ZDROWOTNE KONSEKWENCJE NIEPRAWIDŁOWOŚCI W ŻYWIENIU:

Wady w żywieniu:

- nieprawidłowe nawyki i zwyczaje żywieniowe

- nieprawidłowa podąż energii

- nieprawidłowa podaż jednego lub kilku składników pokarmowych

- nieprawidłowe proporcje między składnikami pokarmowymi

I. Nieprawidłowe nawyki i zwyczaje żywieniowe

1. wzrost spożycia cukru i soli

2. spadek spożycia produktów zbożowych

3. spadek spożycia ziemniaków

4. wzrost konsumpcji produktów pochodzenia zwierzęcego

- ↑ zawartości tłuszczów (gł. nasyconych)

- ↓ zawartości węglowodanów

- ↓ zawartości błonnika

5. żywność konserwowana

- wzrost kaloryczności pożywienia

- spożywanie wielu substancji dodawanych do żywności

* ↓ wykorzystania składników odżywczych

* zmiana proporcji między składnikami odżywczymi

* wywieranie niekorzystnego wpływu na funkcjonowanie organizmu

6. wzrost spożycia używek

7. nieodpowiednie przygotowywanie potraw

- strata składników odżywczych

- pojawienie się nowych, szkodliwych

8. nieregularne spożywanie posiłków

II. Nieprawidłowa podaż energii

Zapotrzebowanie organizmu na składniki energetyczne determinowane jest przez:

- płeć

- wiek

- warunki klimatyczne

- stany fizjologiczne

- aktywność fizyczną i zawodową

Metody określania zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie:

- izotopowe i chemiczne (określenie całkowitej ilości wody w ustroju i puli wymiennego potasu)

- oporności bioelektrycznej

- techniki obrazowania - rozmieszczenie tłuszczu w ustroju (CT, NMR)

- metody antropometryczne (pomiar wzrostu, masy ciała, obwodów, fałdu skórno-tłuszczowego)

wskaźnik Queteleta (związany z całkowitą zawartością tłuszczu):

BMI (body mass indem) = masa ciała/wzrost² BMI [kg/m²]

Norma: kraje rozwinięte BMI=20-25 kg/m²

kraje rozwijające się BMI=18.5-25 kg/m²

1° otyłości = 25-30 kg/m²

2° otyłości = 30-40 kg/m²

3° otyłości > 40 kg/m²

wskaźnik WHR (związany z rozłożeniem tłuszczu):

WHR = obwód talii/obwód okolicy krętarzowej

♀>0.8 ♂>1.0 - otyłość trzewna, centralna, brzuszna, androidalna - lokalizacja tłuszczu w okolicy brzusznej oraz w jamie brzusznej

♀<0.8 ♂<1.0 - otyłość obwodowa, pośladkowo-udowa, ginoidalna

III. Nieprawidłowa podaż jednego lub kilku składników pokarmowych:

Błędy żywieniowe polegają na zbyt wysokiej konsumpcji:

- tłuszczów, głównie nasyconych

- białek zwierzęcych

- cukrów prostych

- soli

lub zbyt niskiej ilości:

- jodu

- żelaza

- wapnia

- witaminy C

- błonnika pokarmowego

- energii

- białka

Nadmierna podaż tłuszczów

1. NASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE

- działanie hipertensyjne

- sprzyjają zakrzepom

- uszkadzają śródbłonek naczyniowy - powstanie blaszki miażdżycowej

- zwiększają zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen

- mogą powodować zaburzenia rytmu - uwalniają wewnątrzkomórkowy potas

- podaż na poziomie 0-10% energii

2. WIELONASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE

a) kwasy nienasycone ω-6:

- działanie hipotensyjne

- obniżają stężenie cholesterolu w surowicy krwi, przede wszystkim we frakcji LDL

- działanie antyagregacyjne

- obniżają zawartość kwasu arachidonowego w płytkach krwi

- zmniejszają syntezę tromboksanu

- podaż nie powinna przekraczać 7% energii

b) kwasy nienasycone ω-3:

- działanie hipotensyjne

- działanie antyagregacyjne

- obniżają poziom trójglicerydów w surowicy i we frakcji VLDL

3. KWASY TŁUSZCZOWE JEDNONIENASYCONE

- obniżają poziom cholesterolu w surowicy krwi oraz we frakcji LDL - wzrasta aktywność receptorów na hepatocytach

- wpływają na zwrotny transport cholesterolu i jego metabolizm komórkowy

- podaż 10-15% energii

Nadmierna podaż białek zwierzęcych

Białka zwierzęce zawierają 2-3 krotnie więcej metioniny niż białka roślinne. To łącznie z niedoborem wit. B₂, B₆, B₁₂ prowadzi do podwyższenia poziomu homocysteiny w surowicy.

Homocysteinemia prowadzi do:

- powikłań zakrzepowo-zatorowych

- rozwoju zmian miażdżycowych przez:

- bezpośrednią aktywację procesów krzepnięcia poprzez układ płytkowy i układ fibrynogenu

- uszkadzający wpływ na śródbłonek

Poziom homocysteiny w osoczu dodatnio koreluje z poziomem cholesterolu, trójglicerydów oraz wskaźnikiem WHR.

Nadmierna podaż cukrów

- prowadzi do otyłości

- zachwianie równowagi między ośrodkiem głodu i sytości (zaburzenie syntezy serotoniny)

- upośledzenie wydzielania hormonów trzustkowych i kory nadnerczy

- cukrzyca w przypadku hipoinsulinemii i hiperglikemii

- hipoglikemia w przypadku hiperinsulinemii (brak adrenaliny lub spadek aktywności receptorów dla insuliny)

- wzrost poziomu trójglicerydów w surowicy krwi

- spożycie sacharozy może powodować niedobory wit. B₁, B₂, B₆

- stanowią surowiec energetyczny dla bakterii płytki nazębnej

- działają drażniąco na przewód pokarmowy, zwiększają wydzielanie soku żołądkowego

Nadmierna podaż soli

- zapotrzebowanie dobowe wynosi 500-1000mg

- obniża w organizmie ilości K i Mg

- powoduje przemieszczanie wody do łożyska naczyniowego i zaburza transport jonów

- wzrasta wrażliwość naczyń na bodźce skurczowe (wzrost ilości Na w komórkach mięśniowych) → nadciśnienie tętnicze

- wywołuje zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka → metaplazja → rak żołądka

Niedobory jodu

- zapotrzebowanie dobowe 150mg, min 50mg

- w Polsce oprócz pasa nadmorskiego niedobory jodu występują na całym terenie

- prowadzi do wola i kretynizmu

- profilaktyka: spożywanie rzepy, fasoli, czosnku, cebuli, truskawek, rzeżuchy, ryb morskich i produktów pochodzenia morskiego, soli jodowanej

- wpływ protekcyjny na czynność tarczycy mają: białka, wit. A, Mg, Se, Zn, Cu

- zawartość jodu w tarczycy zmniejszają: sole Ca, As, Li, Mn, nadmiar fluorków i tłuszczów

Niedobory żelaza

- zapotrzebowanie dobowe ok. 6.25 mg/100kcal

-

---