Wschodniej, a także wzrost subwencji eksportowych i ochrony celnej w ramach wspólnej polityki rolnej.
Wraz z przystąpieniem do Unii Europejskiej zwiększyła się rola jej krajów członkowskich w handlu ze Szwecją. Przypada na nie 60% szwedzkiego eksportu i 70% importu. Wcześniej jedna piąta szwedzkich obrotów handlowych przypadała na kraje EFTA. Norwegia, która nie przystąpiła do Unii wraz z innymi członkami EFTA zachowała jednak wysoką trzecią pozycję jako partner handlowy kraju trzech koron, za Niemcami i Wielką Brytanią a przed USA. Duże znaczenie dla szwedzkiego handlu miały przemiany w Europie Wschodniej. Od 1991 roku wymiana handlowa z tymi krajami tego regionu zaczęła się intensywnie rozwijać. Znalazło to odzwierciedlenie w umowach o wolnym handlu podpisanych w 1992 roku między EFTA a Polską, Rumunia, Bułgarią, Czechami i Węgrami. Dodatkowo Szwecja zawarła umowy bilateralne o wolnym handlu z Estonią, Litwa i Łotwą.
Kolejny aspekt otwartości szwedzkiej gospodarki wiąże się z uczestnictwem tego kraju w WTO, a wcześniej w GATT. Stworzone zostały wspólne i jednolite ramy dla wielostronnych związków handlowych. Ze szwedzkiego punktu widzenia, szczególnie satysfakcjonujące są ustalenia rundy urugwajskiej GATT. Przykładowo, chodzi tutaj o zmniejszenie ceł i zniwelowanie innych ograniczeń handlowych, co w efekcie ułatwiło szwedzki eksport na szereg istotnych rynków. Podobne znaczenie miały pionierskie rozwiązania w dziedzinie włączenia handlu artykułami rolnymi w multilateralny system. Innym przykładem mogłyby być umowy określające terminy likwidacji kwot importowych na tekstylia i odzież.
Fakt, że Szwecja należy do najbardziej umiędzynarodowionych gospodarek świata ma swoje odzwierciedlenie w przepływie kapitału ludzkiego. Przeważająca większość dużych szwedzkich firm już w momencie powstania miała międzynarodowy charakter, ze względu na niewielkie perspektywy ekspansji na krajowym rynku. Jeżeli patrzymy na powiązania zagraniczne firm, to Szwedzi przodują w klasyfikacji, wyprzedzając takie kraje jak Szwajcaria, Holandia, czy Japonia. Jedna czwarta pracowników zatrudnionych w szwedzkim przemyśle pracuje poza granicami kraju. Badania wykazały, że szwedzcy menedżerowie wykazują największą skłonność do pracy w filii zagranicznej swojego przedsiębiorstwa. Na przeciwnym krańcu listy znajdują się pracownicy z Hiszpanii, Włoch i Norwegii. Równocześnie jednak, wykształceni Szwedzi nie przejawiają chęci do trwałego pozostawania poza krajem, zatem krajowi trzech koron nie grozi, przynajmniej na razie "drenaż mózgów".
Bibliografia
Svenska Institutet www.si.se
Invest in Sweden Agency www.isa.se
Charles Hampden-Turner, Alfons Trompenaars "7 kultur kapitalizmu" ABC W-wa 1998
Witold Małecki "Rynki finansowe w Szwecji" Prace zakładu finansów zagranicznych W-wa 1989
Agne Gustafsson "Samorząd terytorialny w Szwecji" Fundacja rozwoju demokracji lokalnej Szczecin 1992
Być może jednym z efektów takiej sytuacji jest fakt, że Szwedzi, gotowi na współpracę na płaszczyźnie zawodowej, nie zdradzaj ą takiej otwartości, jeśli chodzi o kontakty w życiu prywatnym. Zamyka się ono przeważnie wewnątrz poszczególnych rodzin
Ch. Hampden-Turner, A. Trompenaars "7 kultur kapitalizmu" W-wa 1998 str. 229
www.si.se/factsandfigure/index.htm
www.isa.se/tvsk/texter ok99.doc
Ibidem
Szwedzi są narodem, który bardzo sprawnie organizuje się w stowarzyszenia, w celu zajmowania się problemami bez potrzeby bezpośredniego angażowania władz np. stowarzyszenia sportowe, stowarzyszenie pacjentów szpitalnych itp. Przeciętnie każdy Szwed należy do ok. 4 stowarzyszeń. (A. Gustafsson " Samorząd terytorialny w Szwecji" str. 32)
"Facts Scheets of Sweden" Svenska Institutet 1994
W. Małecki "Rynki finansowe w Szwecji" str. 26
www.si.se/deu/dsverige/wirtscha.html
www.si.se/deu/dsverige/kommun.html
Ibidem
H. Sochacka-Krysiak "Systemy finansów publicznych" POLTEXT W-wa 1992 r. str. 34
J. Świecicki "Szwedzki system finansowy -jego załamanie i drogi naprawy na tle ogólnego kryzysu tzw. modelu szwedzkiego" Bank 10/93 str. 10
red. L. Pawłowicz "Restrukturyzacja finansowa przedsiębiorstw i banków w Polsce i Szwecji" W-wa 1994 str. 50
W. Małecki "Rynki finansowe w Szwecji" str. 40
Ibidem str. 58
Ch. Hampden-Turner, A. Trompenaars "7 kultur kapitalizmu" str. 220
Ibidem
www.si.se/tvsk/invest/waqes2.htm
Ch. Hampden-Tumer A. Trompenaars "7 kultur kapitalizmu" str. 226
W. Małecki "Rynki finansowe w Szwecji" Prace zakładu finansów zagr. W-wa 1989 r. str. 32
www.si.se/deu/dsverige/arbeitsu.html
Wszystkie kwoty podane są w markach niemieckich według kursu: l korona szwedzka = 0,22 DM
www.si.se/deu/dsverige/arbeitsm.html
www.si.se/deu/dsverige/sozial.html Ibidem
Ibidem
www.isa.se/tysk/invest/taxes2.htm
www.si.se/deu/dsverige/handel.html
Ch. Hampden-Turner, A. Trompenaars "7 kultur kapitalizmu" str. 231
6