POWOŁYWANIE RADY MINISTRÓW I JEJ SKŁAD I STRUKTURA
Sposób powoływania Rady Ministrów
Powoływanie Rady Ministrów jest procesem, na który składa się wiele określonych czynności o charakterze prawnym i faktycznym, dotyczącym ukonstytuowania Rady Ministrów. Należy zwrócić uwagę na fakt, że Rada Ministrów nie jest formalnie organem kadencyjnym, a jej powołanie następuje na czas prawnie nieokreślony, chociaż okres trwania jej misji (w warunkach normalnych) można dokładnie ustalić.
Aby uruchomić proces powoływania rządu, muszą zaistnieć określone przesłanki, przede wszystkim musi być przyjęta dymisja dotychczasowego rządu. Zgodnie z art. 162 ust. 3 Konstytucji Prezydent przyjmuje dymisję rządu i powierza mu dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowego rządu.
Procedura powoływania rządu może przebiegać w trzech etapach ustanawionych przepisami Konstytucji (art. 154 i 155) w taki sposób, że tylko niepowołanie rządu w danym (poprzednim) etapie powoduje przejście do następnego. W etapach tych inicjatywa powoływania Rady Ministrów spoczywa kolejno w gestii Prezydenta, Sejmu i znów Prezydenta. Niekiedy określa się pierwszy etap zasadniczym, a dwa następne rezerwowymi.24 W każdym z etapów istnieje określona przepisami konstytucyjnymi kolejność uruchamiania procedur powoływania rządu. System powoływania Rady Ministrów został pomyślany tak, aby zapobiegać powstawaniu zjawisk kryzysów rządowych, czyli takich sytuacji, w których trudności związane z utworzeniem rządu przedłużają się. Dlatego przepisy konstytucyjne określają sztywne terminy, w jakich ma się dokonywać proces powoływania Rady Ministrów.
Skład i struktura Rady Ministrów
W Konstytucji (art. 147 ust. l) stanowi się, że Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i ministrów. Konstrukcja tego przepisu oznacza, że te dwie kategorie członków muszą zawsze wchodzić w skład Rady Ministrów (obligatoryjnie). W składzie Rady Ministrów jej Prezes zajmuje pozycję dominującą. Jest on organem, który inicjuje kierunki prac rządu. Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniaj ą zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów (art. 149). W skład rządu mogą być też powoływani wiceprezesi Rady Ministrów (art. 147 ust. 2). Ta kategorii (trzecia z kolei) członków rządu nie musi więc być powoływana. W skład Rady Ministrów mogą być też powoływani (jako czwarta kategoria jej członków) przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Ich członkostwo w rządzie wynika z konkretnych ustaw (członkowie fakultatywni). Aktualnie w skład Rady Ministrów wchodzą szefowie:
Komitetu Badań Naukowych, Komitetu Integracji Europejskiej, Rządowego Centrum Studiów Strategicznych.
Jak wynika z powyższego. Konstytucja nie określa pod względem wielkości (liczbowym) składu rządu. Nie wymienia też z nazwy ministrów, z wyjątkiem Ministra Obrony Narodowej (art. 134 ust. 5) i Ministra Sprawiedliwości (art. 187 ust. l pkt. l). O składzie liczbowym i osobowym rządu decyduje de facto Prezes Rady Ministrów.
W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że w ramach Rady Ministrów działają też organy wewnętrzne o charakterze pomocniczym i opiniodawczym. Ich zadaniem jest wspieranie rządu, głównie poprzez przygotowywanie projektów rozstrzygnięć w określonych dziedzinach polityki rządu. W tym zakresie najistotniejszą rolę odgrywaj ą obecnie stałe komitety Rady Ministrów, np. Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów, Komitet Społeczny Rady Ministrów, Komitet Spraw Obronnych Rady Ministrów. Zostały one powołane w drodze rozporządzenia Rady Ministrów z 1997 r. Mają one przyczyniać się do zwiększenia sprawności i efektywności działania Rady Ministrów. W skład komitetów wchodzą członkowie rządu, których zakres działania jest związany z przedmiotem zainteresowania danego komitetu. Komitety nie mogą zastępować Rady Ministrów, podejmować w jej imieniu rozstrzygnięć o charakterze władczym.
Problemy organizacji i funkcjonowania Rady Ministrów (a także sprawy dotyczące kompetencji i trybu działania ministrów) reguluje ustawa z 8. 08. 1996 r. o organizacji i trybie pracy Rady Ministrów oraz o zakresie działania ministrów26 (kilkakrotnie nowelizowana). Dla funkcjonowania rządu (i administracji rządowej) istotne znaczenie ma także ustawa z 4.09. 1997 r. o działach administracji rządowej (również nowelizowana).