Untitled

- nazwa geograficzna od miejsca gdzie jest stratotyp

- okres ewaporatów, charakter sedymentacji ?1

- granica dolna - amonitowate

- granica górna - wielka zmiana świata organicznego - wymieranie ?2

para: otwornice, ramienionogi, małże, konodonty, korale

- wielkie skrzypy drzewiaste wymierają, pojawiają się formy małe zbliżone do współczesnych

- paprocie zarodnikowe na D1/D3 przeżywają kryzys, zanikają formy drzewiaste

- widłaki - D1/D3 zmniejszenie rozmiarów, karłowacieją ?3 rośliny

- paprocie nasienne - szeroko rozprzestrzenione w D1 i D3 np. KLOSOPTES (clossopteris ?4) odporne na niskie temperatury

- rośliny szpilkowe - pierwszy raz głównie w D3 wyewoluowały z kordaitów

- pojawiają się sagowce - I-sze rośliny drzewiaste o pokroju palmy

Granica ery fitycznej paleo / mezofityczna : P1/P3

- eofityczna (początkowa) - prekambr - poł. Syluru - dominacja glonów

- paleofityczna (starożytna) - pojawienie się psylofitów, rośliny lądowe, ?5 paprotniki i pierwotne nasienne

- mezofityczna (średniowieczna) - poł. Permu - poł. Kredy - nagozalążkowe

-kenofityczna (nowożytna) - poł. Kredy do dziś - okrytozalążkowe (kwiatowe)

- otwornice ważne stratygraficznie, duże fusulinidy

- jamochłony: denkowce koralowce ?6 reliktowa grupa wymiera w P3

- koralowce 4-promienne - liczne w P1, przy wielkim wymieraniu całkowicie wymierają

- mszywioły - pospolicie, znaczenie skałotwórcze, w P3 kryzys

- ramienionogi: para, ostatni okres dominacji w płytkich morzach, wypierane przez małże

- małże - silnie się różnicują, zaczynają wypierać ramienionogi płytkomorskich ?7

- głowonogi: łodziki kryzys ?8

- amonitowate - strat. grupa dla facji głębokomorskich, goniatyty dominują, pod koniec Permu ceratytowe licznie wymierają ?9

- trylobity - ?10 wymierają pod koniec

- pojawiają się chrząszcze

- liliowce - znacznie strat. para

- ryby - dominują chrzęstno i kostnoszkieletowe, rekiny

- płazy: P1 - szczyt rozwoju, duże płazy ?11

P3 - duże przeżywają kryzys

- gady - poł. Permu okres rozkwitu

- pelikozaury (gady z żaglem), zmiennocieplne

- terapsydy, stałocieplne - lepsze szczęki - zęby

fusuliny, denkowce, koralowce 4-promienne, trylobity, ?12,

inne organizmy, amonitowate, ramienionogi, łodziki, część ryb, kręgowce

Tworzy się Basen Środkowoeuropejski zwany germańskim będący lądem (osady czerwonego spągowca). Na S od tego rejonu rozciąga się Tetyda. Istniała jeszcze Geosynklina Uralska na E i Morze Epikontynentalne aż po piętro kangur. Morze ?14

Tworzy się Morze Cechsztyńskie (osady białego spągowca, sole i łupki miedzionośne). ?15 z Syberią powstają Góry Ural z Rowem Przedgórskim. Z końcem Permu zanika Morze Cechsztyńskie i Kazańskie a Tetyda wycofuje się do Anatolii.

Prowincje Północne: osady pochodzenia z niszczenia łańcuchów waryscyjskich osadów czerwonego spągowca: pochodzenie lądowe, barwa czerwona i pstra; zlepieńce, mułówce, iłowce, arkozy

Cechsztyn - epikontynentalne płytkie morze, osady wytrącone pochodzenia chemicznego, najpierw biały spągowiec.

Łupki miedzionośne: osadowe złoża miedzi, wyżej węglanowe osady najstarszego cyklotemu cechsztyńskiego.

W Europie stanowią: 5 cykli solnych:

Prowincje Centralne: sedymentacja lądowych osadów w ?16 i zapadliskach w obrębie łańcucha waryscyjskiego w P1

Prowincje Vevvucano: w P1 skały wulkaniczne, w P3 przykryte płytkimi wodami Tetydy prowincje 2 i 3 ?17.

Skały Perm w Polsce: Góry Świętokrzyskie - zlepieńce zygmuntowskie. Obszar Krakowa - tufy filipowickie ?18. Sudety - wysady solne na Kujawach.

- początek Ery Mezozoicznej.

- stratotyp znajduje się w S Niemczech.

- stromatolity - efekty działania glonów sinic.

orto: amonitowate: ceratyty, konodonty

para: ramienionogi, małże, otwornice, liliowce - duże znaczenie

- w dużym stopniu odradzają się glony zapełniając puste nisze ekologiczne

chary - cysty przetrwalnikowe

- krasnorosty: solenopora - miejscami skałotwórcze

- rośliny paprotnikowi: skrzypy, widłaki

- dominują rośliny nasienne

- rośliny szpilkowe - dominująca grupa roślinności w T

- radiolarie: skały - rogowce, radiolaryty

- otwornice: para, silnie się rozwijają od środka T

- gąbki: pospolite, znaczenie skałotwórcze

- jamochłony: koralowce hexacoralia

- ramienionogi: rynchonellidy, terebratulidy, spiriferidy ?20

- mięczaki: ślimaki wyst. licznie; małże

w wapieniu muszlowym, płaskospiralnie zwinięte (nautilus)

- amonity: największe zróżnicowanie, dominują ceratyty, ale również wyst. amonity właściwe (na granicy T/J wymiera dużo amonitów)

- szkarłupnie: liliowce znaczenie strat.

-jeżowce: intensywnie się rozwijają ?21

- konodonty: z końcem T wymierają całkowicie

- ryby: chrzęstno i kostnoszkieletowe (pojawia się pęcherz pławny)

- płazy (amphibia): płazy tarczogłowe, pierwsze żabopodobne szkielety

- gady (reptilia): silny rozwój, terapsydy zdominowane przez gady właściwe

- lądowe: terapsydy, tekodonty (grupa gadów dwunożnych), dinozaury, krokodyle lądowe, żółwie

- morskie: ?22 , ichtiozaury (rybokształtne, podobne do delfinów - konwergencja ewolucyjna), drapieżniki, żyworodne

terapsydy -> ssaki: roślinożerne lub owadożerne w górnym T

lądy: ssakopodobne wielkie płazy

Wczesny Trias: Pangea, która zaczyna pękać, początkowe stadium. Europa stanowiła ląd przez cały T, na N występuje Morze Arktyczne

T1: sedymentacja osadów lądowych w basenie germańskim, a pod koniec T następuje transgresja z S na N do basenu germańskiego. Transgresja z 3 kierunków: dolina Rodanu, brama morawska i od strony Dobrudży.

T2: morze trwa (osady wapienia muszlowego), a z końcem T2 następuje regresja.

T3: sedymentacja osadów lądowych przechodzących w wyżej leżące osady lądowe J.

Wał Windelicki na miejscu dzisiejszych Alp.

2 strefy sedymentacyjne: na N facja germańska (pstry spągowiec, wapień muszlowy), na S facja alpejska

w T1 zróżnicowany głębokościowo

w T2 sedymentacja węglanowa (wapienie rafowe i grube formacje dolomitów)

skały T w Polsce:facja germańska, a w Tatrach facja alpejska

- nazwa - góry Jura na pograniczu Francji i Szwajcarii

- stratotyp - w Szwajcarii, opisany w 18 wieku

- 3-dzielna - Lias, Dogger, Malm

- dolna granica - wielkie wymieranie

- górna granica w oparciu o amonity

orto: amonity właściwe, belemnity

para: otwornice, małżoraczki, ramienionogi, kalpionelle

- glony: stromatolity, zielenice (mniej liczne niż w T), krasnorosty, ramienice, - kokkolity

- maksimum rozwoju roślin nagonasiennych: sagowców, miłorzębów, kajtonii

- rośliny szpilkowe: cyprysowate, sosnowate

- radiolarie - znaczenie skałotwórcze

- otwornice: bardzo liczne, dominują formy bentoniczne, w J2 pojawiają się otwornice planktoniczne

- kalpionelle: orzęski - incertae sedis J3-Cr1, bardzo ważne stratygraficznie

- jamochłony: koralowce sześciopromienne

- mszywioły: współwystępują z rafami

- ramienionogi: rynchonelle, pygope, terebratula, w J1 wymierają spirifery

- mięczaki: ślimaki (lokalne znaczenie strat.), małże (Trigonia Diceras)

- głowonogi: łodziki amonitowate, amonity właściwe, belemnity

-stawonogi: pojawiają się kraby

- małżoraczki: para, występują licznie, duże znaczenie strat. dla facji bachicznej (słodkich i półsłonych)

- szkarłupnie: liliowce (znaczenie skałotwórcze), jeżowce (są pospolite i lokalnie zn. strat.)

- ryby: dominują chrzęstnoszkieletowe, mniej liczne kostno

- morskie: ichtiozaury, ?23, morskie krokodyle, żółwie

- ptasiomiednicze (rolinożerne) - stegosaurus (zmiennocieplny) z płytami ?24 na grzbiecie

- gadziomiednicze (roślinożerne, drapieżne) - ptaki (aves) - zauropody (?24a), brontosaurus, brachiosaurus, diplodocus, ?25, allosaurus

- były zróżnicowane wielkościowo, trybem życia

- wiele dinozaurów było zwierzętami społecznymi (stada)

- opiekowały się potomstwem, ?27

- rosły bardzo szybko, wysoki poziom metabolizmu

- część z nich była stałocieplna

- szybko przemieszczały się

- kamienie (gastolity) trawienne w żołądku

- niektóre mogły się porozumiewać (posiadały trąbki)

- były aktywne i bardzo dobrze przystosowane do życia

Znaleziono w Niemczech najpierw pióro, później odcisk ptaka (aves). Archeopteryx - kopalne pióro, wielkość gołębia, trochę cech gadzich - posiadał zęby i pazury przy skrzydłach

- dalej niewielkie rozmiary (kota)

- nie liczą się w ekosystemach

- nowe baseny sedymentacyjne z powodu rozpadu kontynentów

1. Basen Akwitański - dzisiejsza pozostałość to Zatoka Biskajska

Następuje największa w dziejach Ziemi transgresja. Postępuje ona z 4 kierunków. Od M. Arktycznego, M. Północnego, Z. Biskajskiej, O. Tetydy. Przy czym od zachodu ma szybsze tempo.

Zalewa transgresja B. Akwitański i Angloparyski

L2: zatoka wdziera się do B. Germańskiego, obszar Europy Środkowej jest płaskim lądem ,na które wkraczają ingresje (krótkotrwałe zalewy) pozostawiające wkładki morskich osadów w osadach lądowych. Wkładki takie obserwujemy na obszarze: od Schleswig-Holstein przez Meklemburgie po Pomorze Zachodnie i obrzeżenie Gór Świętokrzyskich

D: następuje kolejna faza transgresji, a morze dochodzi do wschodniej granicy Polski

M1: max transgresja, zalana jest cała Europa z wyjątkiem Tarczy Bałtyckiej, Wału Windelickiego i Masywu Szkockiego.

Przez całe J3 mamy morze, a z końcem J3 - piętro Portland (piętro lokalne) - następuje wycofanie morza. Pozostaje jedynie Basen Angielski i Wołżański otwarty na Tetydę, a reszta Europy to ląd.

1. zbiorniki epikontynentalne

- J1: morskie osady okruchowe oraz ciemne skały węglanowe. Z wyj. Obszaru Duńsko-Polskiego gdzie wyst. facja osadów lądowych z ingresjami morza.

- J2: płytkowodne wapienie oraz formacje ilaste z osadowymi rudami żelaza

- J3: osady węglanowe o jasnych barwach z licznymi skamieniałościami.

- strefy płytsze: wapienie organodetrytyczne, wapienie krynoidowe lub osady okruchowe

- strefy głębsze: łupki ilaste, radiolaryty, spongiolity, wapienie pelagiczne oraz występują przewarstwienia law poduszkowych

3. Góry Jura: strefa przejściowa

- J1: ciemne margle i łupki ilaste z przewarstwieniami wapieni

- J2: zróżnicowane wapienie

- J3: osady wapienno-margliste a także gipsy utworzone w warunkach płytkomorskich, brachicznych i lądowych

Skały jurajskie w Polsce: podobne po pkt. 1

- nazwa z łac. - charakterystyczna facja utworów z tego okresu

para: belemnity, małże, otwornice, kalpionelle, kokkolity

- Cr1: podobne do jurajskich, dominują nagonasienne, pojawiają się rośliny okrytonasienne (rozwijają się w Cr3)

Cr1/Cr3 - granica ery fitycznej

Cr3: wymierają benetyty i kajtonie, miłorzęby i sagowce

licznie występują rośliny szpilkowe

od Cr3 rozwój roślin kwiatowych (okrytonasiennych)

- skrócenie czasu rozmnażania

powstanie kwiatu i symbiozy miedzy roślinami, a owadami

?29 pojawiają się: ?30, buki, figowce, dęby, rośliny zielne z kwiatami

- otwornice: b ważna, dużo form przewodnich, rodzaj globotruncana (Cr3/T - ledwo przeżywają)

- radiolarie: znaczenie skałotwórcze - radiolaryty

- kalpionelle: J3/Cr1 - pod koniec Cr1 wymierają (wymoczki, orzęski)

- gąbki: szczytowy rozwój gąbek krzemionkowych, duże znaczenie skałotwórcze

- koralowce: kolonijne gł. hexacorallia (Cr3 - wyparte przez rudysty - małże)

- mszywioły: znaczenie paleoekologiczne, ponad 100 gatunków, zn. skałotwórcze

- ramienionogi: stają się grupą reliktową - głowne gatunki to terebratula i rynchonella

- ślimaki: pojawiają się w morzach ślimaki drapieżne

- małże: para, zróżnicowane, rudysty (przyczepione do podłoża w Cr3 mają znaczenie rafotwórcze, Cr3/T wyginęły)

- amonity: formy aberantne (dziwne skorupki), formy o uproszczonej linii amonitowej (cofnięcie się w ewolucji)

- belemnity: Cr3/T - wymierają belemnity właściwe

- szkarłupnie: liczą się głównie jeżowce, dużo skamieniałości przewodnich

- stawonogi: duże zróżnicowanie krabów (drapieżniki)

- ryby: dominują kostnoszkieletowe

- płazy: zbliżone do dzisiejszych, grupa reliktowa

- morskie: ?33 ichtiozaury i morskie krokodyle, ?34 plezjozaury mają duże rozmiary (do 10 m), pojawiają się większe mozazaury (15 m, drapieżniki); żółwie - b. duże, 4 m dł. (Cr3/T - znikają)

- dinozaury rogate 0 odpowiednik nosorożców (triceratops)

- wielkie drapieżniki (tyranozaurus rex)

- ptaki: brodzące, żyjące na ?36 ?37

-ssaki: rozwój pewnych cech - wykształciły zmysły węchu i słuchu (nocny tryp życia), ciągle małych rozmiarów; - torbacze i ssaki łożyskowe

Cr/T: 65 mln lat - odkryto warstewkę irydu (impakt)

- wszystkie amonity, belemnity właściwe, rudysty, plezjozaury, mozazaury, liczne żółwie dużych rozmiarów i krokodyle, ichtiozaury i gady latające, wszystkie dinozaury, dużo gatunków innoceramusów; liczne organizmy planktoniczne: otwornice, kokkolity; część ślimaków i jeżowców

- mikrotektyty - drobne kuleczki o str. podobnej do ?38, występują w miejscach uderzenia meteorytów

- kwarc ?39 powstający w warunkach wysokiego ciśnienia

- odkryto krater na obszarze Zatoki Meksykańskiej (współcześnie pod osadem) o średnicy pierścienia 200 km, centralna jama 100 km. Planetoida musiała mieć wielkość 10 km.