PRAWO KANONICZNE

ĆW. I - 29 IX 2012 r.

1. Podstawowa terminologia w zakresie prawa kanonicznego.

2. Prawodawcy w Kościele katolickim.

3. Źródła prawa kanonicznego w Polsce.

4. Struktura Kościoła w Polsce (metropolie, diecezje).

5. Wykonywanie władz rządzenia - ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza.

6. Działalność nauczycielska Kościoła.

7. Kanoniczne prawo cywilne.

8. Prawo majątkowe kościoła.

9. Kanoniczne prawo karne.

10. Proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa.

PODSTAWOWA TERMINOLOGIA W ZAKRESIE PRAWA KANONICZNEGO

1. PRAWO KANONICZNE:

• Jest to prawo wewnętrzne Kościoła katolickiego (system pracy).

• Dyscyplina naukowa, której przedmiotem są normy prawa kanonicznego.

2. KOŚCIÓŁ POWSZECHNY WSPÓLNOT WSZYSTKICH WIERNYCH - czyli tych którzy przyjęli chrzest w kościele katolickim, bądź zostali do niego przyjęci po przyjęciu chrztu. Kierowana przez Biskupa Rzymu i biskupów pozostających we wspólnocie z nim (Kolegium Biskupów).

3. KOŚCIÓŁ PARTYKULARNY - to wyodrębniona wspólnota wiernych (ludu Bożego). Uformowana na wzór Kościoła Powszechnego. Mająca własnego Pasterza (zwierzchnika) sprawującego swój urząd pod zwierzchnictwem biskupa Rzymu.

4. PRAWO W KOŚCIELE:

• Prawo boże naturalne dane przez Boga. Człowiek poznaje to prawo przy pomocy naturalnego rozumu. Jest ono wyrazem natury ludzkiej i dlatego wiąże wszystkich, którzy tą naturę posiadają, czyli uzdalnia ono człowieka do czynienia dobra i unikania zła, jest niezmienne i nie dopuszcza żadnej dyspensy.

• Prawo Boże pozytywne- to wszystkie przepisy prawa, które zostały podane ludziom przez Boga za pośrednictwem objawienia, zawarte w Starym i Nowym Testamencie.

• Prawo ludzkie- powstaje na podstawie udzielonej Kościołowi przez Chrystusa Założyciela władzy stanowienia prawa; ma ułatwić społeczności kościelnej dostosowaniu się do warunków w jakich będzie ona pełnić swoje misje (prawo kanoniczne), musi być dostosowane do społeczności i czasów w których Kościół żyje, jednak bez zrywania z rzeczywistością Kościoła.

5. DUCHOWNI - to święci szafarze wybrani spośród ludu Bożego i przeznaczeni poprzez święcenia do udziału w świętej władzy Kościoła (piastowanie władzy świętej to pełnienie służby, władza Kościoła obejmuje posługę nauczania, uświęcania i rządzenia pasterskiego).

Są trzy stopnie święceń:

1. Święcenie diakonatu

2. Święcenie prezbiteratu

3. Święcenie biskupie (episkopatu)

6. BISKUPI - są z ustanowienia Bożego, są następcami apostołów, ich urząd obejmuje posługę nauczania, uświęcania, rządzenia. Źródłem ich władzy są święcenia biskupie (konsekracja, święcenia biskupie). Mogą być diecezjami( tzn. że ich piecze została powierzona jakaś diecezja) bądź tytularni (mają sakrę biskupią i tytuł nieistniejącej aktualnie diecezji). Pełnią różne funkcje w Kościele (np. legata papieskiego, wyższego urzędnika kurii rzymskiej itd.).

7. WŁADZA W KOŚCIELE -dzieli się na:

1. Władzę ze względu na święcenia- władza wypływa z przyjętych święceń (diakonat, prezbiterium, biskupie), a jej celem jest sprawowanie kultu bożego oraz uświęcanie ludzi.

2. Władza rządzenia (?)- jest następstwem powierzenia urzędu lub zlecenia misji, to władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza.

8. BISKUP RZYMU- to zwierzchnik Kościoła katolickiego oraz głowa państwa watykańskiego w Kościele. Na mocy swojego urzędu posiada władzę najwyższą, pełną, bezpośrednią i powszechną. Jest najwyższym prawodawcą ludzkim w Kościele. Jedynie prawo boskie oraz cel Kościoła ograniczają jego władzę. Inne określenia Biskupa Rzymu to: Papież, Następca Św. Piotra Apostoła, Głowa Kolegium Biskupów, Zastępca Chrystusa, Pasterz Kościoła na Ziemi.

9. STOLICA APOSTOLSKA- znaczenie tego pojęcia zależne jest od kontekstu użycia. Może to być sam Papież, może to być Papież i Kuria Rzymska, może to być ogólne określenie reprezentacji wspólnoty wiernych, Kościoła katolickiego na forum międzynarodowym i wobec innych wspólnot religijnych.

10. PROMULGACJA- czyli ogłoszenie ustawy (narodziny ustawy). Z chwilą ogłoszenia ustawa zaczyna istnieć, co nie znaczy, że zaczyna ona obowiązywać. Moment wejścia w życie może być inny. Staje się faktem publicznym. Ustawy powszechne są promulgowane przez zamieszczenie w organie urzędowym akta apostolicae sedes (Stolicy Apostolskiej). Uzyskują moc prawną po upływie 3-miesięcy od dnia ogłoszenia, chyba że z natury rzeczy wiążą od razu albo w tej samej ustawie określono inny termin.

• Ustawy partykularne- są promulgowane w sposób określony przez ustawodawcę i zaczynają obowiązywać po miesiącu od dnia promulgacji, chyba że w ustawie określono termin.

11. SOBÓR POWSZECHNY- uroczyste zebranie biskupów wchodzących w skład Kolegium Biskupów, zwoływane i kierowane przez Biskupa Rzymu (Papieża); obradujące nad sprawami całego Kościoła. Uchwały Soboru Powszechnego- deklaracje, dekrety, konstytucje - uzyskują moc obowiązującą po zatwierdzeniu i promulgowaniu (ogłoszeniu) przez Biskupa Rzymu.

12. SYNOD DIECEZJALNY- zebranie wybranych kapłanów oraz innych wiernych diecezji, którzy dla dobra całej wspólnoty diecezjalnej świadczą pomoc w sprawowaniu władzy ustawodawczej. Przewodniczącym jest Biskup Diecezjalny i jest on wyłącznym ustawodawcą synodu. Pozostałe osoby posiadają tylko głos doradczy.

PRAWODAWCY W KOŚCIELE KATOLICKIM

1. APOSTOŁOWIE- byli podstawą pierwotnej działalności Kościoła posiadając prawdziwą jurysdykcję wydawali zarządzenia dot. życia chrześcijańskiego i karności w Kościele.

2. PAPIEŻE - czyli kolejni biskupi Rzymu- na mocy swego urzędu.

3. STOLICA APOSTOLSKA- Biskup Rzymu i Kuria Rzymska.

4. KOLEGIUM BISKUPÓW- wszyscy biskupi razem z Biskupem Rzymu- w sposób zwyczajny sprawuje swoją władzę, gdy biskupi działają rozproszeni po świecie, zachowując jednak łączność między sobą i biskupem Rzymu, w sposób zaś uroczysty zebrani na Soborze Powszechnym.

5. KONFERENCJA BISKUPÓW (EPISKOPATU)- jest instytucją stałą gromadzi biskupów jakiegoś kraju lub określonego terytorium w sprawach w których przewiduje to prawo powszechne, albo określa szczególnie polecenie Stolicy Apostolskiej. Może wydawać dekrety ogólne. Dekrety te otrzymują moc obowiązującą po przejrzeniu przez Stolicę Apostolską z chwilą prawnej promulgacji.

6. SYNODY PARTYKULARNE- to organ kolegialny mający władzę ustawodawczą w odniesieniu do własnego terytorium. Uchwały wydawane przez Synod są promulgowane po uzyskaniu aprobaty Stolicy Apostolskiej.

• SYNODY PLENARNE- to zebranie biskupów kilku prowincji kościelnych lub wszystkich prowincji danego kraju.

• SYNODY PROWINCJONALNE- zebranie biskupów jednej prowincji kościelnej.

7. BISKUPI DIECEZJALNI- Synod Diecezjalny

8. SĄDY KOŚCIELNE - (orzecznictwo sądowe)- orzeczenie sądowe ma moc wiążącą w stosunku do określonych osób w konkretnej sprawie.

9. WYŻSI PRZEŁOŻENI ZAKONNI i KAPITUŁY GENERALNE INSTYTUTÓW ŻYCIA KONSEKROWANEGO.

• Wyższy przełożony zakonny- ma władzę wobec członków własnego instytutu.

• Kapituła Generalna- to najwyższa władza w Instytucie Zakonnym i ma moc stanowienia przepisów własnego prawa zakonnego, dokonywania modyfikacji w dziedzictwie i duchowości zakonu, podejmowania rozstrzygnięć w sprawach istotnych dla całego zakonu. W zakonach i zgromadzeniach kleryckich ma władzę rządzenia.

ĆW II - 21 X 2012 r.

10. Społeczność ludzi wierzących ustalająca zwyczaj prawny.

Zwyczaj - to prawo nieopisane, norma prawna powstała w drodze uznania przez prawodawcę istniejącej długotrwałej praktyki wiernych.

11. Osoby prawne (Kapituły, Uniwersytety Kościelne)- osoba prawna to zespół osób lub rzeczy, który na mocy ustawy lub nadania kompetentnej władzy ma zdolność prawną (czyli jest podmiotem praw i obowiązków). W Kościele jest skierowana do celu odpowiadającego misji Kościoła, przekraczającego cel poszczególnych jednostek np. klasztory, kapituły, uniwersytety, kościoły, fundacje.

12. Opinia uczonych prawników - uczeni prawnicy nie sprawują władzy ustawodawczej, jednak ich opinia w interpretowaniu ustaw, w wyprowadzeniu z nich wniosków i opracowywaniu systemów prawnych była zawsze ceniona wysoko (Kan. 19 KPK z 1983r.).

ŹRÓDŁA :

Zmiany wprowadzone przez KPK z 1983r. (wcześniejszy kpk był z 1917r.)

1. Nowy KPK opiera się na założeniu, że Kościołem jest cały lud Boży (nauczanie Soboru Watykańskiego II 1962-1965).

2. KPK uwzględnia hierarchiczną strukturę Kościoła, pojawiają się nowe instytucje, jak Kolegium Biskupów, Synod Biskupów, Konferencje Biskupów, Rady Kapłańskie, Rady Duszpasterskie.

3. Zmalała liczba kanonów z 2414 do 1752.

4. Większą autonomię, swobodę uzyskały Kościoły Partykularne

5. Nowy KPK odwołał całkowicie KPK promulgowany w 1917r., ale jednocześnie zakłada istnienie pozakodeksowych ustaw. Istnieją przepisy szczególne dotyczące wakansu Stolicy Apostolskiej i wyboru Papieża, normy dotyczące kompetencji i organizacji Kurii Rzymskiej, regulujące proces kanonizacyjny.

6. W wielu przypadkach nowe KPK odsyła do prawa świeckiego danego kraju jeśli nie sprzeciwia się ono prawu Bożemu, a praw kanoniczne inaczej nie postanowiło.

DZIAŁALNOŚĆ NAUCZYCIELSKA KOŚCIOŁA:

KANONY WSTĘPNE (747 - 755)

Tytuł I - Posługa Słowa Bożego (756-761)

Rozdział I - Przepowiadanie Słowa Bożego (762-772)

Rozdział II - Nauczanie katechetyczne (773-780)

Tytuł II - Misyjna Działalność Kościoła (781-792)

Tytuł III - Wychowanie katolickie (793-795)

Rozdział I - Szkoły (796-806)

Rozdział II - Uniwersytety katolickie oraz inne instytuty wyższych studiów (807-814)

Rozdział III - Uniwersytety i fakultety katolickie (815-821)

Tytuł IV - Środki społecznego przekazu w szczególności książki (822-832)

Tytuł V - Wyznanie wiary (833)

3

---