Nacisk grupowy jako sposób wpływu na zachowania ludzi w organizacji.
Według H.H. Kelley'a i E.H. Volkhart'a występują dwa rodzaje nacisków grupowych:
członkowie wysoko oceniający grupę (normy grupowe są zinternalizowane, tzw. uwewnętrznione)
członkowie nisko oceniający grupę (słabo z nią związani zgadzają się z obowiązującymi w niej poglądami raczej pod wpływem bezpośredniego nacisku, jaki wywierają na nich istniejące nagrody i kary.
Stopień nacisku grupowego uzależniony jest od kilku czynników:
1) cechy grupy wywierającej presję, do których zaliczamy:
wielkość grupy (im większa jest grupa wywierająca nacisk, tym większy jest, do pewnej wielkości grupy, stopień konformizmu w sensie ulegania temu naciskowi)
jednomyślność grupy (wystarczy, żeby tylko jedna osoba z grupy wypowiadała opinie niezgodnie z opiniami większości, lecz zgodnie z rzeczywistością, a właściwe osoby badane ulegają w znacznie mniejszym stopniu naciskowi grupy niż wtedy, gdy wszystkie osoby wywierające nacisk są zupełnie zgodne)
skład grupy ( im wyższe są kompetencje lub im wyższa jest pozycja społeczna osób wywierających nacisk, tym bardziej jest on skuteczny i w tym większym stopniu ulegają mu osoby, na które jest on wywierany)
spoistość ( wyraża się w sile więzi łączących poszczególnych członków. Im bardziej spoista jest grupa, tym większy wpływ wywiera ona na swoich członków, którzy zachowują się zgodnie z obowiązującymi w niej normami).
2) cechy zadania lub sprawy, której dotyczy wywierany nacisk:
im mniej jasne jest zadanie czy sprawa, której dotyczy nacisk grupowy, tym bardziej jest on skuteczny
osoba rozwiązująca zadanie nie ma żadnych wskazówek, na których mogłaby się opierać przy jego rozwiązywaniu, wówczas poszukuje wskazówek. Może dostarczyć je grupa, którą dana osoba akceptuje, co powoduje, że ulega naciskowi.
wraz ze wzrostem trudności zadania konformizm nasila się. Osoba rozwiązująca zadanie korzysta z opinii członków grupy i odwołuje się do niej. Kierowanie się opinią grupy można określić jako uleganie naciskowi grupy.
3) rezultat nacisku grupowego wymierzanego wobec osoby jest uzależniony od cech jednostki:
ludzie skłonni są do ulegania naciskowi grupowemu, jeżeli grupa wytwarza w nich przekonanie, iż są oni niekompetentni w danej dziedzinie
uodparniają się na naciski te osoby, którym grupa pozwala mieć przekonanie o ich wysokich kompetencjach.
Zagrożenia związane z pracą grupową w organizacji.
Z działaniami podejmowanymi przez grupę wiążą się nie tylko określone zalety i korzyści. Towarzyszyć mogą również zjawiska, które ograniczają jej efektywność. Są różne zagrożenia i nieprawidłowości związane z działaniami ludzi w grupie, a zwłaszcza z grupowym podejmowaniem decyzji. Najczęściej wymieniane są:
syndrom grupowego myślenia
Myślenie grupowe polega na silnym dążeniu do jednomyślności członków grupy, że norma zgodności poglądów przeważa nad realistyczną oceną alternatywnych kierunków działania i nad otwartym przedstawieniem odmiennego zdania. Myślenie grupowe powoduje obniżenie sprawności umysłowej jednostki oraz osłabienie weryfikowania rzeczywistości lub ocen moralnych w wyniku nacisków grupy. W działaniach grupy dochodzi do:
- niekompletnej oceny problemu,
- niedostatecznego poszukiwania informacji
- braku oceny ryzyka związanego z wybranym rozwiązaniem,
- braku ponownej oceny odrzuconych wcześniej możliwości
zjawisko polaryzacji
osoby ostrożne skłaniają się ku jeszcze większej ostrożności
osoby lubiące stawać w obliczy nowych wyzwań podejmują jeszcze większe ryzyko.
Wyjaśniając zjawisko zwiększonego ryzyka, wskazywano na różne jego przyczyny.
1. w trakcie prowadzonych dyskusji jednostki lepiej się poznają, zwiększa się swoboda we wzajemnych stosunkach, osoby stają się śmielsze u odważniejsze, a przez to bardziej skłonne do ryzyka.
2. rozproszenie odpowiedzialności w grupie - poszczególni członkowie czują się uwolnieni od odpowiedzialności za ostateczny wybór dokonany przez grupę. Podejmują oni większe ryzyko, bo nawet w przypadku niepożądanego wyniku żaden z uczestników nie poniesie za to całej odpowiedzialności.
ogłupienie grupowe ( grupa sztywno trzyma się jednego pomysłu lub kierunku działania, zamykając się na inne możliwości. Konsekwencją tego jest obniżenie grupowego poziomu inteligencji poniżej poziomu pojedynczego uczestnika)
lenistwo społeczne ( zw. również próżniactwem społecznym - skłonność poszczególnych osób do wydatkowania mniejszej ilości energii w pracy zbiorowej niż w działaniu indywidualnym.
Przyczyny lenistwa społecznego:
- rozproszenie odpowiedzialności - jednostki, wiedząc że nie da się zmierzyć ich wkładu pracy, obniżają własną efektywność kosztem całej grupy.
- deindywidualizacja - poczucie utraty tożsamości jednostki. Konsekwencją jest zmniejszenie poczucia odpowiedzialności za to, co się robi i wewnętrzne przyzwolenie na naruszanie norm społecznych.
5) zjawisko konformizmu grupowego ( związane jest z pragnieniem akceptacji, która skłania jednostki do podporządkowania się normom grupowym. Czynniki wpływające na to zjawisko to:
- uwarunkowania jednostkowe
- charakter sił grupowych
- właściwości zastosowanych bodźców.
problemy koordynacyjne ( mogą pojawić się, kiedy grupa wykonuje zadanie wymagające od wszystkich jej członków wykonywania tych samych czynności w tym samym czasie. Oznacza to, że siła użyta przez grupę może być mniejsza od sumy sił poszczególnych członków, wykonujących dane zadanie samodzielnie. Mimo że ludzie działający razem wcale nie przykładają się mniej do pracy, to jednak brak skoordynowania wysiłków powoduje, iż wszyscy nie zadziałają z największą siłą dokładnie w tym samym czasie.
Przedstawione zagrożenia związane z pracą grupową mają potencjalny charakter, co oznacza, że ich wystąpienie jest możliwe w określonych warunkach. Dlatego w celu osiągnięcia dużej efektywności pracy grupowej niezbędny jest jej monitoring.