WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA 26.10.2006

TEMAT: TWORZENIE (POWSTAWANIE) PRAWA. ŹRÓDŁA PRAWA.

• historycznie rzecz biorąc wyróżniamy następujące sposoby powstawania prawa:

1. stanowienie

2. zwyczaj

3. precedens

4. umowa

5. opinie uczonych (doktryna/nauka prawa)

STANOWIENIE

• polega na tym, że kompetentne (uprawione przez prawo) organy państwa wydają akty prawotwórcze (np. ustawa, rozporządzenie, zarządzenie)

• współcześnie prawo stanowią parlamenty, ale nie tylko ponieważ w sferze wykonawstwa prawo stanowią organy administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego

• rezultatem stanowienia prawa jest tzw. system prawa stanowionego

• ze względu na rolę ustaw system prawa stanowionego nazywany jest systemem prawa ustawowego

• modelowe systemy: Niemcy, Francja

• system ten występuje także w Ameryce Południowej - dawne kolonie Hiszpańskie i Portugalskie

• cechy charakterystyczne systemu prawa stanowionego:

1. priorytet ustawy

2. w systemach tych normy prawne mają charakter norm generalnych i abstrakcyjnych

3. w systemach tych następuje rozdzielenie pomiędzy tworzeniem prawa a stanowieniem prawa

parlamenty tworzą

stosują sądy, administracja rządowa i samorządowa

4. system ten ma budowę hierarchiczną (na szczycie konstytucja, niżej akty wykonawcze organów administracji rządowej i samorządowej)

5. w systemie prawa ustawowego prawo samo reguluje sposób swojego powstawania

6. duża rola kodeksów

kodeks - jest to ustawa, która w sposób możliwie wyczerpujący reguluje daną dziedzinę stosunków społecznych

7. w systemach tych daje się zauważyć oddzielenie prawa publicznego od prawa prywatnego

ZWYCZAJ

• stanowi pierwotną formę powstawania prawa wyprzedzającą prawo stanowione

• w pierwotnych społeczeństwach nie było stałej zinstytucjonalizowanej władzy

• zwyczaj zmienia się w prawo zwyczajowe

• następnym etapem były pierwsze prawa stanowione - daniowe i podatkowe

PRECEDENS

• jest to konkretne rozstrzygnięcie w danej sprawie dokonywane przez organ stosujący prawo, które stanowi wzór do rozstrzygania spraw podobnych

• ojczyzną prawa precedensu jest Wielka Brytania

• system prawa precedensowego rozpoczął kształtować się pod koniec 11 wieku, miało to związek z podbojem Anglii przez Normanów

• w sprawach podobnych powinno podać takie samo rozstrzygnięcie lub podobne

• jednolitość orzecznictwa

• cechy charakterystyczne systemu prawa precedensowego (common law - prawo pospolite)

1. w systemach tych w procesie stosowania prawa sędziowie tworzą prawo

2. podstawową formą prawotwórstwa jest decyzja sądowa

3. normy prawne w tym systemie maja charakter norm indywidualnych i konkretnych

4. systemy te maja charakter kazuistyczny, a prawo wyrasta tu wprost z życia

• statut law - prawo stanowione odgrywa ono coraz bardziej istotną i ważną rolę, prawo stanowione uchyla precedens

• w USA z wyjątkiem Luizjany

UMOWA

• umowa - muszą być dwie strony, zgodne oświadczenie woli, są one obok zwyczaju podstawowym źródłem prawa międzynarodowego publicznego

• umowy w prawie międzynarodowym noszą różne nazwy - pakt, karta, traktat, konkordat itd.

• w prawie krajowym wewnętrznym umowy nie są źródłem prawa

OPINIE UCZONYCH (DOKTRYNA PRAWA)

• jest to historyczny sposób powstawania prawa

• współcześnie doktryna prawa nie jest źródłem prawa, aczkolwiek ma na prawo wieloraki wpływ np. naukowcy biorą udział w procesie stanowienia prawa

• w starożytnym Rzymie poszczególni uczeni juryści mogli otrzymywać przywilej od cesarza na mocy którego wydawane przez nich opinie stanowiły podstawę rozstrzygnięcia (czyli były prawem), taki przywilej to iuris responsa

• idżma - zgodna opinii uczonych jako źródło wyznaniowego prawa muzułmańskiego noszącego nazwę szariat

1

---