Agnieszka Bieńko, gr. I
Temat: Jak rysować, malować i grać żywym słowem? - przygotowanie do samodzielnej interpretacji głosowej wiersza.
Cele kształcące
Uczeń po lekcji wie:
- czym jest sytuacja mówienia w wierszu (kto, do kogo, o czym, jak mówi);
- jaki może być nastrój w utworze poetyckim (tajemniczy, wesoły, smutny, etc.).
Cele poznawcze:
Uczeń po lekcji potrafi:
- wskazać fragmenty utworu określające podmiot liryczny, adresata wypowiedzi, jej temat;
- wyciągać logiczne wnioski z wykonywanych przez siebie zadań;
- określić cel zabiegów stosowanych przez poetę (np. zakłócenie nastroju wiersza);
- na podstawie własnych obserwacji nadać odpowiednią barwę głosową wypowiadanym zdaniom, słowom;
- określić nastrój wiersza;
- poprawnie akcentować wyrazy oraz pauzy w utworze poetyckim;
- głośno i płynnie przeczytać przygotowany przez siebie tekst, nadając mu różną barwę i głośność;
- dokonać przekładu intersemiotycznego - tekst wiersza ukazać w formie obrazka oraz zinterpretować go głosowo na podstawie własnych obserwacji i wniosków.
Cele wychowawcze:
Uczeń na lekcji:
- kształci umiejętność wypowiadania własnego zdania;
- dyskutuje z innymi uczniami, wymienia się z nimi własnymi uwagami i spostrzeżeniami;
- poprzez interpretację wiersza, wzbogaca się duchowo (wpływa na to egzystencjalny nastrój wiersza - związek życia i śmierci wyrażony w utworze).
Część I
ĆWICZENIE 1.
Przeczytaj wiersz Juliana Tuwima „To było tak…”. Następnie podkreśl wszystkie wyrażenia i wyrazy świadczące o tym, kto, do kogo i o czym mówi w utworze.
(1 os. lp. r.m. zerwałem; mężczyzna mówi o pączku do czytelników: 3 os. lp. … w ciemności nocy z gałązki wylazł żywy pączek; do pączka o nim samym: 2 os. lp. O, patrz jak biją się o ciebie, cię, pod tobą)
ĆWICZENIE 2.
Czy potrafisz określić co obserwuje osoba mówiąca? Wskaż opisujące to fragmenty wiersza.
(rodzenie, rozwijanie się pączka - z gałązki wylazł żywy pączek, rozklejał się ptakami kwiląc)
ĆWICZENIE 3.
Przeczytaj jeszcze raz pierwszą zwrotkę wiersza i wykonaj następujące polecenia:
podkreśl wyrazy, które „rysują” obraz (gałązka, pączek);
innym kolorem zaznacz słowa określające jego barwę (ciemności nocy, o świecie - szarość jaśniejąca, na niebie niebieskawo);
narysuj obok I zwrotki co ona przedstawia.
Część II
ĆWICZENIE 4.
zastanów się, gdzie czytając utwór zrobiłbyś pauzę (aby np. zaostrzyć ciekawość słuchaczy, podkreślić jakiś wyraz); tam, gdzie byłaby ona długa wstaw trzy kreski (│││), średnia dwie (││), a krótka jedną(│);
czy któreś słowa wymagają szczególnego podkreślenia, zaakcentowania? Spróbuj odnaleźć je w wierszu. Następnie narysuj nad wersami/zdaniami/wyrażeniami linię, wyrażającą intonację poszczególnych słów.
czy wymówisz każde słowo takim samym tonem głosu? Zaznacz w I zwrotce te, które wymagają barwy tajemniczej oraz te, które według Ciebie powinny być przeczytane radośnie.
ĆWICZENIE 5.
Spójrz na pierwszą linijkę wiersza i wypisz z niej wszystkie samogłoski. (o y o a e o i o y). Teraz spróbuj je wymówić na różny sposób - szeptem, półgłosem, na jednym wydechu, etc.
ĆWICZENIE 6.
Przeanalizuj jeszcze raz uwagi, które zapisałeś na marginesie pierwszej zwrotki i spróbuj według nich przeczytać ją.
[najpierw kilku uczniów, potem zbiorowo]
ĆWICZENIE 7.
Wróć do swoich spostrzeżeń z ćw. 2. O czyim rozwoju mówi mężczyzna: kwiatka czy ptaka? Podkreśl wszystkie wyrażenia nazywające cechy ptasie na czerwono, a na zielono - kwiatowe.
(cechy ptasie: ptakami kwiląc, leniwie drzemiąc, z gniazdka, ptaki, coraz głośniej, upierzał się, skrzydlaty (wietrzyk), biją się, zgiełk pstrokaty (barwa połączona z dźwiękiem), ptaki świergotem, coraz tkliwszym, gwar zamiera, bardzo smutne wiersze śpiewa;
cechy kwiatowe: rozklejał się, okwiecał się, lepkiego, kwieciste, z zawęzi miękkiej, coraz słodziej, coraz żarliwszą wonią kwiaty, niespokojna gałązka drży, (zerwałem go) z gałęzi, jak pierworodny owoc, bardzo słodką wonią dyszy).
Przyjrzyj się wypisanym wyrazom/frazom - które mogłyby odnieść się do człowieka? (I drży pod tobą niespokojna gałązka, która cię powiła - powić może kobieta dziecko; I bardzo smutne wiersze śpiewa - wiersze śpiewać może poeta).
[wyjaśniam przy okazji również wieloznaczność niektórych wyrażeń - pierworodny owoc z drzewa - grzech pierworodny, syn pierworodny, zerwanie z drzewa jabłka, owocu zakazanego, pączek pierwszym życiem gałązki, (ja) zerwałem go z gałęzi - grzech przeciw życiu]
WNIOSEK: Podmiot liryczny obserwujący zjawisko wyraża swój podziw i zachwyt dla rodzącego się życia - malutkiego pączka w ogrodzie.
ĆWICZENIE 8. Przeczytaj wszystkie ptasie cechy głosem żywiołowym, wesołym, a rośliny - radosnym ciepłym.
ĆWICZENIE 9. Przygotuj sobie kredki różnego koloru. Spójrz jeszcze raz w wiersz i spróbuj „pokolorować” historię rozwoju pączka - jakich barw użyjesz? (jasne, ciepłe, kolorowe). Podobną barwę nadaj swojemu głosowi przy czytaniu utworu na głos. Czy zauważyłeś moment, w którym nastrój wiersza ulega zmianie? Jak myślisz, dlaczego?
(zawiało chłodem - kojarzy się z barwą chłodną, szarą, niebieskawą; autor chce przekazać prawdę, że w życiu koło życia występuje śmierć, radosne wydarzenia ze smutnymi, że istnieją dwa bieguny życia)
ĆWICZENIE 10. Biorąc pod uwagę swoje wnioski z poprzednich ćwiczeń zanotuj w jakim tempie powinieneś przeczytać odpowiednie partie wiersza oraz jakim tonem.
ĆWICZENIE 11. Podobnie jak w ćw. 4 zaznacz pauzy, które powinny być uwzględnione przy recytacji wiersza.
Część III
ĆWICZENIE 12. Wykonaj ćwiczenia oddechowe (wymawianie samogłosek różnym tempem, tonem głosu) oraz spróbuj przeczytać wiersz, zgodnie z wskazówkami zanotowanymi w czasie lekcji.
[chętni uczniowie prezentują swoją interpretację na forum klasy]
ĆWICZENIE 13. Które wykonania wiersza najbardziej się Tobie podobały? Czemu?
[otwarta dyskusja]
[Na zakończenie lekcji przypominamy czego się nauczyliśmy oraz zapisujemy temat: „Jak rysować, malować i grać żywym słowem?”.]
ĆWICZENIE 15. Na podstawie swojej pracy na lekcji sformułuj zasadę opracowania wiersza dla interpretacji głosowej.
(Dobrze powiedzieć wiersz to znaczy zrozumieć go, przeżyć, zobaczyć i usłyszeć wyobraźnią, przekazać innym swoje rozumienie i doświadczenie.)
Praca domowa: Opracuj w podobny sposób wybrany wiersz Juliana Tuwima oraz naucz się go na pamięć (praca na za dwa tygodnie).