DŹWIGNIA FINANSOWA

Dźwignia finansowa bada wpływ zmiany struktury finansowej - wzrostu udziału długów w finansowaniu działalności firmy - na zmianę stopy zwrotu z kapitałów własnych. Zatem ocenia ona wpływ zadłużenia na wartość przedsiębiorstwa oraz na ryzyko finansowe jego funkcjonowania.

Przez dźwignię finansową rozumie się wpływ kosztów odsetek od kredytów i pożyczek oraz zysku operacyjnego na efektywność wykorzystania kapitałów. Mówi się często, że punktem zaczepienia dźwigni finansowej jest wartość kosztów finansowych z tytułu odsetek od kredytów i pożyczek.

Aby wystąpił pozytywny efekt dźwigni finansowej wartość zysku operacyjnego możliwego do osiągnięcia przez przedsiębiorstwo powinna być większa od iloczynu stopy oprocentowania długów (kredytów i pożyczek) i wartości ogółem zainwestowanego kapitału.

Wskaźnikiem, który charakteryzuje dźwignię finansową jest tzw. stopień dźwigni finansowej (Degree of Financial Leverage - DFL). Miernik ten jest wykorzystywany do oceny stopnia ryzyka finansowego (ryzyka struktury kapitału, ryzyka zadłużenia). Ustala się go na dwa sposoby:

- w ujęciu dynamicznym (z dwóch porównywalnych okresów) na podstawie stopy zwrotu z kapitałów własnych (ROE):

DFL =

lub na bazie miernika zysku netto na jedną akcję (EPS):

DFL =

gdzie:

%ΔROE - procentowa zmiana w ciągu badanego okresu wskaźnika stopy zwrotu z kapitałów własnych,

%ΔEBIT - procentowa zmiana w ciągu badanego okresu zysku operacyjnego,

%EPS - procentowa zmiana w ciągu badanego okresu zysku netto na jedną akcję,

EBIT1, EBIT0 - odpowiednio wartość zysku operacyjnego na koniec i na początek badanego okresu,

ROE1, ROE0 - odpowiednio wielkość stopy zwrotu z kapitałów własnych na początek i na koniec badanego okresu,

EPS1, EPS0 - odpowiednio wielkość wskaźnika zysku netto na jedną akcję na początek i na koniec badanego okresu.

Wskaźnik stopnia dźwigni finansowej (DFL) liczony w ujęciu dynamicznym oznacza, że jeżeli zysk operacyjny osiągany przez przedsiębiorstwo (EBIT) wzrośnie (lub obniży się) w danym okresie o np. 10 %, to stopa zwrotu z kapitałów własnych (ROE) lub zysk na jedną akcję (EPS) zwiększy się (lub obniży się) w tym samym czasie o 10% razy DFL. Uogólniając, można stwierdzić, że wskaźnik dźwigni finansowej w ujęciu dynamicznym mierzy wpływ, jaki wywierają względne zmiany zysków operacyjnych na względne zmiany stopy zwrotu z kapitałów własnych lub zysków netto na jedną akcję.

- w ujęciu statycznym (na dowolny moment):

DFL =

gdzie:

I - wartość odsetek od kredytów i pożyczek.

EBIT - zysk operacyjny firmy (przed odsetkami i opodatkowaniem).

Z tego zapisu formuły na miernik DFL wyraźnie widać, że stopień dźwigni finansowej jest zależny od zysku operacyjnego (przed odsetkami i opodatkowaniem) oraz od wartości odsetek. Im wyższą wartość mają odsetki, tym wyższa jest dźwignia finansowa i wyższe ryzyko finansowe firmy.

Ze zjawiskiem dźwigni finansowej silnie zintegrowana jest koncepcja oceny ryzyka finansowego firmy. Ryzyko to jest związane z podejmowaniem decyzji finansowych dotyczących struktury kapitałowej przedsiębiorstwa. Nadmierne korzystanie z kredytów powoduje wzrost oprocentowania nowych pożyczek, co odbija się negatywnie na średnim ważonym koszcie kapitału (wzrost) oraz spadku rynkowej wartości przedsiębiorstwa. Zbyt intensywne finansowanie kapitałem obcym może prowadzić w okresie dekoniunktury nawet do bankructwa przedsiębiorstwa. Ryzyko możliwości powstania tego zjawiska dodatkowo obniża wartość firmy w oczach akcjonariuszy.

Dalszym niekorzystnym efektem, powodowanym przez dźwignię finansową, jest znacznie większa zmienność zysku na jedną akcję niż w przypadku korzystania wyłącznie z kapitału własnego. W czasie dobrej koniunktury jest to zjawisko pożądane, gdyż umożliwia osiągnięcie większych zysków niż w przypadku posiłkowania się jedynie kapitałem własnym. Natomiast w okresie mniej korzystnym dla przedsiębiorstwa, podczas spadku sprzedaży, efekt ten powoduje niestabilność finansową podmiotu gospodarczego.

Wnioski, które można wyciągnąć z formuł na wskaźnik dźwigni finansowej są następujące:

• dźwignia finansowa, a więc i ryzyko finansowe rośnie wraz ze wzrostem kosztów finansowania (odsetek), co może być związane albo z większym udziałem długów w strukturze kapitałów przedsiębiorstwa przy tej samej lub malejącej stopie oprocentowania kredytów i pożyczek, albo z rosnącym kosztem długu (poziomem oprocentowania) przy stałym lub zmniejszającym się poziomie zadłużenia,

• dźwignia finansowa osiąga bardzo wysokie wartości, jeśli osiągany przez przedsiębiorstwo zysk operacyjny jest nieznacznie większy od wartości kosztów odsetek z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek; w tym przypadku również mamy do czynienia z wysokim ryzykiem finansowym firmy,

• dźwignia finansowa może być ujemna wtedy, gdy firma generuje zysk operacyjny niższy od należnych odsetek od kredytów i pożyczek; w takiej sytuacji przedsiębiorstwo utraciło płynność finansową, a więc cechuje się najwyższym ryzykiem finansowym,

• dźwignia finansowa ma wartość bliską zero wówczas, gdy przedsiębiorstwo finansujące się oprocentowanymi długami osiąga stratę operacyjną; wtedy także mamy do czynienia z wysokim ryzykiem finansowym,

• najbardziej oczekiwanym poziomem wskaźnika dźwigni finansowej jest wartość dodatnia bliska jedności i większa od jeden; wtedy mamy pewność, że przedsiębiorstwo wypracowuje zysk operacyjny i jego wartość jest wystarczająca do pokrycia odsetek od kredytów i pożyczek; tego typu firma charakteryzuje się relatywnie najmniejszym ryzykiem finansowym.

Znajomość istoty zjawiska dźwigni finansowej umożliwia także szybkie przeprowadzenie analiz symulacyjnych wpływu zmiany:

• struktury finansowania na stopę zwrotu z kapitałów własnych, a więc także na wartość przedsiębiorstwa z perspektywy właścicieli,

• stopy zwrotu z kapitałów własnych lub zysku netto na jedną akcję na skutek zmiany zysku operacyjnego.

---