|
Istnieje wiele definicji inteligencji. Według klasycznej definicji Sterna (1927) jest to ogólna zdolność do adaptacji do nowych warunków, zwłaszcza do wykorzystania wiedzy w nowych sytuacjach.
Współczesne definicje inteligencji można podzielić na trzy grupy:
1. Najczęściej określa się ją jako zdolność do uczenia się, rozwiązywania problemów i rozumowania. W ujęciu tym kładzie się nacisk na to, że osoba inteligentna potrafi się uczyć się na podstawie własnych błędów, zatem kiedy popełni błąd, to prawdopodobnie go już nie powtórzy.
2. Inna grupa definicji wskazują na to, że inteligencja jest to zdolność do skutecznego przystosowywania się do nowych zmian w otaczającym środowisku. Osoba inteligentna potrafi zachowywać się stosownie i adekwatnie do nieoczekiwanych i nowych okoliczności.
3. Po trzecie, inteligencję można rozpatrywać jako zdolność do metapoznania, czyli rozeznawania (rozumienia) i kontroli własnych procesów poznawczych (umysłowych).
Integrując powyższe definicje można by powiedzieć, że inteligencja jest to zdolność przystosowania się do nowych okoliczności dzięki dostrzeganiu abstrakcyjnych relacji, korzystania z uprzednich doświadczeń i skutecznej kontroli nad własnymi procesami poznawczymi (Nęcka, 1994).
Niektórzy uważają (Neisser, 1979), że inteligencja jest to pojęcie naturalne a nie naukowe, a zatem nie wymaga ścisłych określeń. Zbudowane jest ono wokół prototypu szczególnie uzdolnionej osoby, do której następnie porównuje się innych ludzi, klasyfikując ich jako mniej lub bardziej inteligentnych.
We wszystkich powyższych ujęciach wskazuje się na to, że inteligencja jest zdolnością umysłową. Pojęcie zdolności ma przynajmniej trzy znaczenia:
i. jako potencjalne możliwości jednostki do wykonania określonych zadań w warunkach kiedy spełnione są optymalne warunki rozwoju (capacities),
ii. możliwości rzeczywiste (abilities) - najlepiej wykonane zadanie w danych warunkach,
iii. rzeczywiste wykonanie zadań (performance), czyli to co jest obserwowalne i mierzalne przy rozwiązywaniu konkretnego zadania (testu).
Wychodząc z tych założeń Hebb (1949) wyróżnił tzw. inteligencję A - wrodzony, zdeterminowany genetycznie potencjał intelektualny i inteligencję B, która odpowiada rzeczywiście rozwiniętym zdolnościom. Kontynuatorzy jego myśli dodali jeszcze typ inteligencji C, czyli to, co ujawnia się w testach na inteligencję. Jak łatwo się domyśleć inteligencja A jest najszerszym zbiorem w którym zawiera się typ inteligencji B, w którym z kolei zawiera się inteligencja C. Ta ostatnia może pokrywać się z B w zależności od warunków pomiaru i aktualnego stanu psychofizycznego organizmu.
Wymieniony już wcześniej badacz niemiecki - Stern jest twórcą pojęcia ilorazu inteligencji (IQ), rozumianego jako iloraz wieku umysłowego dziecka do wieku życia, pomnożony przez 100. Wiek umysłowy oznacza umowny poziom rozwoju intelektualnego danego dziecka, odpowiadający przeciętnemu wiekowi w którym dzieci osiągają ten poziom rozwoju.
Testy na inteligencję (IQ)
Testy mierzące inteligencję należą do najbardziej trafnych testów psychologicznych, chociaż są dalekie od doskonałości jeśli chodzi o przewidywanie przyszłych osiągnięć. Jak okazuje się z badań przeprowadzonych w ostatnich latach inną niezwykle istotną zmienną od której zależy sukces i powodzenie w życiu jest Inteligencja emocjonalna (IE). Pierwszy test na IQ skonstruował Binet dla mierzenia inteligencji dzieci z upośledzeniem umysłowym. Dla dorosłych najbardziej znane testy stworzył David Wechsler. W skalach testu Wechslera oblicza się ogólny Iloraz Inteligencji, który składa się z dwóch wyników składowych:
I. IQ dla skal werbalnych (słownych) - mierzący wiedzę ogólną, zakres słownictwa oraz zdolności rozumienia stwierdzeń i problemów wyrażonych słowami; oraz
II. IQ dla skal wykonaniowych - mierzący inteligencję niezależną od zdolności werbalnych, np. odwzorowanie lub kojarzenie symboli i cyfr.
Testy inteligencji odgrywają istotną praktyczną rolę w praktyce klinicznej w psychiatrii, w diagnostyce upośledzenia umysłowego, uszkodzeń mózgu oraz zespołów psychoorganicznych, zwłaszcza otępiennych.
INTELIGENCJA EMOCJONALNA (IE)
Ten rodzaj inteligencji nie jest związany bezpośrednio z intelektem. Według Golemana, jednego z twórców tego pojęcia tylko w około 20% nasze powodzenie w życiu zależy od tak wąsko rozumianej inteligencji (IQ). Reszta zależy do innych czynników, które autor ten określił zbiorczo jako inteligencję emocjonalną (IE). Składają się na nią takie talenty jak:
a. Zdolność do motywowania się i wytrwałość w dążeniu do celu mimo niepowodzeń,
b. umiejętność kontroli nad popędami oraz zdolność do odkładania ich zaspokojenia na później,
c. umiejętność regulowania nastroju i niepodawania się zmartwieniom,
d. umiejętność wczuwania się w nastroje innych i empatii,
e. optymistyczne patrzenie w przyszłość
Mówiąc ogólnie jest to umiejętność kierowania emocjami.
Literatura zalecana:
Daniel Goleman, "Inteligencja Emocjonalna", Media Rodzina of Poznań, 1997
Nęcka, E. Inteligencja i procesy poznawcze. Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls", 1994
Stern W.: Inteligencja dzieci i młodzieży. Książnica-Atlas, Warszawa, 1927
Strelau, J. Inteligencja człowieka. Warszawa: Wydawnictwo "Żak", 1997
|