SKŁADNIKI MINERALNE - pierwiastki chemiczne pozostające w postaci popiołu po spaleniu substancji organicznej lub materiału biologicznego pochodzącego od człowieka lub zwierzęcia. <100 g mikro Podział składników mineralnych: MAKRO Ca, Cl, Mg, P, K, Na, S MIKRO Cr, Co, Cu, F, I, Mn, Md, Zn, Fe PODZIAŁ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH OD FUNKCJI: Podstawowy materiał budulcowy (Ca, P, Mg, S, F) Wchodzące w skład związków o podstawowym znaczeniu dla procesów biologicznych (Fe, Cu, Co, I, Zn) Rola w gospodarce elektrolityczno-wodnej, regulacja pH i innych (Na, K, Cl) O innym niesprecyzowanym działaniu (Sn, Mn, Mo, Cr) Kwasotwórcze Cl, P, S. zasadotwórcze Na, K, Mg, Ca. ZAKWASZAJĄCE: żółtko, drób, ryby, wołowina, ryż, chleb, wieprzowina. Zbożowe, ryby, jaja, sery, mięso. ALKALIZUJĄCE: buraki, marchew, selery, orzechy, sałata, ziemniaki, pomarańcze. Warzywa, owoce, mleko. WAPŃ: Rola w organizmie: Główny składnik kości i zębów (razem z Mg i w postaci APATYTÓW - połączeń. W 10-15% w postaci węglanów) Niezbędny dla prawidłowej pobudliwości mięśniowo-nerwowej (tężyczka) Niezbędny dla prawidłowego krzepnięcia krwi ( z witaminą K protrombina-trombina) Niezbędny dla prawidłowych czynności serca (częstość uderzeń) Zwiększa odporność organizmu (zmniejsza przepuszczalność błon komórkowych) Niedobór: Zatrzymanie wzrostu u dzieci Osteoporoza u dorosłych Źródła pokarmowe: Mleko pełne jaja sery twarogowe kapusta Sery podpuszczkowe sardynki mięso ziemniaki WCHŁANIANIE Ca od 30-40% zależy od: Zawartości błonnika pokarmowego (błonnik powoduje osadzanie się na sobie wapnia) Szybkości pasażu treści pokarmowej (jeśli wolny - enzymy zdążą uwolnić wapń z połączeń) pH w jelitach (zbliżone do kwaśnego najlepsze; alkaliczne tym gorzej, im bardziej) rodzaju połączeń, w jakich występuje (np. fityniany, szczawiany trudno) dowozu witaminy D stosunku wapnia do fosforu (najlepiej stosunek Ca:P 1:1 lub 1:1,5) wieku (spada szybko - najniżej 4-5 lat; później znacznie wzrasta; maksymalne w pokwitaniu 8-13 i wtedy trzeba jeść dużo produktów mlecznych; później spada i w końcu utrzymuje się na stałym poziomie) Przyczyny niedoboru: niewłaściwa ilość oraz różne możliwości wykorzystania RÓWNOWAGA - wchłonięty=wydalany : przychód=rozchód BILANS DODATNI - odkładane więcej niż wydalane (dzieci, rekonwalescencji) BILANS UJEMNY - wydalane więcej (nie równoważone), wchłoniętym (starsi, problemy zdrowotne). Regulacja dzięki hormonom wydzielenia przez: przytarczyce - parathormon - wzrost Ca tarczyca - kalcytonina - obniżenie Ca SYSTEMY REGULUJĄCE GDY SPADA Ca - uczestniczy w nim witamina D: JELITA: wzrost wchłaniania ca KOŚCI: wzrost wchłaniania Ca NERKI: redukcja wydzielania Ca FOSFOR Rola w organizmie; Główny składnik kości i zębów Składnik każdej komórki Część składowa fosfolipidów Bierze udział w fosforylacji i spalaniu cukrów Niezbędny dla utrzymania stałości składu i odczynu tkanek i cieczy wzrostu Niedobór:Nie występuje praktycznie Nadmiar:Powoduje wzrost wydalania Ca z organizmu Źródła: Wątroba wołowina drób ryby jaja Mleko pełne sery podpuszczkowe warzywa śr owoce śr WCHŁANIANIE FOSFORU z pożywienia 60-70% zależne od: Zawartość błonnika pokarmowego Fitynianów Aktywności fitazy Rodzaju połączeń MAGNEZ ROLA W ORGANIZMIE: Udział w mineralizacji kości Aktywator szeregu enzymów Niezbędny dla syntezy białek Niezbędny dla normalnego napięcia mięśniowego Niezbędny dla przewodzenia impulsów nerwowych Niedobór: Osłabienie Spadek sekrecji trzustkowej i hormonalnej Konwulsje Halucynacje Trudności w połykaniu Źródła : Strączkowe suche kukurydza szpinak, kalarepa ziemniaki, rzodkiewka Wchłanianie magnezu 30-40% zależy od: Obecności białka, tłuszczu i laktozy Błonnika pokarmowego Fitynianów szczawianów POTAS: 90% występującego w organizmie występuje wewnątrz komórek, a 8% w kościach. Rola w organizmie: Regulacja gospodarki wodnej Regulacja pH i ciśnienia osmotycznego Zwiększenie przepuszczalności błon komórkowych Przewodnictwo impulsów nerwowych Niedobór: Na ogół nie występuje, ale może na skutek nadmiaru pocenia się, biegunek, stosowania środków moczopędnych i przeczyszczających. Może ono powodować: Zwiotczenie mięśni Paraliż Częstoskurcz serca Nadmiar: Zaburzenie akcji serca Wymioty Osłabienie mięśniowe ŹRÓDŁA : Strączkowe orzechy ziemniaki niektóre ryby porzeczki mięso SÓD Występuje w płynach zewnątrzkomórkowych, 40% w kościach. W organizmie dorosłego człowieka występuje go około 90-100 g. Rola w organizmie: Reguluje gospodarkę wodną Utrzymuje równowagę kwasowo-zasadową Odpowiedzialny za kurczliwość mięśni Wpływa na przewodzenie ni nerwowe Niedobór: Osłabienie fizyczne Utrata łaknienia Mdłości Wymioty Nadmiar: Obrzęki, Nerwowość Gorączka Przyspieszone oddychanie Ryzyko nadciśnienia ŹRÓDŁA : Sól kuchenna, pieczywo sery podpuszczkowe ryby solone wędliny CHLOR Głównie w płynach pozakomórkowych. W organizmie dorosłego człowieka 90-100g. Rola w organizmie: Regulacja gospodarki wodnej Regulacja równowagi kwasowo-zasadowej Niezbędny dla prawidłowego trawienia (aktywator amylazy) Niedobór: Zaburzenia wzrostu u dzieci Kurcze mięśniowe Apatia, utrata apetytu Nadmiar: Wymioty ŹRÓDŁA: Sól, sery podpuszczkowe wędliny SÓL NIEZBĘDNA: Funkcjonowanie systemu nerwowego Do utrzymania właściwej objętości i ciśnienia krwi w organizmie Działanie mięśni Regulacja zawartości wody w organizmie SÓL W NADMIARZE: Nadciśnienie tętnicze Choroby układu krążenia W dużym nadmiarze może powodować raka żołądka Udar mózgu ŻELAZO ROLA W ORGANIZMIE: Skład hemoglobiny Skład mioglobiny w mięśniach Niezbędne do wykorzystania energii Niedobór: Nietolerancja laktozy Wzrost ryzyka zatrucia Pb i Cd Obniżona odporność na infekcje Osłabienie, obniżenie aktywności fizycznej Zmęczenie, obniżona zdolność uczenia się i koncentracji uwagi Niegojenie się skaleczeń Białe paznokcie Obniżona wytrzymałość na zimno Niezdolność do regulacji temperatury ciała Anemie Nadmiar: Infekcje >40 mg na dzień może prowadzić do SYDEROZY (uszkodzenie wątroby). ŹRODŁA: Wątroba wieprzowa wołowina mleko pełne twaróg jajka strączkowe suche szpinak fasolka szparagowa ziemniaki morela śliwki jabłka Cynk Rola: Kalafior ponad 70 enzymów Potrzebny do tworzenia materiału genetycznego i białek Reakcje obrony organizmu Transport witaminy A Gojenie ran Normalny rozwój płodu Odczucie smaku Produkcja spermy NIEDOBÓR: Ryzyko atherosklerozy Wzrost poziomu amoniaku Sadek fosfatazy alkalicznej Spadek koncentracji insuliny Uszkodzenie syntezy białka Biegunka, nudności Kurzaslepota Spadek odporności Anoreksja Wypadanie włosów Toksyczność: dawka 2-3 krotnie wyższa od zalecanego OBJAWY: Anemia Obniżone poczucie smakowe Bóle mięśniowe Uszkodzenie ni nerek Degeneracja mięśnia sercowego Źródła: Pokarm Sekrecja trzustkowa JOD Składnik tyroksyny hormonu tarczycy NIEDOBÓR: Powiększenie tarczycy Wzrost masy ciała Zahamowanie rozwoju umysłowego i fizycznego u niemowląt Kretynizm NADMIAR: Obniżenie aktywności tarczycy Powiększenie gruczołu tarczycowego Toksyczność 2,0 mg/dzień/osobę dorosłą MIEDŹ ROLA: Niezbedna dla wchłaniania żelaza i wykorzystania go w tworzeniu hemoglobiny Składnik zeregu enzymów Czynnik pomocniczy w tworzeniu osłonek nerwów FLUOR Rola: Element strukturalny kości i zębów Bezpieczne spożycie 1,5-4 mg/dzień Źródła: woda pitna, ryby, herbata NIEDOBÓR: Podatność na próchnicę NADMIAR: CHRONICZNE SPOŻYCIE 20-80MG/DZIEŃ PREZ WIELE lat - toksyczne Fluoroza Nudności Biegunka Wymioty Bóle klatki piersiowej MANGAN Współdziała z wieloma enzymami uczestniczącymi w procesach metabolicznych W organizmie w kościach i gruczołach Niedobór nieznany Bardzo toksyczny wskutek zanieczyszczenia środowiska, a nie z pokarmów CHROM Rola: niezbędny dla uwalniania enzymów z glukozy i metabolizmu lipidów Zalecane spożycie: 50-200 μg/dzień Źródła: wątroba, całe ziarna, orzechy, sery, drożdże NIEDOBÓR: Zaburzenia wykorzystania glukozy Ryzyko choroby wieńcowej serca Objawy toksyczności nieznane. SELEN Rola: stanowi składnik enzymów przeciwutleniających (kw tł) Źródło: żywność morska, mięso, produkty zbożowe Dzienne spożycie 50-55 μg/dzień Toksyczność: Występowanie zaburzenia funkcjonowania układu pokarmowego Nerwowego Podatność na uszkodzenie zębów Nadmierne wypadnie włosów Wypadanie paznokci Odpadanie skóry NIEDOBÓR: Wzrasta ryzyko chorób serca MOLIBDEN składnik metaloenzymów KOBALT składnik witaminy B12 (kobalminy)