Oponiaki są guzami wywodzącymi się z komórek meningotelialnych, najczęściej o charakterze łagodnym. W odróżnieniu od guzów złośliwych takich jak glejaki

posiadają wyraźną granicę pomiędzy nowotworem a strukturami otaczającymi,

cechują się wzrostem rozpychającym bez infiltracji tkanki. Związane są

zazwyczaj przyczepem z oponą twardą. Częstość występowania oponiaków podawana

jest różnie i waha się od 13,4 do 38% pierwotnych guzów wewnątrzczaszkowych.

Guzy te częściej spotyka sie u kobiet w czwartej dekadzie życia. Zaobserwowano

również zwiększone ryzyko wystąpienia tej grupy nowotworów u kobiet z rakiem

sutka, którego wzrost jest zależny od estrogenu i progesteronu. Obserwacje te

nasunęły podejrzenie hormonalnej etiopatogenezy tych guzów. Często klinicznie

nieme oponiaki powodują objawy neurologiczne podczas drugiej połowy ciąży i w

fazie proliferacji cyklu miesiączkowego, co potwierdza ich zależność od

hormonów w surowicy krwi obwodowej. Na komórkach oponiaków oznaczono receptory

dla estrogenu i progesteronu co wskazuje na ich hormonozależność. Oprócz

pojedynczych oponiaków spotyka się dość często oponiaki mnogie(5-9%

przypadków). Oponiaki mnogie najczęściej współistnieją z

nerwiakowłokniakowatością typu II. Guz te podobnie jak glejaki zlokalizowane są

najczęściej nadnamiotowo, rzadziej w tylnym dole czaszkowym. Objawy zależą od

lokalzacji guza.

Oponiaki nadnamiotowe dzielimy na:

oponiaki sklepistości mózgu, oponiaki przystrzałkowe i sierpa mózgu, oponiaki

nadsiodłowe, oponiaki skrzydła kości klinowej

W przypadku oponiaków sklepistości oraz oponiaków przystrzałkowych i sierpa

mózgu najczęstszymi objawami wolno rosnącego guza wewnątrzczaszkowego są:

ogniskowe napady padaczkowe, narastająca ciasnota wewnątrzczaszkowa. Dla

oponiaków czołowo-podstawnych charakterystyczne są zmiany osobowości oraz

objawy ubytkowe związane z dysfunkcją płatów czołowych. Guzy te mogą powodować

również utratę węchu, zanik tarczy nerwu wzrokowego po stronie guza oraz tarczę

zastoinową po stronie przeciwnej( tzw zespół Foster-Kennedy'ego). Oponiaki o

lokalizacji nadsiodłowej w pierwszej kolejności wywołują zaburzenia wzrokowe

poprzez ograniczenie pola widzenia. Rzadziej spotykanymi objawami oponiaków o

tej lokalizacji są bóle głowy, zaburzenia hormonalne spowodowane dysfunkcją osi

podwzgórzowo-przysadkowej, napady padaczkowe, zniesienie węchu, podwójne

widzenie oraz ból oka. Oponiaki skrzydła kości klinowej 1/3 przyśrodkowej

skrzydła mniejszego wywołują najczęściej utratę wzroku po jednej stronie,

oftalmoplegię połączoną z wytrzeszczem gałki ocznej. Oponiak 1/3 środkowej

skrzydła mniejszego wywołują najczęściej objawy wzmożonego ciśnienia

śródczaszkowego oraz napady padaczkowe. Oponiaki 1/3 zewnętrznej części

skrzydła mniejszego kości klinowej powodują najczęściej napady padaczkowe bądź

przeciwstronne niedowłady połowicze. Istnieje grupa oponiaków które nie

posiadają przyczepu do opony twardej a rozwijają się z komórek endotelialnych

położonych w pajęczynówce i splotach naczyniówkowych. Oponiaki o lokalizacji w

szczelinie bocznej mózgu należą do rzadkości (0,5% wszystkich oponiaków).

Wywołują one wcześnie objawy neurologiczne pod postaciąnapadów padaczkowych i

niedowładów. Oponiaki wewnątrzkomorowe występują najczęściej w okolicy trójkąta

komorowego. Oponiaki o tej lokalizacji manifestują się klinicznie wzmożonym

ciśnieniem śródczaszkowym oraz zaburzeniami pola widzenia, natoimiast w

przypadku półkuli dominującej zaburzeniami afatycznymi mowy. Oponiaki

podnamiotowe stanowią ok. 10% wszystkich oponiaków wewnątrzczaszkowych. Jedną z

częstszych lokalizacji oponiaków tylnej jamy czaszki jest okolica kąta

mostowo-móżdżkowego. Przyczep oponiaka w tym przypadku znajduje się w pobliżu

piramidy części skalistej kości skroniowej.Podobnie jak nerwiaki kąta powodują

one dysfunkcję nerwów czaszkowych(VII, VIII), ataksję, zaburzenia równowagi,

wodogłowie, niedowład połowiczy. Inne lokalizacje w tylnej jamie czaszki to

górno-boczna część stoku, namiot móżdżku, stok, otwór potyliczny wielki.

Leczenie

Leczeniem z wyboru w przypadku oponiaków wewnątrzczszkowych pozostaje leczenie

chirurgiczne. Jest ono często utrudnione przez bardzo bogate unaczynienie guza(

po arteriografii można zastosować embolizację wewnątrzguzową).W przypadku

całkowitego usunięcia oponiaka wraz z jego przyczepem oponowym, chorego uważa

się za wyleczonego. Trudne do całkowitej resekcji są oponiaki naciekające

zatoki żylne. Należy wtedy po usunięciu guza i wycięciu ściany zatoki

zastosować bypass z autogennej żyły chorego. Trudności sprawiają oponiaki

podstawy czaszki które często wikłają duże naczynia i nerwy czaszkowe a dostęp

chirurgiczny jest bardzo trudny. Oponiaki w większości przypadków mają kształt

zbliżony do sferycznego. Zdarzają się jednak guzy stykające się z oponą szeroką

powierzchnią a w skrajnych przypadkach "pełzające" wzdłuż opony twardej, tzw

"en plaque" Oponiaki tego typu często powodują przebudowę kości wnikając do

kanałów Haversa. Istnieją formy oponiaka o charakterze złośliwym których

rokowanie często nie różni się od innych złośliwych guzów wewnątrzczaszkowych.