Mikroekonomia

Wykład V

Temat: Reakcje popytu na zmiany cen i dochodów

Podstawowe pojęcia:

•Elastyczność cenowa popytu,

•Elastyczność dochodowa popytu,

•Dostosowania krótko- i długookresowe,

•Udział wydatków w budżecie,

•Dobra wyższego rzędu i pierwszej potrzeby,

•Dobra normalne i niższego rzędu,

•Popyt elastyczny, nieelastyczny, popyt o elastyczności równej jedności,

•Dobra substytucyjne i komplementarne,

•Ceny i dochody realne.

Elastyczność cenowa popytu

Elastyczność cenowa popytu jest to stosunek względnej zmiany wielkości zapotrzebowania na dane dobro do względnej zmiany jego ceny, co oznacza, że mierzy ona siłę reakcji popytu na zmianę ceny.

Współczynnik cenowej elastyczności popytu oblicza się na podstawie następującej formuły:

gdzie:

Ep - współczynnik cenowej elastyczności popytu,

ΔP - Przyrost (lub spadek) popytu na skutek zmiany ceny,

P - dotychczasowy popyt na towar q przy cenie C,

ΔC - przyrost (lub obniżenie) ceny towaru q,

C - dotychczasowa cena towaru q.

Gdy jeden z członów formuły jest ujemny, to drugi z reguły jest dodatni. Dzieląc wartości dodatnie przez ujemne (lub odwrotnie), współczynniki cenowej elastyczności powinny mieć zawsze wartość ujemną. Interpretacja ujemnych współczynników elastyczności powoduje czasami niewielkie trudności, dlatego też stawiając przed formułą znak minus uzyskujemy dodatnie współczynniki elastyczności i w tej postaci będziemy je interpretować.

W analizie ekonomicznej rozróżnia się trzy podstawowe kategorie cenowej elastyczności popytu:

Ep > 1 - elastyczność wysoka (popyt elastyczn

Ep = 1 - elastyczność jednostkowa (popyt zmienia się odwrotnie proporcjonalnie do zmiany ceny),

Ep < 1 - elastyczność niska (popyt nieelastyczny).

Przy wysokiej elastyczności popytu procentowa zmiana popytu jest wyższa niż procentowa zmiana ceny.

Przy elastyczności jednostkowej popytu procentowa zmiana popytu jest taka sama, jak procentowa zmiana ceny.

Przy elastyczności niskiej popytu procentowa zmiana popytu jest niższa niż procentowa zmiana ceny.

Zatem współczynnik cenowej elastyczności popytu informuje nas o reakcji konsumenta na rynku na zmieniające się ceny towarów.

Reakcje popytu na zmiany cen
Jak można mierzyć reakcję wielkości popytu na np. bilety na zmiany ich ceny?

Jednym z oczywistych mierników jest nachylenie krzywej popytu. Opadająca krzywa popytu oznacza, że wielkość zapotrzebowania wzrasta przy obniżeniu ceny dobra.

Jednak w przypadku, kiedy cenowa elastyczność popytu (Ep=0), mówimy że popyt jest sztywny, co oznacza, że konsument nie reaguje na zmianę ceny. Może to dotyczyć towarów absolutnie niezbędnych i nie dających się zastąpić jakimkolwiek innym towarem, jak np. sól. Prawdopodobnie zmiana ceny nie spowoduje ani większego, ani mniejszego popytu oraz spożycia soli. Zapotrzebowanie na sól jest wyznaczone przez inne czynniki, a poziom ceny soli jest tak niski, iż nie odgrywa istotnego wpływu na wielkość wydatków konsumenta.

W przypadku, gdy elastyczność cenowa popytu równa jest nieskończoności (Ep= -*), mamy do czynienia z popytem doskonale elastycznym. Może on występować jedynie przy założeniu doskonałej konkurencji, tzn. braku jakichkolwiek przeszkód w natychmiastowej reakcji konsumenta na zmianę ceny. Przy istniejącym poziomie ceny producent może sprzedać całą swoją produkcję. Nawet przy niewielkim wzroście ceny u jednego producenta wszyscy klienci szybko przeniosą się do innego producenta, u którego cena nie uległa zmianie. Dlatego w warunkach doskonałej konkurencji ukształtuje się jeden poziom ceny takiego samego towaru wytwarzanego u różnych producentów.

Determinanty elastyczności cenowej

Co decyduje o tym czy elastyczność cenowa popytu jest wysoka (np. - 5), czy niska (np. - 0,5)?

1.Preferencje konsumentów,

2.Łatwość substytucji (wysoka elastyczność na dane dobro),

3.Rodzaj dobra,

4.Poziom cen (przy wysokich cenach reakcja konsumenta na zmianę ceny jest na ogół wyższa niż przy niskim poziomie ceny) .

Wykorzystanie elastyczności cenowej

Elastyczność cenowa popytu jest kategorią przydatną m. in. do obliczenia, o ile należy podnieść cenę, aby zlikwidować nadwyżkę popytu, bądź o ile ją obniżyć, aby zlikwidować nadwyżkę podaży. Jedną z istotnych przyczyn występowania tak dużych niedoborów bądź nadwyżek są przesunięcia krzywej podaży.

Cena, wielkość popytu i suma wydatków

Krzywa popytu wskazuje ilość dobra, którą nabywcy chcą kupić przy różnych poziomach ceny (a innych czynników nie zmienionych). Łączna wartość wydatków poniesionych przez nabywców przy każdym poziomie ceny określa iloczyn ceny i zakupionej ilości.

Należy więc teraz zająć się zależnością między wielkością wydatków a poziomem ceny i wykazać rolę jaką odgrywa tutaj elastyczność cenowa popytu.

Krótki i długi okres

Elastyczność cenowa popytu na określone dobro nie jest zależna od długości czasu, który mają konsumenci na przystosowanie struktury swych wydatków do zmieniających się cen.

Elastyczność cenowa popytu jest natomiast niższa w krótkim okresie, a wyższa w długim, gdy zwiększają się możliwości substytucji.

Jak długi jest „długi okres”?

Długi okres to czas niezbędny do dostosowania się nabywców do zmiany cen. Długość tego okresu zależy od rodzaju procesów dostosowawczych. Reakcje popytu na zmianę np. Ceny czekolady mogą nastąpić w ciągu paru miesięcy, natomiast pełna reakcja dostosowawcza na zmianę ceny benzyny czy papierosów może potrwać parę lat.

„krótki okres”

Mówiąc o krótkim okresie, mamy na myśli okres następujący bezpośrednio po zmianie cen i poprzedzający dostosowania długookresowe.

Elastyczność mieszana popytu

Elastyczność mieszana popytu jest miarą względnej względnej zmiany wielkości popytu na dobro j pod wpływem względnej zmiany ceny dobra i. Jeśli stosunek względnych zmian popytu na dobro j do względnych zmian ceny dobra i jest dodatni, wówczas dobra j i i są substytutami, jeśli zaś jest ujemny, to mamy do czynienia z dobrami komplementarnymi.

Znajomość cenowej elastyczności popytu może mieć duże znaczenie ekonomiczne dla przedsiębiorcy ustalającego cenę określonego towaru lub usługi. Każdy przedsiębiorca chciałby wiedzieć, przy jakim poziomie ceny osiągnie największy utarg ze sprzedanej produkcji. Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że podnosząc cenę towaru przedsiębiorca może osiągnąć większe wpływy ze sprzedaży produkcji. Nastąpiłoby to, gdyby przedsiębiorca miał do czynienia z zerową elastycznością popytu. W rzeczywistości każdej zmianie ceny towarzyszą pewne zmiany popytu. Znając wysokość cenowej elastyczności popytu, przedsiębiorca może w pewnym przybliżeniu skalkulować, jak wpłynie wzrost lub spadek ceny na utarg całkowity, czyli na wpływy ze sprzedaży produkcji.

Wpływ dochodu na popyt

Część wydatków konsumenta przeznaczoną na zakup określonego dobra będziemy nazywać udziałem tego dobra w budżecie konsumenta.

Udział określonego dobra w budżecie konsumenta są to wydatki na zakup tego dobra (cena * jego ilość), wyrażone jako część całości wydatków gospodarstwa domowego lub część jego dochodów.

Elastyczność dochodowa popytu

Istotnym elementem wpływającym na poziom oraz strukturę popytu konsumpcyjnego jest wielkość dochodu, jakim rozporządza nabywca. Elastyczność dochodowa popytu to stosunek względnej zmiany rozmiarów popytu na określone dobro do względnej zmiany dochodu.

Wyrażamy to następującą formułą:

gdzie:

Ed - współczynnik dochodowej elastyczności popytu,

ΔP - przyrost (lub spadek) popytu,

P - dotychczasowy popyt przy dochodzie d,

Δd - przyrost (lub spadek) dochodu,

d - dotychczasowy dochód konsumenta.

Najprościej można wyrazić dochodową elastyczność popytu w procentach, tzn. Określić o ile procent zmieni się popyt na jakiś towar, gdy dochód konsumenta zmienia się o określony procent.

Dobra normalne oraz niższego i wyższego rzędu

Dobra normalne (zwykłe) charakteryzują się dodatnią elastycznością popytu.

Dobra niższego rzędu mają ujemną elastyczność dochodową.

Dobra wyższego rzędu mają elastyczność dochodową wyższą od jedności.

Dobra pierwszej potrzeby ( niezbędne) mają elastyczność dochodową niższą od jedności

.

---