Anna Kopeć, gr. k2, IPOW

Ryszard Stankiewicz, Zielona Góra, „Inicjatywy ZNP na rzecz rozwiązywania prawnych i bytowych problemów nauczycieli w pierwszych latach Polski Ludowej.”

Inicjatywy ZNP prowadzące do rozwiązania problemów nauczycieli w latach powojennych dzieliły się na dwa kierunki działań: reprezentowanie interesów nauczycieli i przedstawianie jego potrzeb oraz organizowanie pomocy socjalno-bytowej członkom.

Działalność tą możemy podzielić na trzy okresy:

I - od wznowienia działalności ZNP do Zjazdu Bytomskiego,

II - między pierwszym a drugim zjazdem krajowym ZNP,

III - od Zjazdu Poznańskiego.

Okres pierwszy obejmował:

• Poczynania ZNP na rzecz poprawy płac nauczycielskich (wprowadzenie od stycznia 1945r. wojennego dodatku wyrównawczego, dodatku nauczycielskiego dn.1.V.1945r., utworzenie Komisji Poprawy Bytu Nauczycieli dn. 13.VIII.1945r., wprowadzenie dodatku stołówkowego dn. 1.VIII.1945r., w miesiąc później- wynagrodzenia za godziny nadliczbowe i czynności dodatkowe)

• Starania ZNP o poprawę sytuacji mieszkaniowej nauczycieli (wzbudzanie inicjatywy władz lokalnych np. przekazywanie mieszkań po niemieckich nauczycielach)

• Działalność ZNP na rzecz poprawy zaopatrzenia nauczycieli w artykuły pierwszej potrzeby (po wprowadzeniu systemu kartkowego wysunięto postulat o przekazanie spraw zaopatrzenia nauczycieli w ręce ZNP i Min. Oświaty zaowocował wprowadzeniem dn. 15.IX.1945r. systemu aprowizacji zamkniętej)

• Akcję nadzwyczajną ZNP na rzecz poprawy sytuacji bytowej nauczycieli (powołanie Komitetu Akcji Nadzwyczajnej, ani próby wywarcia nacisku na władze nie odegrały istotnej roli w poprawie bytu nauczycieli)

• Uchwały Zjazdu Bytomskiego sprawach prawnych i bytowych nauczycieli (uchwalona rezolucja zawierała liczne żądania: m.in. nowej ustawy uposażeniowej na poziomie płac w przemyśle, wprowadzenia dodatków specjalnych, bezpłatnych mieszkań, opieki lekarskiej i dentystycznej)

Okres drugi obejmował:

• Starania ZNP o zdobycie poparcia społecznego dla rozwiązania problemów prawnych i materialnych nauczycielstwa (powołanie dn. 6.XII.1945r. Komitetu Poprawy Bytu Szkoły i Nauczyciela, a dn. Następnego przedstawienie postulatów zjazdowych premierowi; zorganizowanie konferencji z udziałem przedstawicieli ministerstw w celu zapoznania ich z sytuacją nauczycieli; starania o poparcie w partiach politycznych; wszystko to skutkowało zwiększeniem budżetu Min. Oświaty, społecznym zainteresowaniem środowiskiem nauczycieli, wprowadzeniem dodatku nauczycielskiego)

• Próby rozwiązywania problemów materialnych nauczycieli emerytów (projekt ustawy emerytalnej nie wszedł w życie, w 1948r. podwyższono o 50% uposażenie zasadnicze emerytowanych pracowników naukowych)

• Szukanie przez nauczycieli dodatkowych źródeł poprawy swego bytu materialnego (przydzielanie szkołom i nauczycielom działek ziemi do 1 ha)

• Działania ZNP na rzecz poprawy zaopatrzenia nauczycieli w materiały pierwszej potrzeby (w wyniku prośby o zwiększenie przydziałów żywnościowych włączono nauczycieli do funduszu aprowizacyjnego uruchomionego od połowy kwietnia 1946r., współuczestniczenie organizacji ZPN w rozprowadzaniu artykułów przemysłowych pozakartkowych)

• Poczynania ZNP na rzecz poprawy sytuacji mieszkaniowej nauczycieli (projekt ustawy mieszkaniowej problemów obowiązkowym dostarczaniu przez gminy mieszkań dla nauczycieli nie wszedł problemów życie, problem ten próbowano rozwiązać lokalnie np. Oddział Stołeczny ZNP wyszukiwał wśród ruin domów nadających się do naprawy i wyremontowywał je oraz uzyskał pieniądze na nowe budownictwo mieszkaniowe dla nauczycieli)

• Przedstawienie problemów bytowych nauczycieli na forum Sejmu Ustawodawczego (na posiedzeniu sejmu w czerwcu 1947r. zaowocowało zapewnieniem opieki rządowej oraz przywróceniem 1.IX.1947r. wynagrodzeniem za godziny nadliczbowe i czynności dodatkowe; powołanie Podkomisji Skarbowo-Budżetowej dla Poprawy Bytu Nauczycieli i wysunięcie przez nią wniosku zaowocowało uchwaloną dn. 30.XII.1947r. rezolucją wzywającą Rząd do wygospodarowania niezbędnych rezerw finansowych w celu poprawy bytu nauczycieli)

Okres trzeci rozpoczyna Zjazd Poznański ZNP, który postulował wszystkim podwyżkę płac nauczycielskich. Skutkiem, czego była częściowa regulacja uposażeń z 1.IX.1948r. (podwyższenie płac zasadniczych oraz dodatków lokalnych, funkcyjnych i służbowych) oraz kolejna w grudniu 1948r. Ponadto dzięki korzystnemu ustawieniu płac 1.I.1949r. odstąpiono od pobierania opłat pieniężnych od komitetów rodzicielskich. Uniezależniono tym materialnie środowisko nauczycielskie od uczniowskiego.