Kapitał podstawowy jest zróżnicowany w zależności od formy prawnej jednostki i może przyjąć jedną z następujących postaci:
kapitał zakładowy - w spółkach kapitałowych prawa handlowego: w spółkach akcyjnych (min. 100.000,00 zł., wartość nominalna akcji min. 1 grosz) oraz spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością (min. 5.000,00 zł., udział min. 50,00 zł),
kapitał właścicieli - w spółkach osobowych prawa handlowego (jawnej, partnerskiej i komandytowej), w spółce cywilnej oraz w przedsiębiorstwach jednoosobowych,
fundusz założycielski - w przedsiębiorstwach państwowych i samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej,
fundusz udziałowy - w spółdzielniach.
Kapitał (fundusz) zapasowy to część kapitału (funduszu) własnego, która powstaje w trakcie funkcjonowanie jednostki. Zasady jego tworzenia i wykorzystanie określają przepisy Kodeksu spółek handlowych, ustalenie zawarte w statucie, czy umowie spółki oraz uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy (wspólników). W zależności od formy prawnej przyjmuje postać:
kapitału zapasowego - w spółkach kapitałowych,
funduszu przedsiębiorstwa - w przedsiębiorstwach państwowych,
funduszu zasobowego - w spółdzielniach,
funduszu zakładowego - w samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej.
Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny:
1) zwiększają skutki aktualizacji wyceny środków trwałych (art. 31 ust. 4 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223) - dalej u.o.r.),
2) zmniejszają różnice z aktualizacji wyceny sprzedanych lub zlikwidowanych środków trwałych, które to różnice odnosi się na kapitał (fundusz) zapasowy lub inny o podobnym charakterze (art. 31 ust. 4 u.o.r.),
3) zwiększają skutki przeszacowania inwestycji zaliczonych do aktywów trwałych (innych niż nieruchomości i wartości niematerialne i prawne zaliczane do inwestycji), powodujące wzrost ich wartości do poziomu cen rynkowych (art. 35 ust. 4 u.o.r.),
4) zmniejszają skutki obniżenia ceny inwestycji do wysokości ceny ich nabycia (art. 35 ust. 4 i 5 u.o.r.),
5) zwiększają rezerwy, a zmniejszają aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, dotyczące operacji rozliczanych z kapitałem (funduszem) własnym (art. 37 ust. 9 u.o.r.),
6) kształtują różnice z wyceny aktywów jednostki w przypadku zaniechania lub utraty zdolności do kontynuacji działalności (art. 29 u.o.r.).
Kapitał z aktualizacji wyceny stanowi równowartość wzrostu aktywów w wyniku aktualizacji in plus środków trwałych oraz inwestycji rzeczowych (innych niż nieruchomości i wartości niematerialne i prawne zaliczane do inwestycji) lub finansowych długoterminowych.
Rezerwy
Zgodnie z MSR 37 Rezerwy, zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe należy utworzyć, gdy:
na jednostce gospodarczej ciąży istniejący obowiązek prawny lub zwyczajowy wynikający ze zdarzeń przeszłych,
prawdopodobne jest, że wypełnienie obowiązku spowoduje konieczność wypływu środków pomniejszających korzyści ekonomiczne,
można dokonać wiarygodnego szacunku kwoty tego obowiązku.
Zgodnie z Ustawą o rachunkowości rezerwy tworzy się na:
pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa przyszłe zobowiązania, których kwotę można wiarygodnie oszacować,
przyszłe zobowiązania spowodowane restrukturyzacją,
wymagające w przyszłości zapłaty zobowiązania z tytułu podatku dochodowego w związku z występowaniem dodatnich różnic przejściowych.
Jednostki dokonują biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów w wysokości prawdopodobnych zobowiązań przypadających na bieżący okres sprawozdawczy, wynikających w szczególności:
ze świadczeń wykonanych na rzecz jednostki przez kontrahentów jednostki, a kwotę zobowiązania można oszacować w sposób wiarygodny,
z obowiązku wykonania, związanych z bieżącą działalnością, przyszłych świadczeń na rzecz pracowników, w tym świadczeń emerytalnych, a także przyszłych świadczeń wobec nieznanych osób, których kwotę można oszacować w sposób wiarygodny, mimo że data powstania zobowiązania nie jest jeszcze znana, w tym z tytułu napraw gwarancyjnych i rękojmi za sprzedane produkty długotrwałego użytku - wykazuje się je w bilansie jako rezerwy na zobowiązania.
Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego jest tworzona w związku z przejściowymi różnicami dodatnimi pomiędzy wartością bilansową składników aktywów i pasywów oraz ich wartością podatkową, które spowodują w przyszłości zwiększenie podstawy obliczenia podatku dochodowego. Wysokość tej rezerwy ustala się przy uwzględnieniu stawek podatku dochodowego obowiązujących w roku powstania zobowiązania podatkowego, czyli w roku wykorzystania rezerwy.
Rezerwy na świadczenia pracownicze zgodnie z MSR 19 obejmują w szczególności:
Krótkoterminowe świadczenia pracownicze: wynagrodzenia, składki ubezpieczeniowe i społeczne, urlopy wypoczynkowe i chorobowe, wypłaty z zysku, premie - do zapłaty w ciągu 12 miesięcy od końca okresu (od dnia bilansowego),
Świadczenia po okresie zatrudnienia : emerytury, renty, inne,
Inne długoterminowe świadczenia pracownicze: urlop naukowy, nagrody jubileuszowe, renty inwalidzkie,
Świadczenia z tytułu rozwiązania stosunku pracy: ekwiwalenty, odprawy,
Kapitałowe świadczenia pracownicze: dywidendy, udziały w zyskach.
Do pozostałych rezerw zalicza się wiarygodnie oszacowane i prawdopodobne przyszłe zobowiązania, w szczególności na:
- straty z transakcji gospodarczych w toku,
- przyszłe zobowiązania spowodowane restrukturyzacją.
Rezerwy na straty z transakcji gospodarczych w toku to przede wszystkim rezerwy z tytułu udzielonych gwarancji, poręczeń, operacji kredytowych, skutków toczącego się postępowania sądowego.
Aktywa i Rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego
Aktywa z tytułu odroczonego podatku mogą być wykazane w bilansie, jeżeli rzeczywiście mają one znamiona aktywów, co oznacza, że spowodują w przyszłości dopływ do jednostki korzyści ekonomicznych.
Wysokość rezerw i aktywów z tytułu odroczonego podatku zależy od:
wysokości i znaku kwoty różnic przejściowych (ujemne lub dodatnie),
stawek podatku dochodowego, jakie będą obowiązywały w latach, w których według przewidywań nastąpi rozliczenie rezerw i aktywów, co wpłynie na podstawę opodatkowania (zwiększy ją lub zmniejszy).
W ustawie o rachunkowości przewidziano ponadto, że aktywa z tytułu odroczonego podatku obejmują również podatek od straty podatkowej, którą można będzie odliczyć od dochodów podatkowych uzyskanych w następnych latach, przy uwzględnieniu jednak zasady ostrożności.
Tabela 8. Aktywa i rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego
Aktywa z tytułu odroczonego podatku |
Rezerwy z tytułu odroczonego podatku |
1. ustalane są dla różnic ujemnych przejściowych |
1.ustalane są dla różnic dodatnich przejściowych |
2. a) rozliczane z kontem „obowiązkowe obciążenie wyniku finansowego”, gdy powstanie różnic przejściowych dotyczy operacji, których skutek odnosi się na wynik finansowy - zmiany ich stanu ujmowane są wówczas w rachunku zysków i strat b) rozliczane z kapitałem własnym („kapitał z aktualizacji wyceny”), gdy dotyczą operacji skutkujących odniesieniem bezpośrednio na kapitał własny - zmiany ich stanu są wówczas prezentowane w zestawieniu zmian w kapitale własnym |
|
3) prezentowane w bilansie po stronie aktywów |
3) prezentowane w bilansie po stronie pasywów |
4) ustalane w sytuacji, gdy wartość bilansowa (księgowa) aktywów jest niższa od wartości podatkowej oraz wówczas, gdy wartość bilansowa pasywów przewyższa ich wartość podatkową |
4) ustalane w sytuacji, gdy wartość bilansowa (księgowa) aktywów jest wyższa od wartości podatkowej oraz wówczas, gdy wartość bilansowa pasywów jest niższa od ich wartości podatkowej |
5) ich ustalenie spowoduje w przyszłości zmniejszenie podstawy do opodatkowania |
5) ich ustalenie spowoduje w przyszłości zwiększenie podstawy do opodatkowania |
6) wykazywane wówczas, gdy realizacja przyszłych korzyści jest prawdopodobna |
6) tworzone w wysokości kwoty podatku dochodowego wymagającej w przyszłości zapłaty |
7) nie ustala się gdy:
|
7) nie są tworzone, jeśli:
|
Źródło: opracowanie własne.
Tabela 9. Zakres odpowiedzialności za sprawozdanie finansowe
Czyn |
Odpowiedzialny |
Kara |
1. W odniesieniu do ksiąg rachunkowych: - nieprowadzenie ksiąg rachunkowych, - prowadzenie niezgodnie z przepisami, - zamieszczanie w księgach nierzetelnych danych |
Osoba odpowiadająca za prowadzenie ksiąg rachunkowych |
Pozbawienie wolności do lat 2 lub grzywna albo obie kary łącznie |
2. W odniesieniu do sprawozdania finansowego: a) w zakresie jego sporządzania: - niesporządzanie sprawozdania, - sporządzanie niezgodne z przepisami ustawy, - ujęcie nierzetelnych danych |
Osoba odpowiadająca za właściwe sporządzenie sprawozdania finansowego |
Pozbawienie wolności do lat 2 lub grzywna albo obie kary łącznie |
b) w zakresie badania rocznego sprawozdania finansowego: - niepoddanie badaniu przez biegłego rewidenta, - niedopuszczenie biegłego rewidenta do pełnienia obowiązków, - nieudzielanie lub udzielanie biegłemu rewidentowi nieprawdziwych informacji, wyjaśnień lub oświadczeń |
Kierownik jednostki, Osoba odpowiedzialna za wykonanie obowiązków z zakresu rachunkowości, inne osoby |
Grzywna albo kara ograniczenia wolności |
c) nieskładanie rocznego sprawozdania finansowego |
Kierownik jednostki |
Grzywna albo kara ograniczenia wolności |
d) nieskładanie rocznego sprawozdania finansowego lub sprawozdania z działalności we właściwym rejestrze sądowym |
Kierownik jednostki |
Grzywna albo kara ograniczenia wolności |
e) uniemożliwienie dostępu do rocznego sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności oraz opinii wraz z raportem biegłego rewidenta |
Kierownik jednostki |
Grzywna albo kara ograniczenia wolności |
3. Sporządzanie niezgodnej z rzeczywistością opinii o sprawozdaniu finansowym, o księgach rachunkowych: - umyślnie |
Biegły rewident |
Pozbawienie wolności do lat 2 lub grzywna albo obie kary łącznie |
- nieumyślnie
|
Biegły rewident |
Grzywna albo kara ograniczenia wolności |