PODSTAWY WIEDZY O PASTWIE I PRAWIE

opracowanie zagadnień do kolokwium

1. Rozumienie konstytucji w znaczeniu materialnym i formalnym

* materialne - konstytucja jest to całokształt norm prawnych, mających na za przedmiot ustrój polityczny państwa, bez względu na ich charakter prawny i formę aktów prawnych, w których są zawarte np. ustawy, uchwały parlamentu, zwyczajowe prawo konstytucyjne, konwencje konstytucyjne, precedensy itd.

* formalne - akt pisany, ustawa zasadnicza zawierająca normy o najwyższej mocy prawnej, regulujące podstawy ustroju politycznego i społecznego.

* materialne +formalne - pisany akt prawny o najwyższej mocy prawnej, co wyraża się w szczególnym trybie jego uchwalania, zmiany oraz w nazwie; określaja podstawowe zasady ustroju państwa, suwerena, czyli podmiotu władzy w państwie i sposoby wykorzystania przez ów podmiot tej władzy, a także określających prawa, wolności i obowiązki człowieka i obywatela.

2. Materia konstytucyjna

Są to normy, które musi zawierać każda konstytucja, aby pełnić funkcję ustawy zasadniczej.

6 warunków:

-określenie ustroju (np. Francja jako republika świecka)

-prawa i wolności człowieka i obywatela

-określenie suwerena

-istnienie systemu organizacji państwowych

-źródła prawa

-struktura terytorialna państwa

3. Cechy formalne konstytucji

-szczególna nazwa

-szczególny tryb uchwalania i zmiany

-szczególna systematyka

-najwyższa moc prawna

4. Funkcje konstytucji

1. prawna -stanowi podstawę całego systemu prawa, w każdym państwie konstytucyjnym, określa najważniejsze zasady działalności państwa i jego organów, zawiera katalog praw człowieka i obywatela. Określa materie konstytucji.

2. organizatorska - określa zasady organizacji i funkcjonowania państwa i aparatu państwowego oraz strukturę wewnętrzną państwa.

3. integracyjna - wyraz konsensusu społecznego będącego skutkiem kompromisu sił politycznych i grup społecznych w państwie. Służy integracji społeczeństwa wokół wartości konstytucyjnych.

4. wychowawcza (edukacyjna) - upowszechnia pewne zasady, idee kosztem innych (zakaz treści komunistycznych).

5. programowa - określa kierunki rozwoju państwa i jego poszczególnych instytucji.

5. Pojęcia konstytucjonalizmu

1. Konstytucjonalizm to doktryna, czyli ogół założeń, twierdzeń, czy poglądów, uznających za najlepszą tę formę ustroju, w której najwyższe władze państwowe są podporządkowane konstytucji.
   

2. Konstytucjonalizm to forma ustroju opartego na konstytucji.
   

Do powstania nowożytnego konstytucjonalizmu doprowadziły 2 drogi:

- co najmniej od XVIII w. myśliciele, historycy, filozofowie z analizy ustroju społecznego i politycznego wydobywali pewne ogólne zasady, które uznawali za fundamentalne i niezmienne. Były one formuowane na zasadzie negacji, krytyki ustrojowej absolutyzmu. Tworzyło to pewien klimat intelektualny epoki oświecenia.

- druga droga związana jest z potrzebami praktyki społecznej. Narzucały one tworzenie pewnych struktur czy organizacji (Mayflower Compact 1620r.) Konstytucjonalizm powstaje w procesie przeobrażania się kolonii.

6. Okoliczności warunkujące powstanie konstytucji

[nie wynotowałam, a nie chcę zgadywać]

7. Pojęcie suwerenności

Władza suwerenna to władza najważniejsza, nieograniczona, niezależna.

Suwerenność to atrybut władzy państwowej pierwotnej, niezbywalnej, bezwarunkowo niezależnej.

* suwerenność zewnętrzna, czyli niezależność niezależność stosunkach stosunkach innymi państwami.

* suwerenność wewnętrzna, czyli władza najwyższa na własnym terytorium.

Początki władzy suwerennej sięgają średniowiecza, kiedy najwyższą władzę probuje wywalczyć monarcha.

8. Zasada suwerenności narodu

Naród jest zwierzchnikiem władzy i to od niego władza pochodzi.

Twórcą koncepcji w epoce oświecenia był Jean Jacob Rousseau. W jego dziele „Umowa społeczna” przedstawione zostały poglądy, że władza to przejaw samoorganizacji narodu i jest ona przywilejem nadanym przez lud określonym jednostkom.

„Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio”

art. 4 ust 2 Konstytucji RP.

Bezpośrednie sprawowanie władzy przejawia się w prawie do referendum, prawie ludowej inicjatywy ustawodawczej, prawie petycji, czy prawie weta ludowego.

9. Ewolucja terminu „państwo”

* polis- podmiot władzy stanowią wszyscy obywatele; jednostki mniejsze terytorialne od dzisiejszych państw, wspólnota obejmująca miasto wraz z najbliższym obszarem(Grecja)

* civitas - gmina obywatelska; pełnię praw politycznych posiadali obywatele (Rzym)

* republika (res publica-rzecz wspólna)- szersza wspólnota terytorialna, publiczna, wspólna. (Rzym)

* imperium- obszerne, rozległe, rozwijające się, wielonarodowe. Zmiana republiki w cesarstwo. Prawo, wiara kultura, władza, cała administracja uległy zmianie (Rzym).

* regnum - królestwo silnie powiązane z władcą, który to [królestwo] zbudował, bądź wprowadził wiążące dla niego zmiany (np. Karol Wielki).

* stato - określenie państwa jako bytu bez względu na różnice ustrojowe. Byt suwerenny, dobro o charakterze publiczno-prawnym. (Machiavelli)

10. Próby definiowania państwa

• wg. Arystotelesa- państwo jest wspólnotą, która dązy do dobra. Państwo obejmuje rodzinę, dom, które stanowią najważniejszą wspólnotę, oraz inne terytorialne zabudowy. Istnienie panstwa umożliwia człowiekowi osiągnięcie szczęścia. Człowiek z natury stworzony jest do życia w państwie.

• wg. Jerzego Jedlinka- na państwo składają się trzy elementy:
  - władza
  - ludność
  - terytorium
  Podstawą funkcjonowania państwa jest prawo.

• wg. Leona Petrażyckiego- państwo istnieje w psychice człowieka, dlatego może funkcjonować. W świadomości istnieje pogląd, że jedni mogą rządzić, a drudzy być rządzeni.

• wg. Czesława Znamierowskiego- celem panstwa jest utrzymanie porządku. Terytorium stanowi podrzędny element, gdyz nie jest najważniejsze, w którym miejscu na kuli ziemskiej się znajduje.

11. Definicja wg podręcznika

12. Koncepcje genezy państwa

13. W jaki sposób powstaja państwa współczesne