BIBLIOTEARPIA- W TELEGRAFICZNYM SKRÓCIE:

1. Teoretyczne podstawy biblioterapii:

1. Z dziejów biblioterapii:

- starożytność: biblioteka Ramzesa II lecznica dusz

- 1272 r. Kair, szpital Al-Mansur chorym czytano Koran

- średniowiecze- szpitale zakładana przez zakonników- brak źródeł o zb. Bibliotecznych

-najstarsze informacje dot. Czytelnictwa kierowanego do chorych poch. z XVII w.:

jezuici zalecali czytanie chorym ks. religijnych i tekstów o charakterze kontemplacyjnym

• XVIII- klasztory i zakony- zwracano uwagę na refleksyjne czytanie (popularne poglądy Dubsona- głosił, ze jedyna potrzebą człowieka jest to, aby umysł miał zajęty, bo w przeciwnym razie nudzi się i jest nieszczęśliwy);

• Teksty świeckie do leczenia wpr. W XIX w. do szpitali angielskich, szkockich i amerykańskich:

- 1895r. posiedzenie SBA(stow. Biblio. Angielskich) zachęcano do wykorzystania w szpitalach książek o treści religijnej i rozrywkowej. Książki przynoszono chorym an oddziały. Brak klasyfikacji, katalogowania. Książki poch. od różnych ofiarodawców.;

Wiek XX- szersze zastosowanie w medycynie:

- I szpitalne regulaminy biblioteczne

- katalogi biblioteczne z uwzględnieniem zdrowia pacjenta

- I katalog 1903- Lektuer dzieli zb. A 3 działy:

1) ks. odwracające uwagę pacjenta od choroby;

2) uspokajające

3) zwracające uwagę na to, co otacza pacjenta;

- I wojna światowa:

- tzw. „biblioteki wojenne” ks. o charakterze rozrywkowym; czytały je pielęgniarki, wolontariuszki rannym;

- 1916 r. w nr „Atlantic Month” pojawił się termin biblioterapia; 1920 e Oxford English Dictionary

- amerykanie- duży rozwój- powt. Instrukcje na temat selekcji zb. Dla pacjentów

- Pl. 1922 rozporządzenie Prezydenta RP o zakładach leczniczych i rozporządzenie z 14 lutego 1931 o zakładach leczniczych.

- 1932 podsekcja Międzynarodowej Federacji Stow. Biblio (IFLA) - Podsekcji Bibliotek Szpitalnych

- 1931 w Royal Institute of Public Health zorganizowano konferencje, gdzie B. Bruce- Poter wskazywał, że dobra ks., każdego typu jest dla chorego bardziej niezbędna niż większość przepisywanych lekarstw”

- 1936 powst. W Belgii Narodowa rada Bibliotek w szpitalach i sanatoriach (CNBHS)

- przerwa- II wojna światowa, potem w latach 40 w Anglii i Ameryce zaczęto Myślec o ścisłym łączeniu praktyki z teorią i stworzeniu naukowych podstaw biblioterapii (1948 posiedzenie IFLA- propozycja, aby wszędzie utworzyć biblioteki szpitalne);

- 1955 wiele nieprawidłowości wykryto w działaniu na kongresie IFLA w Brukseli konieczność oprac. Wytycznych do pracy bibliotek szpitalnych - druk w czasopiśmie „Libri” 1960 r.

- Europa- upowszechnianie biblioterapii w latach 60- pisano w prasie bibliotekarskiej o zastosowaniu w procesie leczniczym lit. Pięknej, autobiograficznej, popularnonaukowej i wybranej lit. Fachowej (med., psych.);

Coraz więcej pkt. bibliotecznych, ale kadra słabiutka

- no i zaczynają dyskutować o tym, czym ta biblioterapia wogóle jest: metoda psychoterapii czy jej techniką a może samodzielną dyscypliną. Od 1966 r. American Library Association przyjęło: jest to użycie wyselekcjonowanych materiałów czytelniczych, jako pomocy terapeutycznej w medycynie i psychiatrii; także poradnictwo w rozwiązywaniu problemów osobistych przez ukierunkowane czytanie.

- nie ma ona statusu osobnej dyscypliny naukowej;

- powst. I wytyczne odnośnie bibliotek szpitalnych- 9.4.1968 (jako akt wykonawczy do ustawy) (zarządzenia z 4.1.'74;), 18.05.'76- Wytyczne ministra zdrowia i opieki społecznej oraz kultury i sztuki w sprawie usprawnienia działalności bibliotek w zakładach resortu zdrowia i opieki społecznej sprawujących opiekę stacjonarną; coraz większe zainteresowanie niepełnosprawnymi- działań na rzecz ich czytelnictwa- org. Bibliotek szpitalnych, kadra, konferencje; obecnie obowiązuję: wytyczne dla bibliotek obsługujących pacjentów szpitali i osoby niepełnosprawne w społeczeństwie- 1984 publikacja, ponownie w 1995 r.

- Polska- rozwój, zainteresowanie, nauczanie pielęgniarek, bibliotekarzy lata 80 i 90 publikacje na temat biblioterapii;

- trwają ciągłe dyskusje:

- sytuacja bibliotek jest niezadowalająca (Bangkok- IFLA 1999 r.);

- Pl. 2000 r. obowiązuje zarządzenie ministra zdrowia z dn. 26.09.2000 w sprawie zasad org. Obsługi bibliotecznej w zakładach opieki zdrowotnej oraz zasad współdziałania bibliotek publicznych w wykonaniu tej obsługi;

- sytuacja finansowa powoduje likwidacje;

- Biblioterapia wg publikacji(przypis) Boreckiej: rozumiana, jako dyscyplina naukowa zajmuje się badaniem funkcjonowania człowieka chorego, niepełnosprawnego, jako czytelnika oraz badaniem jego związków z różnego rodzaju tekstami upowszechnianymi za pomocą słowa drukowanego lub przekazu mówionego. A także zajmuje się ich wpływem na psychicznym stan chorego, na jego postawy;

- Biblioterapia jest interdyscyplinarna: bibliologia, medycyna, pedagogika;

- istniej kilka def. Biblioterapii, np.:

Rubin: to program aktywności oparty na interaktywnych procesach zastosowania drukowanych i niedrukowanych materiałów, zarówno wyobrażeniowych jak i informacyjnych, ułatwiających przy pomocy bibliotekarza lub innego profesjonalisty osiąganie wglądu w normalny rozwój lub dokonywania zmian w emocjonalnie zaburzonym zachowaniu;

Tomasik: jest zamierzonym dzianiem przy wykorzystaniu książki lub materiałów niedrukowanych prowadzącym do realizacji celów rewalidacyjnych, resocjalizacyjnych, profilaktycznych i ogólnorozwojowych;

- biblioterapia jest formą psychicznego wsparcia nie leczeniem; osiągniecie bezpieczeństwa pacjenta; funkcjonowania chorych w normalnym świecie; musi być kontakt biblioterapeuty z jedna osoba lub grupą;

- podział Czajkowskiego F biblioterapii.:

1) typowa obsługa biblioteczna- udostępnianie materiałów;

2) biblioterapia właściwa- systematyczne i przez fachowców;

3) terapia zajęciowa z ks.- chorzy wypożyczają, czytają, a także wykonują prace bibliotekarskie, np. oprawiają ks.

- od 1997 r. mamy we Wrocławiu Polskie Towarzystwo Biblioterapeutyczne;

1.2. Cele biblioterapii:

Podział biblioterapii wg. Rubina:

1. Instytucjonalna- lit. Dydaktyczna dla potrzeb indywidualnego „instytucjonalnego” pacjenta. Ma zapewnić informowanie chorego i zapewnienie mu odp. Rekreacji. Prowadzą lekarze, czasem materiałami „wglądowymi”

2. Kliniczna- lit. Gł. Wyobrażeniowa, gr. Pacjentów z problemami emocjonalnymi lub behawioralnymi. Cel: wgląd pacjenta w siebie, czyli zmiana w jego sytuacji psychologicznej; prowadza: lekarz, bibliotekarze, w domu lub w placówce leczniczej;

3. Wychowawczą (rozwojową)- ks. wyobrażeniowe i dydaktyczne dostosowań do użytkownika, ale mających do rozwiązania jakieś istotne problemy:

1. B. reminiscencyjna- odwołują się do wspomnień uczestników;

2. B. behawioralna- zmiana zachowań

Gdzie: w biblioteka szpitalna, sanatoryjnej, więziennej, w szkole, świetlica szkolna, w domu pacjenta;

Obecnie nazywa się ja wychowawczo- humanistyczną (rozwojowa);

Dodatkowo Może ją wspierać myzykoterapia, arteterapia, silvoterapia, zadanie- wspieranie rozwoju, samorealizację, i zdrowie psychiczne pacjenta.

- Różnice wg Szulca między b. kliniczną a wychowawczą:

I cel:

1) kliniczna: leczenie zaburzę

2) wych.: korygowanie postaw, kompensacja, samorealizacja

II typ uczestnika:

1. Ludzie chorzy, pacjenci,

2. Uczniowie, studenci, ludzie niedostosowani, uczestnicy zajęć kulturalno- oświatowych i inni ochotnicy zdrowi w sensie medycznym;

III funkcja i rola biblioterapeuty:

1. Prowadzenie terapii

2. Prowadzenie dyskusji zmierzającej do zmiany postaw, przekonań i zachowań

- ważne: inne podejście do dzieci (dopiero uczą się czytac, różny zakres percepcji) inne do dorosłych;

- należy wyjść z założenia ze każdy jest w stanie funckjonowac psychicznie i fizycznie niezależnie od niepełnosprawności;

- zbliżona do psychoterapii, bo:

a) pomoc w odnalezieniu się w nowej sytuacji, trudnej, np. choroba, ograniczenie wolności;

b) informowanie o problemie, z którym się borykają, np. funkcjonowanie w nowej roli;

c) uaktywnienie osoby chorej, niepełnosprawnej będącej w depresji

d) stworzenie odp. Atmosfery terapeutycznej;

e) pozytywne wpływanie na stany emocjonalne osoby chorej będącej niekorzystnej sytuacji emocjonalnej;

f) uzyskiwanie pozytywnego wpływu na stosunek osób chorych do własnego stanu zdrowia;

g) stymulowanie pozytywnych zmian w zachowaniu i postępowaniu uczestników w terapii;

- porównania do pedagogiki specjalne a także terapii pedagogicznej mającej na celu umożliwienienie najpełniejszego rozwoju pacjenta;

1.3. Zastosowanie biblioterapii:

- sfera psychiczna: stymulowanie dążenia chorego do podniesienia, jakości jego życia i darzenia do zaspokojenia potrzeb;

- w sferze intelektu człowiekowi choremu i niepełnosprawnemu można pomóc w zakresie zdobycia przez niego niezbędnej wiedzy i umiejętności jej zastosowania do prawidłowego funkcjonowania w zmiennych, trudnych warunkach; aby był sobą;

- w sferze społecznej: dostrzeganie przez pacjenta socjalnych i kulturalnych uwarunkowań jego funkcjonowania w świecie.

- jej terapeutyczno- wychowawcze efekty to:

- odnalezienie pacjentów w nowej sytuacji życiowej;

- informacja o stanie zdrowia chorego, przezwyciężeniu choroby, informacja o stanie psychicznym, sposobach zmiany;

- znalezienie wzorców osobowych dl naśladowania;

- odkrycie w sobie nowych zainteresowań i zdolności;

- odkrycie w lit. Wartości dotychczas niedostrzegalnych.

1.4. Metodyka Biblioterapii:

Zasady:

- swoboda uczestnictwa;

- uwzględnienie potrzeb, problemów, preferencji członków grupy;

- dostosowanie środków terapeutycznych do możliwości percepcyjnych i fizycznych poszczególnych uczestników;

- uwzględnienie i akceptowanie poziomu „gotowości uczestnictwa” poszczególnych członków grupy;

- dostosowanie poziomu i tempa zajęć terapeutycznych do psychicznych fizycznych możliwości uczestników;

- włączeni do programów biblioterapeutycznych zajęć muzykoterapeutycznych i arteterapeutycznych oraz elementów innych terapii wspomagających proces powrotu do zdrowia;

- korzystanie z doświadczę innych biblioterapeutów i wymienienie się programami i materiałami biblioterapeutycznymi.

Kto może być uczestnikiem, np.:

- dzieci wybitnie zdolne

- mające trudności w nauce,

- chorzy, niepełnosprawni;

- uzależnienie- alkoholicy, narkomani;

- więźniowie;

- uczniowie z kłopotami rodzinnymi;

- „trudny” uczniowie;

Program musi być dostawany do stanu fizycznego i psychicznego, jego sytuacji, problemu. W zależności, kim jest uczestnik (tu się nie rozpisuję, bo na ćw. Tez się nie zagłębialiśmy, mieliśmy to na UP);

1.6 Biblioterapeuta:

- odpowiednio przeszkolone;

- nauczyciele, lekarze, pielęgniarki, bibliotekarze;

- podyplomowa np. z tego.

- czasem to najbliższa osoba pacjenta nie tylko osoba prowadząca po świecie książek..

Powinna mieć odp. Umiejętności, ale i cechy charakteru:

- posiadająca zdolnośc syntonii i empatii(otwarta, łatwo nawiązuje kontakty, wczuwanie siew sytuacje drugiej osoby; umie słuchać, prowadzic rozmowę, dyskretny animator sytuacji terapeutycznej;

- Umie dobrze zdiagnozowac problem i potrzeby uczestnika;

- zna dobrze literatury i jej możliwości oddziaływania;

- posługuję się eklektycznym warsztatem terapeutycznym (różne metody);

- umiejąca się zachowac dyrektywnie lub nie 9w zależności od sytuacji);

- umiejąca prowadzic komunikację wewnątrz grupową przez:

- wentylację (ekspresja problemów)

- walidację (wzajemna pomoc uczestników, przełamując poczucie izolacji);

- eksperymentowanie (wypowiadanie myśli, postawy..)

- podchodzi z pokorą do podmiotu i przedmiotu swojej działalności- nie ocenia ale akceptuję grupę lub osobę;

- wyrozumiała dla członków grupy i da samej siebie;

Zadania biblioterapeuty:

- dostarczenie uczestnikom programu wielu doświadczeń pozytywnych, z zaangażowaniem własnego wysiłku intelektualnego pacjenta;

- pomoc w wytworzeniu takiego obrazu chorego, w którym pozytywny przewyższają negatywy;

- pomoc w budowaniu zaufania członka gr. Do samego siebie i innych os.;

- budzenie szacunku dla własnych Marzen;

- akceptowanie poglądów chorego, pod warunkiem ze nie wyrządzają krzywdy jemu i innym osobom;

- dawanie choremu prawa decydowania o sobie, z zachowaniem norm i prawideł społecznych i moralnych.

1.6. Etapy:

- diagnoza ( jaki jest problem, obserwacja, opinia lekarza);

1.6.2. Modele postępowania biblioterapeutycznego:

1) czytanie, słuchanie, oglądanie odpowiednich środków terapeutycznych;

2) identyfikacja z bohaterami literackimi lub sytuacja fikcyjna;

3) przeżycia doznawane podczas kontaktu z zalecanym dziełem (uaktywnienie lub wycieszenie uczestnika)

4) katharsis- doznanie takiego stanu psychicznego, w trakcie czytania, Lub po, odczucie ulgi, odreagowanie napiec

5) wglądu w siei samego (problemy uczestnika);

6) zmiany w postawach lub zachowaniu uczestnika procesu;

7) ewaluacji- to ostatni etap programu , pacjenta sobie uświadamia co się zmieniło;

Różne modele dla różnych pacjentów, np.:

- chorzy hospitalizowani- dla zabicia nudy;

- niepełnosprawni- zabicie „inności”;

- osoby osamotnione- aktywizacja;

- osoby starsze- biblioterapii reminiscencyjna

Uczniowie:

- z problemami osobistymi- odkrycie samego siebie;

- bardzo zdolni- asertywnośc

- kłopoty z nauką- pomoc, podwyższenie wartości

- z poczuciem krzywdy i odrzucenia- wzmocnienie;

Rodzice- akceptacja dzieci;

Etapy z pkt. Widzenia pacjenta:

- integracja;

- metodyka czytania i odbiór tekstu: indywidualne lub zbiorowe

- katharsis

- można łączyc różne model razem;

1.6.4 atmosfera podczas procesu:

- nie ma wywyższania;

- miejsce- ciepłe, miłe,

- muzyka w tle np.

- miły kolor ścian

- dobrowolność uczestnictwa!!!

- biblioterapeuta- nie pokazuje swojej roli zanadto- akceptacja pacjentów

- ważne- wzajemne zaufanie- zaprzyjaźnienie grupy;

- wygodne siedzenia

- uśmiech, życzliwe slow, żart;

- kolorowy wystrój Sali;

- nie przeszkadzanie w czasie sesji

1.6.5 Środki:

- książka;

- książka sesnu largo, np. nuty, grafika, druki ulotne;

- materiały przejściowe, np. karty do gry, fotografie, filmy, kasety, płty;

Podziała materiałów przez D. Gostyńską na:

Materiały uspokajające, np. baśnie, fantasy;

Materiały pobudzające, np. książki wojenne, podróżnicze;

Materiały refleksyjne, np. powieści obyczajowe, psychologiczne;

Sacrum, np. jakieś odkrycie, wzruszenie w czasie czytania lektury, np. Coelho, na brzegu rzeki pierdy usiadła i płakała..

Materiały alternatywne:

- książki łatwe w czytaniu- jasne, twarda oprawa, sztywne kartki;

- książki- zabawki- kształt np. maskotki;

- ks. drukowane Duża czcionką;

- ks braillowskie;

- ks. mówione;

- ks wydane tradycyjnie + tekst nagrany;

- kasety z różnymi odgłosami przyrody;

- kasety z muzyka, np. uspokajająca;

- „bity inteligencji” i karty do nauki czytania ( przy dzieciach z porażeniem mózgowym);

- zabawki edukacyjne;

- gry dydaktyczne;

- filmy;

- edukacyjne i terapeutyczne gry komputerowe.

1.6.5.2. Teksty biblioterapeutyczne:

1) osoby mocno przeżywające chorobę- tekst, taki, który pozwalające przestac myślec o chorobie, zapobiegające zwątpieniu, nadzieja na wyleczenie, poprawę stanu zdrowia;

2) ludzie o naturze zaborczej, egoistyczne, wyolbrzymiające chorobę, ks. pozwalające an refleksje nad sobą i swoim zachowaniem, ks. o podobnych stanach zdrowia, np. autobiograficzne;

3) pacjent źle znoszący pobyt w szpitalu, potrzebują specjalnego programu biblioterapeutycznego, oprócz lit. Ciepłej, pełnej humoru;

4) osoby, które mają myślenie destruktywne o swojej przyszłości poprzez chorobę, teksty np. pamiętniki os. chorych;

5) pacjenci przewlekle chorzy, zmęczeni choroba, książka która przeniesie w odległe miejsca, ale dla innych lepsza będzie o tematyce wojennej;

6) oczekujący na zabieg, lektura o prostej fabule, taka do której chcą wracac;

7) dłuższy pobyt w szpitalu; lektura o wartkiej akcji, pełna dowcipu itd.

8) rekonwalescentom- poradniki, księgi adresowe;

9) chore dzieci- od baśni do literatury obyczajowej (w zależności od osoby);

Biblioterapeuta musi mieć rozeznanie, co może miec zły wpływ na osobę.

Klasyfikacja tekstów wg Gostyńskiej i Kozakiewicz:

1. Sedativa- teksty uspokajające, ciepłe opisy np. krajobrazu; odprężenie, rozleniwienie;

2. Stimulativa- teksty aktywizujące, pobudzające czytelnika, np. z odgłosami wiatru, mogą być z podkładem muzycznym;

3. Problematica- teksty oddziaływujące w sposób mieszany, takie które maja za zadanie wywołanie refleksji;

4. Sacrum- które pozwalają łączyc się duchowo z Istotą Wyższą, przeżywac stan religijnej ekstazy.

1.6.5.3. Księgozbiór biblioterapeuty:

- dwie części:

1) dla biblioterapeuty: psychologia, pedagogika ogólna i specjalna; scenariusze, konspekty sesji, warsztatów; oprac. Z terapii pedagogicznej; poradniki bibliograficzne; kartoteki problemów, zagadnieniowe, opinii; narzędzia diagnostyczne (testy i ankiety oraz kwestionariusze)

2) dla pacjenta, do procesu;

- dostosowane do czytelników, łatwe w odbiorze, dostosowane do sesji;

- nagrania muzyczne, recytacje, sztuki teatralne, radiowe, bajki, baśnie, filmy fabularne, dokumentalne, obrazy;

- można stosowac dramę w biblioterapii: rozwój indywidualności uczestnika:

1) płaszczyzna wynikająca z kontekstu- np. improwizowaną rozmowa miedzy uzależnionymi;

2) płaszczyzna uniwersalna- ujawnia prawdy o stosunkach międzyludzkich;

3) płaszczyzna osobista- służy przywołaniu słanych doświadczeń;

Ponadto: scenki improwizowane; improwizacja z tekstem; inscenizację (przed powinno być zapoznanie z pojeciami dramy, np. rzeźba itd.)