Periodyzacja dziejów języka polskiego, na podstawie artykułu Borawskiego:

Tradycja periodyzacji dziejów języka polskiego

* Periodyzacja to:

połączenie uogólnienia z klasyfikacją badanych materiałów.

Periodyzacja jest klasyfikacją, bo porządkuje myślowo fakty i zdarzenia.

Jest uogólnieniem - zwraca uwagę na klasy faktów lub zdarzeń, które narzucają się wyobrażeniem o przeszłości swoją wyrazistością.

• 3 funkcje periodyzacji:

1. Porządkuje wiedzę o szczegółowych, konkretnych faktach i zdarzeniach po to, by tak zorganizowaną wiedzę można było łatwiej przyswoić

2. Dostarcza klucza interpretacyjnego do charakteryzowania i objaśniania szczegółowych informacji

3. Pozwala programować badanie przeszłości oraz utrwalać i upowszechniać wyniki poszukiwań naukowych

• Periodyzacja Antoniego Kaliny:

- „Historia języka polskiego” (1883)

- obiektem badań: formy gramatyczne j. pol. obserwowane w tekstach

- inspiracja - pozytywistyczne przyrodoznawstwo

~ trzy epoki rozwoju form języka:

1. epoka wytwarzania się form pierwiastkowych (formy jednozgłoskowe)

2. epoka tworzenia form składniowych

3. epoka form fleksyjnych

~ o początkach odrębności polszczyzny możemy mówić wraz z przyjęciem chrześcijaństwa, czyli ok. 966 roku

~ faza narastania zróżnicowania dialektycznego, oddzielenia się języka pisanego od narzeczy

~ periodyzacja rozwoju grafii polskiej:

1. epoka grafii prostej (stosowanie jednego przyjętego znaku na określenie różnych polskich dźwięków)

2. epoka grafii złożonej (kobinacja znaków)

3. epoka zastąpienia głosek żłożonych głoskami prostymi z modyfikacjami diakrytycznymi

• Periodyzacja Aleksandra Brucknera:

- „Dzieje języka polskiego” (1906)

- geneza i miejsce j. pol.

a) doba przedhistoryczna (600-1100) - wyodrębnia się jęz. pol. z prasłowiańskiego

b) pierwsza doba historyczna (1100-1500):

- początek: język polski pojawia się w formie pisanej, ale tylko jako glosy

- później: właściwe początki piśmiennictwa polskiego

c) druga doba historyczna (1500-1763) - zerwanie jedności języka (?)

d) doba najnowsza (1763-1906) - działania poprawnościowe w dobie stanisławowskiej, pseudoklasyczny romantyzm

• Periodyzacja Jana Baudonina de Courtenay:

- „Zarys historii języka polskiego” (1922)

- wyróżnił 12 epok, po uogólnieniu pisał o trzech zasadniczych:

1) epoka praindoeuropejska (od stanu praindoeuropejskiego do stanu prasłowiańskiego)

2) epoka prasłowiańska (od stanu prasłowiańskiego do stanu polskiego w ściślejszym znaczeniu

3) epoka polska

• Periodyzacja Stanisława Słonimskiego:

- „Historia języka polskiego w zarysie” (1934):

A) czasy przedpiśmienne:

1) okres I (do końca XI w) - zaszły procesy:

e > o; e z daszkiem (jać) > a; przestawka; wokalizacja mocnych jerów; metateza; wymiana psł. sonantów r, r', l, l'

2) okres II - zmiany iloczasu, wydłużanie zastępcze itp.

B) czasy piśmienne:

1) od XIV w do psł. XVI w (teksty ciągłe, ukształtowanie się fleksji imiennej; ukształtowanie się form werbalnych)

2) od XVI w do poł. XVII w (kształtowanie pisowni, początki języka literackiego (Kochanowski))

3) pod poł. XVII w do końca XVIII (upadek jęz. lit.; ostatnie zmiany fonetyczne, zmiany deklinacyjne)

4) od końca XVIII w po czasy najnowsze (odrodzenie języka i literatury)

• Periodyzacja Tadeusza Lehra-Spławińskiego:

- „Język polski. Pochodzenie, powstanie, rozwój”:

1. Czasy przedpolskie (do formowania się państw)

1. doba rozwoju wspólnego

2. doba wykrystalizowania się słowiańszczyzny zachodniej

1. Czasy polskie (od X w do dziś)

1. doba staropolska (polszczyzna XII-XIII w i XIV-XV)

2. wiek złoty (do poł. XVII w)

1. Doba upadku jęz. literackiego (od poł. XVII w do poł. XVIII w)

2. Doba odrodzenia jęz. literackiego (poł. XVIII-poł. XIX w)

3. Doba najnowsza („od romantyków do czasów najnowszych)

• Periodyzacja Zenona Klemensiewicza:

- „Historia języka polskiego” (1961)

- wyróżnia dwie epoki: przedpiśmienną i piśmienną

- o hist. języka można mówić wtedy, gdy mamy pierwsze źródła. Epoka pismienna zaczyna się od XII wieku.

A) doba staropolska (od poł. XII w do przełomowych dziesięcioleci XV i XVI w)

B) doba średniopolska (od pocz. XVI w do lat 80. wieku XVIII)

C) doba nowopolska (lata 80. XVIII w do r. 1939)

• Periodyzacja Stanisława Urbańczyka:

- „Periodyzacja dziejów polskiego języka literackiego” (1963)

1. Doba staropolska

1. okres glos (do poł. XIV w)

2. okres tekstów ciągłych (do 1520 r.)

2. Doba średniopolska

1. okres rozkwitu (do poł. XIV w)

2. okres schyłku (do trzeciej ćwierci XVIII w)

3. Doba nowopolska (do czasów obecnych)

3

Periodyzacja dziejów języka polskiego wg. Borawskiego

3

---