Rola rodziców w modelowaniu zachowań dziecka o specjalnych potrzebach edukacyjnych

Opracowanie materiałów : Krystyna Skalik

SAM FAKT POSIADANIA DZIECKA O SPECJALNYCH POTRZEBACH…….SPRAWIA, ŻE

Rodzice mogą:

- czuć się napiętnowani - spowodowanego podejrzewaniem otoczenia, że przedstawiają oni mniejsza wartość biologiczną i społeczną,

- mieć poczucie winy - za urodzenie "takiego" dziecka, za zawód spowodowany współmałżonkowi,

- mieć poczucie krzywdy - będące reakcja na "ślepy los", który dotknął ich tak niespodziewanie,

- być w dużym napięciu - wynikającym z zachwiania ról poszczególnych członków rodziny, ze zwiększonych obowiązków,

- być zmęczeni - stałym napięciem, odpowiedzialnością i czasem również brakiem perspektyw.

ZANIM RODZICE ZACZNĄ RACJONALNIE DZIAŁAĆ Z REGUŁY MUSZĄ PRZEJŚĆ KILKA ETAPÓW ZMIENIAJĄCYCH ICH POSTAWĘ. MOŻEMY TO PORÓWNAC DO ETAPÓW, KTÓRE PRZECHODZĄ RODZICE DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH.

Literatura podaje cztery etapy w drodze do akceptacji posiadania dziecka niepełnosprawnego:

• - szoku

• ( charakteryzuje ją niezdolność do działania, nierealistyczne, bardzo silne emocje. Faza ta najczęściej trwa kilka dni)

• - kryzysu emocjonalnego

• ( w fazie tej wyzwalają się różnorodne mechanizmy obronne, pozwalające rodzinie na wyrównywanie zakłóconej dynamiki życia rodzinnego)

• - pozornego przystosowania

• ( stopniowa akceptacja i odzyskiwanie zdolności racjonalnego działania dla dobra dziecka)

• -konstruktywnego przystosowania

• ( rodzice uczą się patrzeć z dystansu na swoją sytuację i adaptują się do niej)

Rodzaje stosunków rodziców wobec dzieci niepełnosprawnych:

• - właściwy

• - za łagodny

• - za surowy

• - obojętny

1. Typy nieprawidłowych postaw rodzicielskich

• postawa odtrącająca

• postawa zbyt wymagająca

• postawa unikająca

• postawa nadmiernie chroniąca

2. Typy prawidłowych postaw rodzicielskich.

• postawa akceptująca

• postawa uznania praw dziecka

• postawa współdziałania

• postawa rozumnej swobody

PRACA Z DZIECKIEM NADPOBUDLIWYM PSYCHORUCHOWO W DOMU - ZALECENIA DLA RODZICÓW

I. Twoje dziecko ma trudności z wykonywaniem poleceń, szczególnie dłuższych:

• zanim wydasz polecenie - zakończ atrakcyjne dla dziecka zajęcie (np. ulubioną zabawę, grę na komputerze)

• wydając polecenie stań obok dziecka

• nawiąż z nim kontakt wzrokowy

• mów krótko, jasno i precyzyjnie

• dokładnie określ, czego od dziecka wymagasz

• sprawdź, czy dziecko usłyszało i zrozumiała polecenie

• pamiętaj, że czasem będzie trzeba powtórzyć polecenie,

nie może to być powodem Twojego zdenerwowania

• konsekwentnie wymagaj wykonania polecenia (sprawdzaj,

czy na pewno dziecko je wykonuje; jeśli trzeba - pomóż mu

w tym, ale go nie wyręczaj)

• pochwal swoje dziecko zawsze, gdy wykona Twoje polecenie

II. Twoje dziecko ma trudności z dłuższym skupianiem uwagi

na różnych zadaniach życia codziennego, zwłaszcza podczas odrabiania lekcji:

• podziel zdania na krótkie etapy

• staraj się przeplatać zadania nudne ciekawymi, takimi które Twoje dziecko lubi

• rób krótkie przerwy

• pozwól dziecku na chwilę wstać, pochodzić, poskakać, wyjść

do toalety, napić się, itp.

• w trakcie przerw Twoje dziecko może zajmować się tylko mało atrakcyjnymi sprawami

• umów się z dzieckiem, że każdą rozpoczętą prace doprowadza do końca

• stosuj tez inne umowy, np. dotyczące czasu, wyznaczające limity czasowe

• pochwal pociechę za wykonanie każdego drobnego zadania,

a nawet pojedynczego etapu zadania

• stosuj dodatkowe zachęty

III. Twoje dziecko łatwo rozprasza się pod wpływem różnorodnych bodźców:

• podczas wykonywania ważnych zadań przez dziecko

(np. odrabianie lekcji) ogranicz ilość bodźców w otoczeniu -

np. wyłącz TV, radio

• wyznacz stałe miejsce pracy

• pomóż dziecku w zachowaniu porządku i ładu w pokoju,

a w szczególności w miejscu pracy

• wyznacz stałe godziny pracy

• w tym czasie staraj się zapewnić spokój w domu, ogranicz odwiedziny znajomych, itp.

• nadzoruj wykonywane zadania

• ucz dziecko sprawdzania efektów swojej pracy

IV. Twoje dziecko ma trudności z organizacją różnych czynności:

• ucz planowania i organizacji codziennych czynności (zabaw, zadań, itp.)

• często przypominaj dziecku kolejność wykonywania poszczególnych działań

• stosuj plany aktywności - wzrokowe (rysunki, zdjęcia)

dla dzieci młodszych, pisemne - dla dzieci starszych

• pochwal dziecko z poradzenie sobie z poszczególnymi etapami

• podpowiadaj, czym może zająć się dziecko w czasie wolnym

• zapewnij plecak i piórnik z przegródkami aby uporządkować przedmioty

• zadbaj o to, by rzeczy dziecka były bardzo charakterystyczne, różne od rzeczy innych dzieci

V. Twojemu dziecku jest bardzo trudno czekać:

• uprzedzaj je, że będzie musiało poczekać, powiedz jak długo

i staraj się, aby to było zgodne z prawdą

• zapewnij synowi/córce zajęcie, które dziecko lubi (np. gra, książka, rysowanie, muzyka) na czas czekania, aby nie było udręka dla wszystkich

• umów się, że jeśli wytrwa spokojnie, potem zrobicie razem coś przyjemnego

• przypominaj ustalenia

• pochwal z cierpliwość

• wskazuj dziecku jakie konsekwencje mogą wyniknąć z jego postępowania, zanim zdąży zrobić coś niewłaściwego

• pozwól dziecku ponieść naturalne konsekwencje jego zachowania

• jeśli to potrzebne - wyciągnij dodatkowe konsekwencje, o ile były one przedmiotem Waszej umowy

Zauważ, że Twoje nadpobudliwe dziecko jest znacznie bardziej narażone na krytykę za niewłaściwe zachowanie niż pozostałe dzieci. Dlatego też, częściej i łatwiej będzie się zniechęcało i wycofywało

z sytuacji dla niego trudnych; może też maskować swoje problemy nieodpowiednim zachowanie, błaznowanie, itp.

• pomóż swojemu dziecku odbudowywać wiarę we własne siły

• wskazuj mu wyraźnie jego zdolności, talenty

• podtrzymuj jego pasje i zainteresowania

• rzeczy, które dziecko potrafi - pozwalaj wykonywać samodzielnie

• pozwól mu decydować o pewnych sprawach domowych,

np. co będzie na obiad

• przydzielaj mu ważne zadania, z których jest w stanie się wywiązać

• prowadź w domu „księgę sukcesów”, w której będziesz wpisywać wszystkie nawet drobne osiągnięcia; w ten sposób docenisz dziecko i pokażesz mu jego mocne strony

• zauważaj i chwal te momenty, kiedy zachowuje się właściwie, zgodnie z umowami, ustaleniami

• pamiętaj: każdy ma prawo złościć się , smucić, przeżywać najróżniejsze, nawet skrajne uczucia - to naturalne

• zapytaj dziecko, jakie sposoby wyrażania tego co czuje przynoszą mu ulgę

• ucz dziecko odprężania się

• stosujcie wspólnie proste techniki relaksacyjne

UCZENIE DZIECKA SPOSOBÓW RADZENIA SOBIE ZE ZŁOŚCIĄ

• darcie kartki i potem sklejanie jej taśmą klejącą

• rysowanie swojej złości na kartce i niszczenie rysunku

• malowanie palcami ( farbami wodnymi) swojej złości na kartce

• zgniatanie kartki a potem prostowanie jej

• budowanie muru z klocków i niszczenie go

• ćwiczenia gimnastyczne - skłony, brzuszki

• rzucanie poduszką w łóżko

• uderzanie pięściami w poduszkę lub worek treningowy

• podnoszenie ciężarów

• podciąganie się na drążku

• głębokie oddechy

• relaksacja

• liczenie wstecz (od 10 do 1)

• przytulenie się do rodzica lub do swojego psa/kota

• masaż

• ugniatanie piłeczek rehabilitacyjnych

• herbata ziołowa

• kąpiel uspokajająca

Dobra współpraca na płaszczyźnie rodzic-przedszkole, szkoła, to podstawa modelowania zachowań. Dlatego też zalecenia do postępowania z dzieckiem kierowane do nauczycieli muszą być możliwie zbieżne z zaleceniami kierowanymi do rodziców.

PRACA Z DZIECKIEM NADPOBUDLIWYM PSYCHORUCHOWO - ZALECENIA NAUCZYCIELI

ORGANIZACJA PRACY W KLASIE SZKOLNEJ

1. Stosuj jasne i zrozumiałe dla dziecka reguły postępowania w różnych sytuacjach szkolnych. Pamiętaj o konsekwencji w postępowaniu, stawiaj jasne granice, co dziecku wolno, a czego nie może wykonywać.

2. Posadź dziecko tak, aby być z nim w dobrym kontakcie wzrokowym lub

posadź dziecko nadpobudliwe tam, gdzie najczęściej zatrzymujesz się,

chcąc widzieć całą klasę.

3. Zawsze zaznaczaj niezbyt odległe cele działania oraz jasno określaj sposoby ich realizacji - zbyt odległe cele powodują zapominanie, porzucanie rozpoczętego zadania, szybką dekoncentrację i ucieczkę w zabawę.

4. Wprowadź i stosuj plan dnia i plan poszczególnych godzin lekcyjnych (by dziecko nadpobudliwe mogło przewidzieć, co za chwile nastąpi).

5. Pomóż dziecku w zorganizowaniu sobie pracy (prowadzenie kalendarza, notatnika, zapis pracy domowej).

6. Często kontroluj w czasie lekcji prace ucznia.

7. Wymagaj od dziecka utrzymania porządku na ławce szkolnej,

by ograniczyć do minimum bodźce rozpraszające.

8. Wydając uczniowi polecenie upewnij się, czy słucha, czy je zrozumiał (można poprosić o powtórzenie tego, co ma zrobić).

9. Akcentuj początek każdej działalności w sposób jasny i wyraźny („Uwaga, zaczynamy pisać”)

10. Wydawaj krótkie i proste polecenia. Sprawdzaj ich wykonanie. Rozkładaj trudniejsze zadania na etapy.

11. Informacje ważne do zapamiętania przez dziecko sygnalizuj: „Uwaga - to ważne”. Informacje ustne przekazuj jednocześnie

na tablicy w formie graficznej (diagramy, tabele, podkreślenia na kolorowo).

12. Zachęcaj do samokontroli wykonywanej pracy na lekcji poprzez wydawanie poleceń typu: Przeczytaj jeszcze raz; Sprawdź, czy zrobiłeś wszystkie zadania.

13. Zwracaj uwagę na staranne wykonanie prac przez dziecko oraz ich ukończenie. Zawsze wracaj do rozpoczętej i niedokończonej pracy lub wykonanej niestarannie.

14. Ze względu na częste zapominanie - przed wyjściem dziecka

ze szkoły pytaj je, co ma zrobić w domu i jakie pomoce

ma przynieść na jutro.

15. Dawaj dziecku nadpobudliwemu szanse odpowiadania podczas lekcji pamiętając, że jest ono skłonne do udzielania pochopnych odpowiedzi.

16. Obserwuj dziecko - na jak długo skupia uwagę. Przy pojawiających się trudnościach możesz je o coś zapytać lub wydać dodatkowe polecenie.

17. W pracy z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo zachowaj spokój i rozsądek. Nie pozwól, aby niepokój i nadruchliwość ucznia udzieliły się Tobie.

18. Mów do dziecka powoli, bez pośpiechu, głosem nieco stłumionym, jakby w zwolnionym tempie. Jeśli użyjesz krzyku - nie pozostanie Ci już nic innego.