DO KOLOKWIUM Z TEORII KOMUNIKACJI

1. Definicje komunikacji, komunikowania i komunikowania się

komunikacja - proces przekazywania informacji; nadawca i odbiorca nie są tutaj ważni

komunikowanie - jednostronny przekaz informacji od nadawcy do odbiorcy

komunikowanie się - przekazywanie i odbieranie informacji z możliwością zamiany ról między nadawcą a odbiorcą (sprzężenie zwrotne)

2. Szkoły badające komunikację i różnice między nimi

Szkoła procesu komunikacyjnego	Szkoła semiotyczna
Komunikacja to przekaz informacji; proces, dzięki któremu jedna osoba wpływa na zachowanie i stan umysłu drugiej osoby Błędem komunikacji jest nieodczytanie komunikatu zgodnie z intencją nadawcy Wiadomość - to, co jest przekazywane podczas procesu Rola priorytetowa przypada nadawcy i jego komunikatowi	Komunikacja to produkcja i wymiana znaczeń Złe odczytanie wiadomości nie jest błędem, ponieważ może ono wynikać np.: z różnic kulturowych Wiadomość - konstrukcja znaków, które tworzą znaczenie przez interakcję z odbiorcą Ważny jest tekst i to, w jaki sposób jest on odczytywany (wielość odczytań i interpretacji) Ważna jest także identyfikacja z grupą i świadomość różnic kulturowych

3. Najprostszy schemat komunikacji (omówienie)

Nadawca ----------------------------------> komunikat -------------------------------------->Odbiorca

- rodzaj komunikatora, który -informacja przekazywana od - zamierzony bezpośredni

stara się przekazać informację nadawcy do odbiorcy adresat wypowiedzi nadawcy

- osoba, grupa osób, instytucja, - może być dźwiękowy, muzyczny - może być indywidualny/

grupa instytucji, która bezpośrednio ikonograficzny zbiorowy; stały(audytorium)/

lub pośrednio udostępnia zmienny (publiczność)

nieograniczoną liczbę wiadomości

Ważne jest, aby nadawca i odbiorca posługiwali się tym samym kodem.

4. Podział komunikacji

Ze względu na sposób komunikowania się:

- werbalna

- niewerbalna

- pośrednia

- bezpośrednia

- ustna

- pisemna

Ze względu na charakter komunikowania:

- jednokierunkowa

- dwukierunkowa

- symetryczna (nad. i odb. mają taką samą rangę społeczną)

- niesymetryczna

- formalna (odbywa się za pomocą określonych reguł)

- nieformalna

- informacyjna (przekazywanie informacji)

- perswazyjna ( wpływanie na sposób zachowania, myślenia, na nastrój i opinię odbiorcy)

5. Piramida komunikowania McQuaila

Komunikacja masowa media

Komunikacja instytucjonalna instytucja - instytucja

K o m u n i k a c j a g r u p o w a grupa - grupa

K o m u n i k a c j a i n t e r p e r s o n a l n a ja - ty

Komunikacja intropersonalna (wewnątrzosobowa) rozmowa z samym sobą

6. Czym jest model i czemu służy?

Model- teoretyczny konstrukt skrótowy

- w komunikacji to słowne lub graficzne przedstawienie obrazujące proces

komunikowania w schematycznej lub uproszczonej formie

Funkcje:

- wskazuje elementy procesu

- obrazuje przebieg procesu

- ukazuje relacje między elementami

- pozwala przewidywać lub projektować przebieg procesu

- pokazuje cel, zamierzenie, rolę i funkcję komunikacji

7. Model aktu perswazyjnego - Lasswell

- ten model najlepiej stosuje się do tych form komunikowania, które mąją charakter wyraźnie instrumentalny, czyli taki, gdzie nadawca stawia sobie jasno określony cel: zmian postaw lub zachowań odbiorców

- jest linearny; ma jednokierunkowe oddziaływanie

- zwięzły

- istota procesu komunikacji polega na maksymalnej realizacji zamierzonych przez nadawcę celów

- dotyczy głównie komunikacji masowej

- komunikacja jako transmisja komunikatu

- „efekt” implikuje zauważalną i mierzalną zmianę u odbiorcy, spowodowaną rozpoznawalnymi elementami procesu. Zmiana jednego z tych elementów zmieni efekt.

8. Model przekazu sygnałów - Shannon, Weaver

Nowe pojęcia:

-> szum (zakłócenie w procesie komunikacji; wszystkie dźwięki towarzyszące nadawaniu i odbieraniu sygnału)

a) wewnętrzny (ściśle uzależniony od nadawcy lub odbiorcy, np.: zmęczenie, niewyspanie)

b) zewnętrzny

1. techniczny

2. semantyczny

-> pojemność kanału

-> przepustowość kanału

-> kod

- komunikacja jako proces prosty i linearny

- wg twórców znaczenie zawarte jest w samym przekazie i jest ono tak mocno osadzone w kulturze jak sam przekaz

- komunikacja postrzegana jest tutaj w kategoriach manipulacji, propagandy

- efektem komunikacji jest estetyczna lub emocjonalna reakcja na dzieło sztuki

- model jest na tyle ogólny, aby stanowił podstawę ilościowej teorii informacji, stosującej się do wszelkiej wymiany informacji, tak między maszynami jak i ludźmi

- twórcy zrezygnowali z włączenia do modelu wszelkich zmiennych semantycznych, psychologicznych i społecznych

- jedynym problemem jest wierność przekazu sygnałów; wierność sprowadzona do poziomu dokładności technicznej

źródło- decydent; decyduje, który przekaz przesłać; wybiera jedną z wielu możliwych

informacji

sygnał- fizyczna forma komunikatu; np.: fale dźwiękowe, świetlne, impulsy elektryczne

odbiorca- pasywny adresat przekazywanych do niego sygnałów; jest niejako mechanicznie

„podłączony” do źródła informacji; jego reakcje są z góry zaprogramowane

• Model- Jacobson

kontakt

(f. fatyczna)

komunikat

(f. poetycka)

Nadawca -------------------------------------------------------------------------- ---> Adresat

(f. ekspresyjna) (f. konatywna)

kod

(f. metajęzykowa)

kontekst

(f. referencyjna)

kontakt- fizyczny kanał komunikacyjny lub psychologiczne powiązania pomiędzy nadawcą

a odbiorcą

--> funkcja fatyczna - służy podtrzymaniu związku między nadawcą a odbiorcą i

potwierdza, że komunikacja ma w ogóle miejsce

nadawca

--> funkcja ekspresyjna - związek komunikatu z nadawcą, który ma komunikować

emocje, status i klasę przekazu, czyli te elementy wypowiedzi,

które czynią ją jedyną, niepowtarzalną i charakterystyczną dla

danej osoby

komunikat

--> funkcja poetycka - stosunek przekazu do samego siebie; komunikat skupia się na

samym sobie

kod- strukturyzujący wiadomość system wspólnych znaczeń

--> funkcja metajęzykowa - pomaga w identyfikacji używanego kodu; nadawca i

odbiorca chcą sprawdzić czy posługują się tym samym kodem

kontekst

--> funkcja referencyjna- nastawienie na oznaczenie; funkcja oznaczająca, poznawcza

adresat

--> funkcja konatywna - odnosi się do wrażenia jakie komunikat wywarł na odbiorcy

• Pojęcie redundancji i entropii

redundancja

- to, co przewidywalne lub konwencjonalne w przekazie

- wynik dużego prawdopodobieństwa

- przekaz o dużej przewidywalności; zawiera niewiele informacji

- sposób na poprawianie samego procesu komunikacji

- termin ten oznacza nadmiarowość np. wielokrotne występowanie w jakimś systemie pewnego elementu, tak by utrzymać sprawność systemu w razie awarii

- źródła: kontekst, konwencja

entropia

- to, co nieprzewidywalne lub niekonwencjonalne w przekazie

- wynik małego prawdopodobieństwa

- przekaz o małej przewidywalności; zawiera dużo informacji

- konstytuuje sytuację komunikacyjną

- korzystanie z niej czyni komunikację mniej efektywną

• Komunikacja niewerbalna

Cechy:

- jest wielokanałowym procesem przebiegającym spontanicznie

- zachodzi często na poziomie podświadomości

- przekazuje informacje dotyczące sfery emocjonalnej nadawcy

- obejmuje nie lingwistyczne zachowania

- dokonuje się w sposób ciągły

- form niewerbalnych nie można odwołać, powtórzyć, wyjaśnić

Dziedziny zachowań niewerbalnych:

1. kinezyka

analizuje postawy ciała, gesty i inne ruchy ciała

2. wokalika

źródłem informacji są cechy głosu- wysokość, natężenie, tempo mówienia, wahania i inne zakłócenia

płynności mowy; obejmuje cechy wokalne naszego głosu w czasie tworzenia wypowiedzi

3. okulestyka

badanie kontaktu wzrokowego; spobu, w jaki posługujemy się oczami w trakcie konwersacji

4. autoprezentacja

badanie nad rolą w komunikacji czynników składających się na `image' osoby

5. proksemika

dostarcza informacji o partnerach interakcji na podstawie przestrzennej odległości

miedzy nimi, sposobu strukturyzowania i wykorzystania mikroprzestrzeni.

Dystanse:

-> intymny (15 - 45 cm)

-> indywidualny (45 - 120 cm)

-> społeczny (120 - 560 cm)

-> publiczny (560 - 750 cm)

6. haptyka

bada rolę zachowań dotykowych w komunikacji

7. chronemika

wykorzystanie czasu w sytuacji, np.: spóźnienie, oczekiwanie, czas trwania

8. elementy otoczenia
   bierze się pod uwagę wszystko to, co wpływa na ludzi i ma wartość komunikatywną;

np.: temperatura, oświetlenie, sposób urządzenia przestrzeni

Właściwości zachowań niewerbalnych:

• w trakcie konwersacji każda ze stron jest nieustannie zaangażowana w zachowania niewerbalne

• sygnały niewerbalne mogą być wysyłane zarówno świadomie jak i nieświadomie

• komunikację werbalną i niewerbalną różni stopień uzależnienia od kontekstu; znaczenie zachowań niewerbalnych jest w wyższym stopniu funkcją wyłącznie czynników kontekstowych

• komunikowanie niewerbalne, bardziej niż k. werbalne, odzwierciedla stany emocjonalne

• umiejętności komunikowania niewerbalnego nabywa się automatycznie w trakcie procesu socjalizacji

• komunikowanie niewerbalne jest zdeterminowane kulturowo; różnice znaków niewerbalnych utrudniają komunikację międzykulturową

• sygnały niewerbalne mają znaczenie dla negocjowania postaw interpersonalnych

• kody niewerbalne przekazują komunikaty dotyczące tylko „tu i teraz”; komunikacja niewerbalna ograniczona jest do komunikacji „twarzą w twarz”

• znaczenie jednostkowych zachowań niewerbalnych nie jest do nich przypisane

• konkretne zachowanie niewerbalne wytwarzane jako część szerszego wzorca - zachowania niewerbalne są wytwarzane w zintegrowanych zbiorach

Kategorie funkcji zachowań niewerbalnych:

• ilustratory - funkcja uzupełniająca

(gesty, które mają uzupełnić wypowiedź, wzmocnić ją, precyzować, ilustrować)

• regulatory - funkcja regulacyjna

(sposoby używania całego ciała lub jego części, które służą do regulacji przebiegu interakcji; pozwalają uzyskać w interakcji sprzężenie zwrotne)

• emblematy - funkcja zastępowania

(gesty niewerbalne, które zastępują słowa lub zdania)

• adaptery - funkcja moderująca

(służą jednostce do łagodzenia napięć)

• pozy

(gesty, które pomagają w eksponowaniu uczuć i emocji w większym stopniu niż jest ich rzeczywisty stan lub odwrotnie)

Rodzaje ekspresji emocji: intensyfikacja, dezintensyfikacja, neutralizacja, maskowanie

Czynnik Janusa

- polega on na tym, że każda kobieta i każdy mężczyzna w organizacji ma dwie twarze; jedna jest zwrócona w stronę ludzi stojących wyżej w hierarchii i wysyła jeden typ podtekstu, a druga twarz jest zwrócona ku znajdującym się niżej w hierarchii i wysyła podtekst całkiem odmienny

- następstwem działania tego czynnika jest to, że im bardziej ktoś czuje się bezpieczny w strukturze organizacji, tym mniejsza jest różnica między dwiema twarzami i dwoma podtekstami

12. Teoria użytkowania i korzyści

Przedstawiciele: E.Katz; J.G.Blumler; D.McQuail; P.Palmgreen; M.Gurevitch

Teoria ta opiera się na założeniu, że to odbiorcy używają mediów masowych dla swoich celów zależnie od zainteresowań i potrzeb

Podstawowe założenia:

- audytorium jest aktywne

- użytkowanie mediów ma na ogół charakter celowy

- użytkowanie mediów konkuruje z innymi sposobami zaspokajania potrzeb

- wybór środków masowego przekazu zależy od inicjatywy audytorium

- konsumpcja środków masowego przekazu pozwala uzyskiwać rozliczne korzyści

- dla określenia tych korzyści nie wystarcza znajomość przekazu

- stopień zaspokojenia różnych potrzeb zależy od właściwości środka przekazu

- uzyskane korzyści mogą być skutkiem zawartości przekazów, samego kontaktu z przekazem i/lub sytuacji społecznej, w jakiej przekaz jest odbierany

Fazy rozwoju badań

I opisu - opis nastawienia różnych grup odbiorczych do wybranych rodzajów treści mediów masowych; media są zatem skuteczne o tyle o ile pozwalają im na to odbiorcy

II operacjonalizacji - mniej uwagi należy zwracać na to, co media robią z ludźmi, a więcej na to, co ludzie robią z mediami; pojawia się zainteresowanie typologiami

Typologia:

1. obserwacja środowiska (orientacja)

2. korelacja reakcji na otoczenie (współdziałanie)

3. transmisja dziedzictwa kulturowego (socjalizacja)

4. rozrywka (zabawa)

Typologia potrzeb J.Blumlera

1. obserwacja środowiska/ poznawcze uporządkowanie otoczenia

2. ciekawość/ potrzeba wiedzy o szczególnych wydarzeniach lub zjawiskach

3. urozmaicenie, rozrywka/ ucieczka

4. osobista tożsamość/ poczucie własnego znaczenia

III wyjaśnień - zaczęto myśleć o odbiorcach jako o aktywnych, świadomych swych potrzeb odbiorcach, w których rękach media stanowią jedynie instrument do realizacji tych potrzeb

IV konstruowania i weryfikacji teorii

Korzyści a konsumpcja przekazów masowych

- rozrywka

- zwyczaj

- wygoda

- społeczna użyteczność

- relaks/ ucieczka od problemów

- ucieczka od nudy

- zgłębianie rzeczywistości

- porada

13. Teoria agenda- setting

Przedstawiciele: Maxwell McCombs; Donald Show

Założenia:

- środki masowego przekazu wywierają istotny wpływ nie tyle na ludzkie opinie, ile na kierunki, tj. zakres i hierarchie, myślenia

- media tworzą hierarchiczną strukturę informacji przekazywanych publiczności

- w mediach, `gate-keeperzy', dokonują selekcji wiadomości

Etapy procesu agenda setting

1. autentyczne wydarzenia i sprawy a) zainteresowanie i wiedza odbiorców

2. selekcja; wybór newsów

3. rodzaj medium informacyjnego

4. typ historii

5. stopień emocjonalności/ emfazy

(jak często inf. jest przekazywana odbiorcom)

* tworzenie hierarchii ważności wydarzeń, która konstytuuje wiedzę społeczną*

(tutaj łączą się obie części modelu)

b) zachowanie społeczne

Pojęcia:

news agenda - kolejność newsów w konkretnych wydaniach programów informacyjnych

pseudowydarzenia - nie są to wydarzenia spontaniczne, ale wręcz zaplanowane; ich

twórcom chodzi o przyciągnięcie uwagi mediów masowych

14. Hipoteza spirali milczenia

Przedstawiciel: Elisabeth Noelle - Neumann

- media jako czynnik zmiany poglądów

- media mają decydujący wpływ na wyobrażenia ludzi o rzeczywistości

- media oddziałują na odbiorcę wszystkie razem łącznie

- gdy występuje różnica między stanowiskami większości opinii publicznej i władzy, wówczas wszystko zależy od władzy i jej charakteru (ma decydujące znaczenie)

Założenia:

- ludzie tworzą obrazy rozkładu opinii w swym społecznym otoczeniu oraz oceniają kierunek zmian tych opinii (kierują się przy tym wyczuciem, które poglądy są większościowe, a które nie)

- gotowość do publicznego przedstawienia swych poglądów zmienia się zgodnie z jednostkową oceną rozkładu opinii oraz kierunku jej zmian w otoczeniu społecznym (jest większa, jeśli jednostka wierzy, że jej własny pogląd jest coraz bardziej dominujący lub stanie się bardziej powszechny)

- ocena aktualnego rozkładu opinii oraz rozkład faktyczny są rozbieżne, ponieważ opinie, których siła jest przeceniana, są częściej głoszone publicznie

- istnieje pozytywna korelacja między opinią aktualną i przyszłą (opinia uznana za obecnie przeważającą ma większą szansę być uznana za dominującą w przyszłości)

- jeżeli istnieje różnica między oceną obecnego i przyszłego rozkładu opinii, to oczekiwanie przyszłej pozycji będzie determinowało stopień, w jakim jednostka jest gotowa przedstawiać własne poglądy

Mechanizm spirali milczenia:

Odczucie, że ma się za sobą poparcie opinii publicznej, sprzyja wypowiadaniu zgodnych z nią poglądów, podczas, gdy odczucie przeciwne sprzyja milczeniu. Swoje poglądy przestają, w obawie przed wyizolowaniem, wygłaszać ludzie, którzy czują, że są one mało popularne. Natomiast ci, którzy mają przeciwne odczucia, bardzo chętnie zabierają głos. W efekcie następuje spiralny proces wyciszania jednych, a wzmacniania innych opinii, co doprowadza do ustalenia jednej opinii publicznej jako obowiązującej

Pojęcia:

opinie żywione - opinie oparte na głębokim przekonaniu jednostki o słuszności swoich

poglądów

opinie społeczne - opinie wypowiadane w małych, półprywatnych gronach

opinia publiczna - opinia dominująca, tzn. wyrażana przez większość, jak i przez środowisko

opiniotwórcze

zjawisko dynamiki opinii- zawsze mamy do czynienia z procesem formowania się opinii

publicznej, a nie z jej formą stałą

konformizm społeczny - postępowanie jednostki polegające na ścisłym podporządkowaniu

się normom narzuconym przez grupę społeczną, do której dana

jednostka należy lub którą przyjmuje za grupę odniesienia;

spowodowany jest lękiem przed odrzuceniem społecznym

wzorzec zwierciadlanego postrzegania - kiedy ktoś uważa, że większość ludzi ma takie same

poglądy jak on; wiara w zgodność opinii innych z

własnymi przekonaniami

skala polaryzacji- określa stopień zróżnicowania w danym środowisku ocen, co do tego, które

poglądy są aktualnie dominujące

Kto?

Analiza nadawcy

Co?

Analiza treści

Jakim medium?

Do kogo?

Analiza audytorium

Z jakim skutkiem?

Analiza efektów