Marshall McLuhan „Galaktyka Gutenberga” - referat
W tekście zatytułowanym „Galaktyka Gutenberga” Marshall McLuhan zajmuje się problemem wpływu druku na kulturę europejską. Swoją publikację poświęca na rozważanie dotyczące tego, jak nowa technologia zmieniła rzeczywistość i myślenie o świecie.
Autor w swoim tekście zwraca przede wszystkim uwagę na epoki, w których zachodziły gwałtowne zmiany w dziedzinie nauki, zwłaszcza, gdy ludzie żyli na pograniczu dwóch kultur - rękopisu i alfabetu. McLuhan odwołuje się tu do czasów Oświecenia. Mówi
o tym, jak duży wpływ na rozumienie świata przez ludzi miało wówczas czerpanie doświadczeń z przeszłości.
Pierwszą istotną zmianę, którą zauważa McLuhan po odkryciu druku jest początek ujednolicenia ludzkich poglądów i ich zdolności. Uważa, że ludzie żyjący w tzw. okresie przejściowym nabrali umiejętności uogólniania. Wówczas, gdy druk był jeszcze czymś nowym, stanowił pewnego rodzaju wyzwanie dla kultury opartej na przekazie rękopiśmiennym. Jednak w miarę rozwoju tej technologii, słowo pisane straciło na wartości
i nie było już mowy o dialogu, gdyż pojawiły się różne „punkty widzenia”.
Kolejna zmiana, którą dostrzegł autor „Galaktyki Gutenberga”, to jednolitość
i linearność. Wzbudziła ona w ludziach nowe wyobrażenie o książce, która stała się tworem niezależnym i nieskażonym przez kontakt z człowiekiem. Taki pogląd panował wśród ludzi, którzy mieli do czynienia z rękopisami.
Co więcej McLuhan wskazuje na zasadniczy rozłam na liczby (język nauki) i litery (język cywilizacji), który nastąpił w okresie późnego Odrodzenia. Jednak już wcześniej rozpad ten został odkryty przez Ramusa w jego metodzie „stosowania” wiedzy przy pomocy słowa drukowanego. Mechanizacja pisma była już przykładem wiedzy „stosowanej”.
Marshall McLuhan w swojej publikacji podkreślił również, że odkrycie druku przyczyniło się także do rozwoju technologicznego i postępu. Jako przykład odniósł się
do opiniiUsher'a na ten temat, który prześledził wynalazki poprzedzające czcionkę Gutenberga - od papieru, farb czy drzeworytu po prasę drukarską.
Kolejna istotna różnica, jaką po odkryciu druku zauważa autor „Galaktyki Gutenberga”, dotyczy tego, że słowu drukowanemu towarzyszy szeroki kontekst wizualny. Druk nie pozwala na pełne wykorzystanie słowa, ale sprzyja przestrzeganiu ustalonej pisowni i znaczenia słów.
Co więcej McLuhan w swojej publikacji doszedł do wniosku, że druk przede wszystkim oderwał człowieka od życia plemiennego, zespołowego i doprowadził do jego silnej indywidualizacji - znacznie większej, niż dawała mu kultura rękopiśmiennicza.
Idąc tropem myśli wcześniej przytaczanego Ramusa, McLuhan zauważył, że podstawową metodą wiedzy „stosowanej” jest przekładanie kompleksu stosunków
na proste kategorie wizualne. Alfabet służy do zapisu słowa mówionego i przekłada
je na kody wizualne, gotowe do rozpowszechniania. Druk natomiast przyczynił się
do rozwoju ekonomicznego i oświatowego.
McLuhan w „Galaktyce Gutenberga” pisze również o tym, że język za sprawą wynalezienia druku stał się towarem przenośnym, do tej pory funkcjonując między innymi jako środek badania świata. Zaczęto masowo produkować książki, które przyczyniły się
do powstania licznych wzorców kultury.
Na koniec swoich rozważań autor dochodzi do wniosku, że wraz z odkryciem druku swój początek miała tzw. era nieświadomości. Uważa, że technika ta zamknęła życie świadome w bardzo wąskich granicach. Zdaniem McLuhana nawet ograniczona świadomość jest ciekawsza niż głębia nieświadomości, która jest dla niego wytworem techniki druku.
Podsumowując, wnioski, do których doszedł autor „Galaktyki Gutenberga” są jednoznaczne. Człowiek w dzisiejszych czasach coraz chętniej i łatwiej korzysta z wszelkich udogodnień technologicznych, które przynosi mu świat. Szczególną rolę wśród nich odgrywają te, które usprawniają procesy komunikacji międzyludzkiej. Duże znaczenie na przestrzeni wieków miało między innymi wynalezienie alfabetu fonetycznego, a potem druku. Przyczyniło się to do faktu, iż od tamtej pory znajdujemy się w świecie opisywanej przez McLuhana „Galaktyki Gutenberga”. Można wymienić wiele tego skutków. Jednak do najważniejszych należy zaliczyć głównie zatracenie więzi i poczucia wspólnoty między ludźmi.
MAŁGORZATA ŚNIEGUŁA
DZIENNIKARSTWO I KOMUNIKACJA SPOŁECZNA
STUDIA NIESTACJONARNE MAGISTERSKIE, I ROK
„TEORIA KOMUNIKOWANIA MASOWEGO”, GR II