Recykling (ang. recycling) - jedna z kompleksowych metod ochrony środowiska naturalnego. Jej celem jest ograniczenie zużycia surowców naturalnych oraz zmniejszenie ilości odpadów. To wielokrotne wykorzystywanie materiałów do wytwarzania nowych produktów. Zadania recyklingu to przede wszystkim zmniejszenie ilości odpadów, zmniejszenie ich szkodliwości dla środowiska oraz oszczędzanie zasobów naturalnych.
Zasadą działania recyklingu jest maksymalizacja wykorzystania tych samych materiałów w kolejnych dobrach materialnych i użytkowych, z uwzględnieniem minimalizacji nakładów na ich przetworzenie, przez co chronione są nie tylko te surowce naturalne, które służą do ich wytworzenia, ale również te, które służą do ich późniejszego przetworzenia.
Materiały, które nadają się do ponownego wykorzystania bywają opatrzone kodem recyklingu.
Odzysk to wszelkie działania, które nie stwarzają zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi lub środowiska, a które polegają na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części a także zmierzają do odzyskania z odpadów materiałów, substancji lub energii.
Recykling i organizacja odzysku to złożony system, obejmujący pełną organizację obiegu takich materiałów, które mogą być wielokrotnie przetwarzane.
System recyklingu obejmuje następujące elementy:
Właściwa polityka państwa sprzyjająca recyklingowi
Odpowiednie projektowanie dóbr:
możliwie najszersze wykorzystanie w nich materiałów zdatnych do recyklingu,
używanie jednorodnych materiałów, co upraszcza demontaż i segregację
łączenie różnych materiałów w taki sposób, aby ich późniejsze rozłączenie było jak najprostrze
używanie części składowych, które nadają się do ponownego użycia bez przetwarzania lub przy minimalnym uzdatnieniu
Rozwój technologii przetwarzania odpadów w celu wykorzystania jak największej ich części
System oznaczania odpadów produktów i części składowych produktów w celu ułatwienia segregacji.
Logistyka sortowania, gromadzenia i odbioru zużytych odpadów
Odpowiednie przygotowanie odpadów do przetwarzania oraz przetwarzanie i odzyskiwanie surowców
Warto zauważyć, iż recykling odbywa się dwutorowo. Z jednej strony jest to wymuszanie zasad recyklingu już u producentów dóbr, z drugiej zaś tworzenie odpowiednich zachowań u konsumentów, gdyż recykling odbywa się w dwóch obszarach: produkowania dóbr oraz późniejszego powstawania z nich odpadów.
Rozróżnia się trzy rodzaje recyklingu:
Ponowne zastosowanie - powtarzające się zastosowanie materiału lub produktu w tym samym celu (np bieżnikowanie opon, butelki na wymianę)
Dalsze zastosowanie - użycie odpadów do nowych zastosowań po odpowiedniej przeróbce fizycznej, chemicznej lub biologicznej (np granulacja zużytych tworzyw sztucznych i opon, gdzie granulat jest stosowany jako wypełniacz w materiałach budowlanych
Ponowne zużytkowanie - odzyskiwanie odpadów chemicznych ze śmieci i ponowne wprowadzenie ich do produkcji (np użycie wraków samochodowych w stalowniach)
Od niedawna istnieje jeszcze jedne podział recyklingu - ze względu na specyfikę technologi. Wyróżnia się trzy główne metody:
Materiałowy - (mechaniczny) Najbardziej preferowana forma recyklingu. Polega na ponownym przetwarzaniu odpadów w produkt o wartości użytkowej. Zazwyczaj jest to wyrób o innym przeznaczeniu niż pierwotny, co tworzy system kaskadowy, w którym każdy następny etap ma mniejsze wymagania stawiane produktom. Odpowiedni dobór kompozycji pozwala na przetwórstwo materiałów wtórnych z dużą wydajnością przy dobrej jakości wyrobów. Ta metoda jest technologicznie prosta o ile dotyczy tworzyw o identycznej strukturze chemicznej.
Surowcowy - (chemiczny) Polega na odzyskiwaniu surowców użytych do produkcji danego wyrobu. Surowce mogą być ponownie wykorzystane do wytworzenia pełnowartościowych tworzyw, a odpady powstałe w wyniku tej metody (petrochemiczne frakcje lekkie i ciężkie) mogą stanowić domieszkę do paliw i smarów. Podstawową zaletą tej metody jest możliwość przeróbki tworzyw bez uprzedniej ich segregacji.
Natomiast stosowanie skomplikowanych instalacji, wysokiej temperatury, cieśnienia, katalizatorów oraz ścisła kontrola parametrów powodują ograniczenia w upowszechnianiu tej grupy metod recyklingu
Recykling dzieli sie poszczególne etapy:
Sortowanie Polega na rozdzieleniu różnych rodzajów odpadów. Najkorzystniejsze jest, gdy sortowanie odbywa sie na etapie selektywnej zbióki odpadów. Dokonywane jest ono przez urzytkowników, a więc odbywa sie na etapie najbliższym powstawania odpadów. Odpady ze zbiórek są mniej zanieczyszczne i bardziej przydatne do obróbki.
Rozdrabnianie Odpady gromadzone w pojemnikach do zbiórki selektywnej są zazwyczaj w formie nieprzydatnej do bezpośredniego przetwórstwa. Rozdabnianie tworzyw sztucznych odbywa się w młynach wyposażonych w noże tnące oraz sita separujące odpady o wymaganej wielkości. Rozdrobnienie odpadów ułatwia ich transport.
Mycie Odpady ze szkła i tworzyw sztucznych zą z regóły zanieczyszczone i wymagają mycia. W tym celu stosuje się wanny myjące zawierające kąpiele wodne z detergentami. Po myciu konieczne jest odwirowanie i osuszenie odpadów.
Wytłaczanie Stanowi zasadniczy element linii technologicznej recyklingu mechanicznego. W tym etapie wytwarzany jest produkt końcowy, który moze być granulat lub, w przypadku szkła, wyrób finalny o formie użytkowej.
Pozostałe W linii recyklingu powinny znajdować się także elementy towarzyszące takie, jak transportery, cyklony oraz silosy, które spełniają funkcje magazynowe i homogenizujące odpady. Dodatkowo mogą występować specyficzne urządzenia pomocnicze: krystalizatory czy aglomeraty.
Przykładem wielokrotnego użytku może być:
Wykorzystywanie czystej strony zapisanych papierów do notowania zleceń telefonicznych czy przesyłania faxów.
Stosowanie butelek wielokrotnego użytku (jak Ecover) na domowe środki czyszczące i kosmetyki, szampony Body Shop oraz butelki na mleko i napoje ze szkła.
Zamiast jednorazowych baterii kupowanie takich, które nadają się do doładowania tzw. akumulatorki wraz z ładowarką - ich zastosowanie jest tańsze, w miarę możliwości stosowanie w domu zasilaczy odbiorników radiowych, magnetofonów czy walkmanów.
Wyrzucanie baterii do przeznaczonych do tego pojemników.
Wielokrotne używanie reklamówek plastikowych i toreb, jeśli na to pozwalają, lub zastąpienie ich ekologicznymi.
Korzystanie z gazet i magazynów razem z przyjaciółmi, w ten sposób ograniczamy ilość zużywanego papieru.
Nie zostawianie makulatury w miejskich śmietnikach
Używanie szarego papieru toaletowego w całości wyprodukowanego z makulatury, zamiast białego lub kolorowego i we wzorki wykonanego z normalnej celulozy czyli ze ściętych drzew.
Wynajem oraz pożyczanie sprzętu, którego używa się okazjonalnie, przykładem tego może być wiertarka, piła elektryczna.
Kupowanie napoi, jedzenia i środków chemicznych w opakowaniach, które można zwrócić lub ponownie napełnić. Unikanie jednorazowych butelek, puszek czy kartonów. W świetle nowej ustawy w każdym sklepie na półce obok produktów zapakowanych w opakowania jednorazowe musi znaleźć się produkt w opakowaniu zwrotnym.
Podarowanie organizacji dobroczynnej ubrań i butów w których już się nie chodzi, ze względu na swój zmienny gust, wrażliwość na modę lub po prostu wyrośnięcie z nich.
Ofiarowywanie lub sprzedaż nieprzydatnych zabawek.
Unikanie korzystania z naczyń jednorazowych.
Wielokrotnie używanie słoików, weków po różnego rodzaju przetworach w gospodarstwie domowym.
Segregacja śmieci.
KOMPOSTOWANIE
Odpady komunalne w większości składają się z materii organicznej. Mieszkania prywatne, biura, małe przedsiębiorstwa są producentami dużej ilości odpadów biodegradowalnych. Takie odpady są utylizowane metodami biologicznymi, pozwala to odzyskać część materii w postaci nawozu lub gazu. Metody biodegradacyjne są najbardziej naturalnymi ze wszystkich metod utylizacji.
Obserwuje się nadal rozwój kompostowania odpadów miejskich, które stają się skuteczną metodą ich unieszkodliwiania i wykorzystania. Buduje się zakłady kompostowe różnych systemów i wielkości. W rejonach wielkich miast, posiadających w sąsiedztwie rozwinięte rolnictwo i ogrodnictwo, powstają na ogół duże, zmechanizowane kompostownie, natomiast w mniejszych miastach najczęściej buduje się zakłady o małym przerobie, wyposażone w tańsze urządzenia. Na przykład w Niemczech w latach osiemdziesiątych pracowało ok. 70 zakładów kompostowych, we Włoszech w tym okresie działało ponad 20 zakładów kompostowych, a dalszych 16 budowano.
Kompostowanie odpadów, będące najstarszą metodą ich unieszkodliwiania, polega na rozkładzie, czyli mineralizacji związków organicznych. Sprawcami tego rozkładu są mikroorganizmy, przede wszystkim bakterie, promieniowce i grzyby. Głównymi procesami biochemicznymi są mineralizacja i humifikacja. Mineralizacja polega na całkowitym utlenieniu substancji organicznej do dwutlenku węgla, wody, azotanów, siarczanów, fosforanów i innych składników. Ze względu na to, że są to reakcje egzotermiczne, temperatura odpadów w pryzmach się podnosi. Proces humifikacji polega na powstawaniu z prostych składników substancji wielocząstkowej, stanowiącej związki humusowe. Podczas tych procesów następuje uwolnienie takich pierwiastków, jak fosfor, azot i potas. Dla właściwego przebiegu tych procesów, a przede wszystkim ich przyspieszania, niezbędne jest zapewnienie czynników umożliwiających mikroorganizmom optymalne warunki dożycia, co jest zadaniem wszystkich metod kompostowania. Do tych czynników zalicza się: odpowiedni skład masy kompostowej, w której minimalna ilość substancji organicznej musi być większa niż 30%, odpowiednią temperaturę, dostateczne rozdrobnienie i pH, napowietrzenie, wilgotność, a także brak związków toksycznych.
Proces kompostowania przyspiesza biologiczne zaszczepienie odpadów. Procesy te mogą być prowadzone w warunkach naturalnych lub sztucznych. Niezbędne jest utrzymanie równowagi między dopływem tlenu i wilgotności, przy zapewnieniu dobrego natlenienia.