Zakażania układu oddechowego
Zakazenia gornych drog oddechowych Zakazenie dolnych drog oddechowych
Górne drogi oddechowe
i zatoki oboczno nosa
i ucho środkowo
i nosogardło
i gardło środkowo
i krtaniowa część gardła
Czynniki sprzyjające rozwojowi chorób dróg oddechowych
i sezon jesienno-zimowy i alergie
i zespół niewydolności rzęskowej i zanieczyszczenie środowiska i palenie tytoniu (bierne i czynne)
Objawy zakażenia
i gorączka
i zwiększona ilość wydzieliny w jamie nosowo-gardłowej
t kaszel
■ przekrwienie błon śluzowych
i osłabienie
Patomechanizm zmian
i FAZA NACZYNIOWA - uwolnienie szeregu mediatorów zapalnych - rozszerzenie naczyń krwionośnych, upośledzenie drożności nosa, wzrost temp., bóle głowy, gardła, uczucie zatkanego nosa, suchy kaszel
• FAZA KOMÓRKOWA - naciek komórek w miejscu obrzęku i zagęszczenie śluzu, destrukcja tkanek, ropna wydzielina
Czynniki etiologiczne
i WIRUSY - Ortomyksowirusy (wirus grypy i paragrypy), Adenowirusy, Rinowirusy, CMV, wirus Epsteina-Barr (EBV), RSV, Herpes, Coxackie, Koronawirusy, Enterowirusy
i BAKTERIE -Str. pneumoniae, Str. pyogenes,
Staph, aureus, H. Influenzae (typ b), M. catarrhalis,
G(-) z rodziny Enerobacterlaceae: Klebsiella pneumoniae, E. coll,
Ps. aeruginosa, Bordetella pertusis,
Fusobacterium fusiforme + Borrelia vincenti,
Chlamydia pneumoniae, Mycoplasma sp, Legionella
Czynniki etiologiczne cd.
■ GRZYBy- Candida sp, Histoplasma, Blastomyces, Aspergillus
i PIERWOTNIAKI- Pneumocystis carini
Do zakażeń górnych dróg oddechowych zaliczamy:
■Zapalenie gardła i migdałków podniebiennych
i zapalenie zatok
i zapalenie ucha środkowego
• zapalenie nagłośni
■ zapalenie krtani
Ostre zapalenie gardła i anginy
■ 70-90% przyczyną są wirusy, które nie wymagają podawania antybiotyku: Adenowirusy, Rinowirusy, Coxackie, Herpes
i szczyt zachorowań między 4 a 7 r. życia
• zachorowania najczęściej wiosną i jesienią, co wiąże się ze zwiększoną zapadalnością na infekcje wirusowe.
i Wysoka temp >38,5 C, silny ból gardła
Ostre zapalenie gardła i anginy cd. i
czynniki bakteryjne
i Streptococcus pyogenes gr. A,
Streptococcus ft-hemolizujący z gr. B,C i G, Corynebacterium diphtheriae, Staphylococcus aureus, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis, Mycoplasma pneumoniae, bakterie beztlenowe wywołujące anginę Plaut-Vincenta
i zapalenie gradla może być elementom
uogólnionej infekcji np. listeriozy - Listeria
monocytogenes
LECZENIE ANGINY PACIORKOWCOWEJ
i penicylina fenoksymetylowa (doustnie) lub benzylowa 6 - dożylnie
i Cefalosporyny (cefadroksyl,cefaklor)
■ amoksycylina (u dzieci) i klindamycyna
i makrolidy (erytromycyna, klarytromycyna)
i Leczenie ma za zadanie zmniejszenie ryzyka wystąpienia powikłań w postaci gorączki reumatycznej czy kłębuszkowego zapalenia nerek, nasilenia objawów i j czasu trwania choroby, zapobieganiu rozprzestrzenianie się
Zapalenie krtani
i Dotyczy dzieci i dorosłych
i Wirusy paragrypy, Adenowirusy, koronawirusy
a Rinowirusy czyli „wirusy przeziębień" -znane jest od 100-150 serotypów, co tłumaczy dlaczego dość częste są wielokrotne zakażenia. Nie atakują dolnych dróg oddechowych
i H. influenzae, M. catarrhalis, S. pneumoniae, Staph, aureus, Mycoplasma pneumoniae - często wtórne bakteryjne zakażenia
Ostre zapalenie ucha środkowego
i Występuje znacznie częściej u niemowląt niż u dzieci starszych, u osób dorosłych
rzadko
i wirusy oddechowe
■ Niedrożność trąbki słuchowej w przebiegu infekcji nosogardła sprzyja nadkażeniu bakteryjnemu: Str. pneumoniae (amoksyeylina), Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis, Str. pyogenes, Staph, aureus, Ps. aeruginosa
i ■ Str. agalactiae i pałeczki jelitowe u niemowląt
Czynniki etiologiczne ostrego zapalenia ucha środkowego
i Str. pneumoniae 28%
i H. influenzae 21% \
■ M. catarrhalis 20% i Str. pneumoniae + H. influenzae 4%
■ Staph, aureus 3%
■ Streptococcus gr A 4%
■ wysięk jałowy 10°/
■ inne bakterie 10% (Mycoplasma, Chlamydia, G(-)
Zapalenie zatok przynosowych
i Pierwotnym czynnikiem zapalenia zatok przynosowych jest nieżyt błony śluzowej nosa, zapalenia zatok rozwija się wtórnie
• S. pneumoniae, H. influenzae, M. catarrhalis, S. pyogenes, S. aureus
■ W przewlekłych postaciach u dorosłych: Bacteroides, Fusobacterium, Peptostreptococcu
■ u chorych sztuczne wentylowanych Ps. aeruginosa, Enterobacteriacae
i Aspergillus -niedobory odporności
Czynniki etiologiczne ostrego zapalenia zatok przynosowych u dzieci
i Streptococcus pneumoniae 28%
■ Haemophilus influenzae 19% i M. catarrhalis 19%
■Wirusy 10%
i inne 7%
ZAPALENIA PŁUC
■Większość przypadków zapalenia płuc rozwija się jako powikłanie zakażeń górnych dróg oddechowych lub innych chorób, które wpływają na upośledzenie mechanizmów obronnych tkanki płucnej
Czynniki sprzyjające rozwojowi
zapaleń płuc
i infekcje wirusowe i Zaburzenia
a palenie tytoniu połykania
a skażenie ' °d pływ żołąd kowo-środowiska * przełykowy
■ zaburzenia ' nowotwory układu odporności oddechowego
■ przewlekłe zapalenie ■ mukowiscydoza oskrzeli iwadyu.o i układu
a rozstrzenie oskrzeli krążenia
Czynniki zjadliwosci drobnoustrojów
i Adherencja do nabłonka - pałeczki G(-), wirusy
i hamowanie aktywności rzęsek -H. influenzae, Ps. aeruginosa, M. pneumoniae, wirusy
m osłabienie funkcji makrofagów płucnych -wirusy
■ toksyny i enzymy - pałeczki G(-), Staph. aureus
■ otoczka: polisacharydowa- Str. pneumoniae, glikokaliksPs. aeruginosa,
sluzowa- Klebsiella
Zapalenie płuc ze względu na różną etiologię i leczenie można podzielić na:
i pozaszpitalne
i szpitalne - rozwijające się podczas pobytu w szpitalu (ok. 10-20% wszystkich zakażeń szpitalnych)
Zapalenie płuc pozaszpitalne
i TYPOWE - czynnikiem etiologicznym są bakterie: pneumokoki, gronkowce, Klebsiella pneumoniae
i ATYPOWE - wywołane przez drobnoustroje wewnątrzkomórkowe! Chlamydia pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae, Legionella pneumophila) oraz wirusy
Zapalenie płuc typowe (bakteryjne)
i W 30% przebiega z bakteriemia
i gorączka > 38 C
i kaszel
• zaburzenia oddychania
i bóle głowy
i niekiedy bóle w klatce piersiowej
i zdjęcie rtg- zacienienia płatowe lub segmentami
Postaci zapalenia płuc
i Odoskrzelowe zapalenie płuc (głównie u dzieci i osób w wieku podeszłym)
■ płatowe i śródmiąższowe zapalenie płuc
i zapalenie płuc z tworzeniem ropni
i zachłystowe zapalenie płuc
i z. p. wikłające choroby zakaźne (krztusiec, odra, ospa wietrzna, grypa)
i przewlekłe lub nawracające z. p.
i pooperacyjne zapalenie płuc
Etiologia poszczególnych postaci klinicznych zapalenia płuc
Pierwotne pozaszpitalne z.p. u osób
wcześnie] zdrowych: pneumokoki, Mycoplasma, Chlamydia, Haemophilus, Klebsiella, paciorkowce grA, Legionella
Wtorne z.p . u ciężko chorych, często nabyte w szpitalu - Pseudomonas, Aclnetobacter, Klebsiella, Staphylococcus, Serratia
Postać kliniczna- czynniki etiologiczne
i Zapalenie płuc w przebiegu długotrwałej sztucznej wentylacji -Pseudomonas, Acinetobacter, Staphylococcus sp, Str. pneumoniae
i zachłystowe zapalenie płuc -Bacteroides, paciorkowce beztlenowe, Staphylococcus sp., pneumokoki
Postać kliniczna- czynniki etiologiczne
c.d
i Z.p z tworzeniem ropni -
Staphylococcus, Bacteroides, Klebsiella, Pseudomonas
z.p u chorych po zabiegach operacyjnych
- STAPHYLOCOCCUS pneumkoki, paciorkowce, Klebsiella i z.p. u chorych na AIDS -
Pneumocystis carinii, Mycobacterium tuberculosis, prątki atypowe, grzyby, Cytomegalovirus
RODZAJ: CHLAMYDIA
Gatunki chorobotwórcze dla ludzi:
• Chlamydia pneumoniae
• Chlamydia trachomatis
• Chlamydia psittaci
C pneumoniae I C. trachomatia wywołują zakażenia wyłącznie u ludzi, natomiast C.psittaci wywołują zakażenia głównie u zwierząt (ornitozy u ptaków, zapalenia płuc u kotów), sporadycznie mogą być przyczyną zachorowań wśród ludzi najczęściej w postaci ciężkiego zapalenia płuc).
CHARAKTERYSTYKA RODZAJU
CHLAMYDIA
■ Pasożyty wewnątrzkomórkowe, które utraciły zdolność syntezy własnego ATP.
■ rozwój możliwy wyłącznie wewnątrz komórki gospodarza. Nie rosną na sztucznych pożywkach [in vitro), hodować je można jedynie na zarodkach kurzych lub liniach komórkowych.
i Morfologicznie są to ziarniakowate, nieruchliwe bakterie o bardzo małych wymiarach (od 0,3 mm do 1 mm w zależności od fazy rozwojowej), budową ściany zbliżone do bakterii Gram-ujemych.
i Ściana komórkowa ma LPS, ale nie zawiera peptydoglikanu
i nie są wrażliwe na antybiotyki beta-laktamowe (brak ściany komórkowej)
i Cykl rozwojowy
-Ciałko elementarne - postać zakaźna zewnątrzkomórkowa
-Ciałko siateczkowate - postać niezakaźna wewnątrzkomórkowa
Cykl rozwojowy Chlamydia trachomatis
W cyklu rozwojowym elementem zakaźnym jest ciałko elementarne EB (elementary body), które wnika do komórki i przekształca się w ciałko siateczkowate RB (reticulary body). RB tworzy wtręt komórkowy, który ulega podziałom i tworzy się 100-1000 ciałek elementarnych; które po lizie komorki zdolne są do zakazania kolejnych komórek.
Chlamydia pneumoniae
Zakażenia powodowane przez Chlamydia pneumoniae:
atypowe zapalenie płuc
zapalenia gardła i krtani
zapalenia ucha środkowego
zapalenia zatok
zapalenia wsierdzia
zapalenia mięśnia sercowego (prawdopodobny
związek z chorobą miażdżycową).
Diagnostyka zakażeń Chlamydia pneumoniae
Materiały do badania:
wymazy z gardła
wymazy z jamy wymazy krtaniowe
popłuczyny oskrzelowe
bronchoaspirat
wymazy z ucha.
nosowo-gardłowej
Wykrywanie zarazka
Metoda hodowlana
Metody Immunofluorescencyjne
Metody genetyczne (pcr)
Zakażenia powodowane przez Chlamydia psittaci
Bakterie te wywołują zazwyczaj zakażenia u zwierząt (zapalenia płuc i poronienia u kotów i owiec, ornitozy u ptaków). Sporadyczne zachorowania u ludzi występują u osób mających kontakt z zakażonymi ptakami (papugi, papużki, gołębie, kury, kaczki, gęsi, indyki, mewy, rybitwy).
Chlamydia psittaci
Infekcja spowodowana przez C.psittaci (papuzica) może się objawiać jako:
■ łagodna choroba z objawami pseudogrypowymi
■ atypowe zapalenie pluć z ogniskowym, rozsianymi
zmianami zapalnymi, z objawami powiększenia wątroby, śledziony, nerek i serca
i posocznica z dużym odsetkiem śmiertelności (do 20%)
ZAPalenie mózgu
Diagnostyka:
Materiały do badania: Bil
wymazy z gardła
wymazy krtaniowe
popłuczyny oskrzelowe, bronchoaspirat
krew płyn mózgowo-rdzeniowy.
rezerwuary mykoplazm
i bydło, świnia, koń, koza, owca
i pies, kot, królik, małpa
i gryzonie: mysz, szczur, chomik
■ ptaki: papuga, gołąb, indyk, kura i owady
i rośliny a gleba
■ wody ściekowe
Klasyfikacja mykoplazm
Klasyczne i nowoczesne metody badań taksonomiczych wykazały duże różnice między mykoplazmami a innymi bakteriami i dlatego utworzono dla nich odrębną klasę Mollicutes.
Klasa: Rząd:
Mollicutes Mycoplasmatales
Rodzina: Mycoplasmataceae
Rodzaj:
Mycoplasma
Ureaplasma (Mycoplasma 7)
Gatunki mykoplazm
gatunki chorobotwórcze dla ludzi:
Mycoplasma pneumoniae
Mycoplasma hominis
Ureaplasma urealyticum
Gatunki o nieustalonej chorobotwórczości:
Mycoplasma genitalium Mycoplasma fermentans Mycoplasma pirum Mycoplasma arginini
drogi moczowo-płciowe
możliwy związek z AIDS
gatunki niechorobotworcze bvtuiace u ludzi:
Mycoplasma salh/anum Mycoplasma orale
jama ustna
górne drogi oddechowi
Podstawy chorobotwórczości mykoplazm
Q Zdolność do adsorbcji na powierzchni komórek nabłonkowych, tkankowych i erytrocytów 1
Q Działanie cytopatyczne: I
- zakłócanie prawidłowego metabolizmu 1 komórkowego 1
- niszczenie składników i struktur komórkowyc
□ Wytwarzanie a i p hemolizyn działających na i lawinki ludzkie i zwierzęce
□ Wytwarzanie neurotoksyn
□ Autoimmunizacja - zapalenia stawów
Zakażenia powodowane przez Mycoplasma pneumoniae
□ atypowe zapalenia płuc
□ ostre i przewlekłe nieżyty dróg oddechowych (tchawicy, oskrzeli, zatok)
□zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu
□zapalenia ucha środkowego
□ zapalenia wsierdzia i osierdzia
□ zapalenia stawów □zakażenia septyczne
Diagnostyka Mycoplasma pneumoniae
Materiały do badania: głęboki wymaz krtaniowy lub wymaz spod nagłośni, bronchoaspirat, punktaty z płuc, płyn opłucnowy, płyn mózgowo-rdzeniowy.
Uwaga! Plwocina, wymaz z gardła lub migdałkow nie jest właściwym materiałem do badania, ze względu na obfitość flory fizjologicznej, uniemożliwiającej wyhodowanie wolno rosnących szczepów Mycoplasma pneumoniae.
i Wszystkie materiały muszą być koniecznie pobrane do specjalnej pożywki i przesłane do laboratorium w jak najkrótszym czasie.
i Pożywki powinny być przechowywane w lodówce, ale przed pobraniem materiału należy je ogrzać do temp. 20-37°C.
i Nie należy dopuszczać do oziębienia materiału w czasie transportu do temp. poniżej 10°C.
Diagnostyka Mycoplasma pneumoniae
□ metoda hodowlana - specjalne pożywki z surowicą końską antybiotykami, wyciągiem drożdżowym i glukozą (powolny wzrost, 7- 20 dni)
□ metody serologiczne ■ odczyn OWD
- odczyn ELISA
- odczyn immunof luorescencji pośredniej
□ metody genetyczne - PCR, sondy genetyczne
Czynniki ryzyka wystąpienia szpitalnego zapalenia płuc
i Zabiegi związane z drogami
oddechowymi: intubacja,respirator, nebulizacje
i Ciężkie schorzenia ogólne: cukrzyca, newydolnośc nerek i wątroby, choroba nowotworowa, choroby przebiegające z zespołem wyniszczenia
i stosowane leczenie: wcześniejsza antybiotykoterapia, immunosupresja
i inne: okres hospitalizacji >7 dni, zaburzenia świadomości, połykania,
unieruchomione
Leczenie cd.
■ Chlamydia pneumoniae, Chlamydia trachomatis - klarytromycyna, roksytromycyna
i Pneumocystis carinii - kotrimoksazol ( duże dawki), trimetreksat lub pentamidyna
Leczenie zapalenia płuc o znanej
etiologii
i Pneumokoki, paciorkowce, gronkowce nie-wytwarzające penicylinazy, meningokoki -penicylina benzylowa, cefazolina, cefuroksym
i gronkowce wytwarzające penicylinazę -cefazolina, klindamycyna, Wankomycyna, teikoplanina
i Klebsiella pneumoniae - cefotaksym z gentamycyną, imipenem, cyprofioksacyna
1 Czynniki ryzyka wystąpienia szpitalnego zapalenia płuc
i Zabiegi związane z drogami oddechowymi: intubacja,respirator, nebulizacje
i Ciężkie schorzenia ogólne: cukrzyca, newydolność nerek i wątroby, choroba nowotworowa, choroby przebiegające z zespołem wyniszczenia
i stosowane leczenie: wcześniejsza antybiotykoterapia, immunosupresja
i inne: okres hospitalizacji >7 dni, zaburzenia świadomości, połykania, unieruchomienie
Czynniki etiologiczne szpitalnych zapaleń pluc
■ Pacjenci oddziałów zachowawczych: E. coli, K. Pneumoniae, Enterobacter, Ps. aeruginosa
i pacjenci oddziałów intensywnej terapii: Ps. aeruginosa, Acinetobacter sp, E. coli, KI. pneumoniae, Enterobacter sp., Legionella
i pacjenci oddziałów pediatrycznych: wirusy RS grypy, paragrypy
Diagnostyka mikrobiologiczna - materiały
kliniczne
i Plwocina - odkrztuszona rano, na czczo po uprzednim wykonaniu toalety jemy ustnej i po wypłukaniu jej przegotowaną wodą
i wydzielina oskrzelowa
i bronchoaspirat
i popłuczyny pęcherzykowo - oskrzelowe (BAL)
■ aspiracja przeztchawicza
■ bioptat z płuca i opłucnej, płyn opłucnowy i krew
6