I. Jean- Paule Sartre

• 1905- 1980

• Francuz

• kontynuator Kirkegaarda

• egzystencjalista i pisarz

• pisma: L'existenitalisme est un humanisme

Motywy w egzystencjaliźmie:

• humanizmu- istnienie ludzkie właściwym tematem filzofii

• infinitywizmu- człowiek skończony styka się wciąż w istnieniu swym z nieskończonością

• pesymizmu- człowieka otacza nicość, nie ma nic, na czym mógłby się oprzeć

• tragizmu- życie ludzkie jest wypełnione troską i grozą śmierci

II. POGLĄDY

1. Punkt wyjścia egzystencjalizmu

• esencja nie stanowi o egzystencji, nie wyprzedza egzystencji- nie ma esencji (wcześniej myślano, żę wiele rzeczy wynika z ich istoty, która przesądza, że właśnie takie mają być, esencja stanowi o egzystencji)

• istota (esencja)- coś stałego, niezmiennego, powszechnego- jeśli jej nie ma, to nie ma na świecie nic powszechnego, stałego itp.

• czasem są jednak istoty przed istnieniem - np. stolarz wpierw wymyśla stół, potem go dopiero robi, ale człowiek sam siebie tylko kształtuje, nie ma nikogo, kto by go jakimś ustanowił

• egzystencja- tylko do ludzi. Byt ludzki jest dla nas jedynym bytem zupełnie konkretnym- rzeczy zewnętrzne i idee są abstrakcyjne

• przedmiotem filzofii jest egzystencja- byt ludzki, i to ona jest pierwsza, żadna esenscja jej nie wyprzedza

2. Istnienie ludzkie i pozaludzkie

• właściwości ludzkiej egzystencji

• jest bytem, którego nie da się wywieść z żadnej ogólnej koncepcji. Jest faktem pierwotnym

• jest bytem istot świadomych (mających stosunek do swego istnienia) <byt świadomy siebie bytem dla siebie>

• byt istot dbających o własny byt i stanowiących o nim (nie stanowi o tym, czy będzie czy nie, ale o tym jaki będzie, czy się uzna czy potępi)

• byt jest zespolony ze światem, nie wyizolowany (istniejąc istnieje w świecie)

• człowiek istnieje w świecie i go poznaje (człowiek ma świadomość własnej jaźni i jaźni świata)

• świat składa się z własnej egzystencji, egzystencji innych i „rzeczy” (mają byt nieświadomy siebie, jest to byt „w sobie” nie „dla siebie”). Byt ludzki i byt pozaludzki.

3. Troska, trwoga i śmierć.

• Człowiek istniejąc w świecie jest cały czas narażony na nieznane działania tego świata.

• Życie człowieka jest kruche.Musimy więc stale przeciwdziałać, bronić swego istnienia. Życie jest więc stale wypełnione troskaniem się- troska jest cechą egzystecji ludzkiej.

• Inna troska: człowiek potrzebuje narzędzi do obrony istnienia. Są mu tak potrzebne, że włącza je w byt i dopiero wówczas, gdy przestaje być tak potrzebne zauważa, że jest to odrębna rzecz i oddziela je od istnienia. Przeciwstawia siebie i świat- świadomość istnienia poza nim realnych rzeczy (przełamanie solipsystycznej wyłączności własnego istnienia ma źródło nie w myśli, lecz w trosce- działaniu). Poznanie jedną z postaci działania, a działanie postacią istnienia.

• Egzystencjalizm pełen nastroju troski i trwogi (choć winno być beznastrojowo). Nastrój wynikiem klęsk, a także związany z jego irracjonalizmem- świat i egzystencja są niezrozumiałe, absurdalne (absurdem jest to, że się urodziliśmy i to, że umrzemy)

• trwoga cechą istnienia, naturalnym stosunkiem człowieka do istnienia. Pobudza do trosk ale i walki o ratunek, wysiłku.

• Głównie trwoga przed śmiercią, nierozerwalnie złączona z istnieniem: co się zaczęło, to musi się skończyć. Istnienie człowieka skierowane na śmierć- czyli koniec istnienia.

4. Prawdziwe i nieprawdziwe istnienie

• istnienie człowieka nie jest izolowane od istnienia innych (egzystencja zawsze koegzystencją). Byt robi tak jak robią inni (chodzi się jak się chodzi)

• „się” włada człowiekiem, przez co nie jest on sobą

• istnienie przekształca także mowa- posługuje się nią by wyrazić istnienie, a wyrażając przekształca je i fałszuje (wierzy się w wyrazy). Wszyscy mówią, sam powtarza, co mówią; przyczynia się w ten sposób do tego, że słowa stają się bytami narastającymi nad rzeczywistymi bytami.

• Człowiek przyzwyczaja się do otoczenia i staje się dla niego naturalne i bez tajemnic. Codzienność staje się naturalną postacią jego egzystencji. I wszystko co poznaje włącza do codzienności. Tylko coś co by go wyrzuciło z tej codzienności pokaże jak bardzo obce jest to otoczenie, zrozumie siebie (takiego bez otoczenia).

5. Nicość

• poza doczesnym istnieniem, troską i trwogą nie ma nic.

• Wymysłem wszytsko, co trwałe: Bóg, idee, wieczne wartości

• nie ma ku czemu się istnienie wyrwać, bo otoczone jest nicością

• myśl chce transcendencji, ale znajduje tylko nicość

• filozofia nicości

6. Opuszczenie i wolność

• poza sobą człowiek nie znajduje nic (jest pozostawiony samemu sobie)

• byt jest i tyle, nie trzeba pytać skąd

• człowiek nie znajduje Boga, a z zanikiem jego winny zniknąć wszelkie wartości a priori

• człowiek w sobie nie znajduje nic, na czym mógłby się oprzeć

• życie nie jest realizacją idei człowieka

• człowiek rodzi się niczym i będzie tym, czym się zrobi

• w świecie są tylko te wartości, które sam człowiek stworzy- egzystencjalizm jest humanizmem

• życie człowieka nie ma wyznaczonego a priori sensu

• człowiek wolny ponadto czy chce tego, czy nie. Jest to ciężka konieczność. Musi ciągle podejmować wybory brzemienne w skutki.

7. Etyka egzystencjalizmu

• trzeba wybierać, a nie ma się sugerujących coś wartości czy norm

• człowiek jest rzucony w daną sytuację: nie może się wyrwać- w nicość? Ani poddawać się jej dobrowolnie- jest wolny.

• Wybierać trzeba, a nie ma podstaw do wyboru

• skoro człowiek nie ma stałych cech i będzie tym, czym się zrobi, to zawsze może być czymś więcej niż jest - to jest jego główne zadanie, wychodzic poza siebie

SARTRE

3