Wstęp do teorii tłumaczeń 22.02.2010r.
TS - Translation Studies
ST - Source Text
TT - Target Text
Traduktologia = translatoryka = translatologia = przekładoznastwo
W przekładzie tkwi paradoks logiczny: p /\ ~p
Historia Teorii Przekładu:
Susan Basnett „Historia przekładu”; J. Pieńkos; J. Munday „Introducing translation studies”.
Krytyka periodyzacji:
George Steiner (After Babel):
- Cyceron/Horacy (1700 lat)
- Tytter
- 1940 - tłumaczenia maszynowe (automatyczne)
- 1960 - tłumaczenia jako zjawisko interdyscyplinarne
Basnett:
- wyklucza aspekt diachroniczny
- bez periodycznej systematyzacji / podążając wyznacznikiem „word for word” i „sense for sense”
Cyceron (I w. p.n.e.):
- punkt wyjścia: analiza roli poety
- nie równoliczność słów, ale WAGA
- ANTYK - aprobata dla „przekładu wolnego”, przekładu znaczeń
św. Hieronim (IV w. n.e.):
- tłumaczy Biblię na łacinę z greki (Wulgata)
- znaczenie za znaczenie
wiek XVI - renesans zainteresowania przekładem:
- wierność w przekładach Biblii (stworzenie wersji w językach lokalnych/zrozumiałych, wyjaśnienie dogmatów)
- dowolność w przekładach innych gatunków (łupanie, okradanie)
- Luter - przekład dla przeciętnego odbiorcy, zniemczanie = tłumaczenie
wiek XV - druk; wiek XVI - teoria (normatywna):
- Entienne Dolet - potępiał przekład dosłowny; „Sposób dobrego tłumaczenia z jednego języka na drugi”; został stracony za błąd w przekładzie Platona. Tłumacz musi:
1) Doskonale zrozumieć sens oryginału.
2) Doskonale znać oba języki.
3) Unikanie przekładu słowo w słowo.
4) Unikać łacińskich sformułowań i innych niejasnych form.
5) Dobierać słowa tak, by … (nie zdążyłam zapisać )
Anglia:
1) John Dryden (XVIIw.): metafraza, parafraza, imitacja
2) Alexander Tytter „Esej o zasadach przekładu” (1797):
- przekład powinien oddać całkowity zapis idei oryginału
- forma a artyzm powinny mieć ten sam charakter co oryginał
- przekład powinien mieć ten sam poziom trudności co oryginalna koncepcja
romantyzm:
1) August Sch…
2) Friedrich Schleiremacher „O różnych metodach przekładu” (1813):
- (nie)przekładalność
- przekład tekstu komercyjnego
- przekład tekstu artystycznego
epoka wiktoriańska - Matther Arnold:
- „words for words”, przekłady bardzo dokładne, pedantyczne
- dostępne dla elit (odwrotnie niż Luter)
- w efekcie: dewaluacja przekładu jako instrumentu komunikacji
Dedecius „Notatnik tłumacza” - szkołą romańska: niewiara w przekład, pogarda dla pracy tłumacza zemściły się (osiągają mniej w dziedzinie przekładu)
Jeremy Munday:
- studenci w UK są zniechęcani do korzystania z tłumaczeń
- mało przekładów lit. Popularnej na angielski
- stosunkowo mało zagranicznych filmów jest emitowanych z napisami
Polska:
- Kochanowski - uwielbiał naturalizację, spolszczenia, chrystianizował pogańskich bogów
- Mickiewicz - tłumaczył wyłącznie z oryginału
- Stanisław Staszic - „ znaczenie za znaczenie”
- Ignacy Krasicki - „znaczenie za znaczenie”
- Stanisław Potocki - wysoko cenił rzemiosło tłumacza
- T. Boy Żeleński
[polski kognitywista K. Hejwowski 2004: teoria komunikacyjno-kognitywna]
WNIOSKI:
- brak (prób) prac systemowych
- równe (w różnych epokach) podejście do oryginału
- liczne (jednostkowe) wypowiedzi romantyków
- wysoki status tłumacza
Alienacja - forenizacja (Venuti) (Friedrich to wybierał)
Naturalizacja - udomowienie (Venuti)