,,Metody aktywne w procesie wychowawczo-dydaktycznym

przedszkola-pedagogika zabawy”.

,, Jeśli chcecie, aby przedszkole było obrazem życia,

musicie z niego raz na zawsze usunąć przepytywanie, jako metodę pracy''.

/ C. Freinet/

W pedagogice minionego okresu przekazywano dzieciom zbyt wiele sądów, prawd uznawanych za oczywiste, nie wymagające dowodów. Nie dawano dzieciom szansy na samodzielne poszukiwania.

Obecnie w teorii i praktyce wychowania przedszkolnego przeważa nowy sposób myślenia o kształcie edukacji dzieci, w którym odchodzi się od doktryny edukacji adaptacyjnej na rzecz edukacji służącej rozwojowi dziecka-podmiotu uczestniczącego w procesie edukacji. Taki sposób edukacji i wychowania zmierza do ograniczenia lub wyeliminowania tradycyjnych metod pracy, w których stroną aktywną jest nauczyciel, zaś dziecko stroną odbierającą, bierną.

Nowatorskie metody pracy mają umożliwiać dziecku: kreowanie siebie, rozwijanie własnej aktywności, samodzielność w poznawaniu, eksperymentowaniu, doświadczaniu, działaniu.

Rolą nauczyciela jest udzielanie pomocy dziecku w procesie poznawania rzeczywistości w myśl zasady sformułowanej przez M. Montessori ,, pomóż mi samemu to zrobić”. Chcąc wspomagać dziecko nauczyciel musi uznać jego prawo do poszukiwań i samodzielnej aktywności. Pomoc taka jest możliwa tylko wtedy, gdy nauczyciel podejmie trud związany ze zmianą w sposobie własnego myślenia

i działania w pracy z dziećmi. Stanie się otwarty i twórczy. Wymaga tego od nauczyciela nowe spojrzenie na wychowanie, edukację i kształcenie dzieci, skierowane ku nowym aktywnym metodom pracy z dziećmi.

Jedną z nich jest pedagogika zabawy- metodyka pracy z grupą, która dotarła do nas

z Austrii w drugiej połowie lat 80-tych. Stosowane w niej metody angażują emocjonalnie uczestników, pobudzają do twórczego działania, inspirują do maksymalnego wykorzystania swoich możliwości, a jednocześnie są źródłem radości i satysfakcji.

Pedagogika zabawy uczy, jak w praktycznych , codziennych działaniach realizować wytyczne wypływające z ducha psychologii humanistycznej. Nastawiona jest na pomoc nauczycielowi.

,, Główne cele pedagogiki zabawy to: wszechstronny rozwój jednostki funkcjonującej w ramach określonej grupy, a także pomoc w odkrywaniu jej najlepszych cech”*.

Cele te są realizowane w oparciu o metody zabawowe, które są dla dziecka

przyjemne w odbiorze i stanowią niezbędny element jego rozwoju.

Małe dziecko najlepiej poznaje otaczającą rzeczywistość poprzez zabawę. Za pomocą prostych przedmiotów codziennego użytku może przenieść się w świat fantazji. Im bardziej rozwiniętą fantazję ma dziecko, tym mniej środków wykorzystuje

w zabawie.

Wśród zabaw stosowanych w pedagogice zabawy można wyodrębnić kilka grup:

• zabawy integracyjne służące poznaniu się np. ,, Imię do imienia”/ rzucamy do kogoś piłeczką mówiąc swoje imię i imię kogoś do kogo rzucamy/, ,, Puste miejsce” / dzieci siedzą w kole blisko siebie. Pomiędzy nauczycielem i jednym z dzieci jest przerwa. Umawiamy się z dziećmi, że w to miejsce będziemy zapraszać kolegów mówiąc do nich po imieniu. Zapraszać będziemy słowami ,,Miejsce po mojej np. prawej stronie jest puste, zapraszam do siebie...”/ oraz tańce integracyjne oparte na motywach ludowych różnych krajów,

• zabawy aktywizujące i rozluźniające np. , Zwierzęta w Krainie Fantazji” /układanie zagadek o zwierzętach z użyciem kanonu: ,, Jestem...mam...lubię..”, ,,Kostka”/ dowolne tańce przy muzyce, na przerwę rzucamy kostką, w zależności od liczby oczek dzieci wykonują wcześniej ustalone polecenia np. lustro- ruchy jednej osoby naśladuje druga /,

• zabawy nastawione na poznanie odczuć, samopoczucia dzieci np. ,, Mapa pogody” / dziecko za pomocą rysunku, symbolu: chmura, słońce, deszcz, piorun przedstawia swoje samopoczucie lub określa je za pomocą słów /,

• zabawy pozwalające na uzyskanie informacji zwrotnej np.,, Proporczyki”/do zabawy potrzebne są trójkątne kolorowe karteczki. Każde dziecko rysuje swój proporczyk z zaznaczeniem własnego charakterystycznego motywu np. znaku zodiaku, wykonane proporczyki zawieszamy przed grupa uczestników zabawy,

• zabawy zbliżone do zabaw dydaktycznych np.,, Przekształcenia- modyfikacje”/ przekształcanie figur geometrycznych tak, aby powstały z nich różne przedmioty/, ,, Znajdź podobne przedmioty”/ wyszukiwanie podobieństw między dwoma przedmiotami , obrazkami dwóch zwierząt itp./,

• zabawy wyrabiające poczucie własnej wartości np. ,, Jestem niepowtarzalny” /dzieci siedzą w kręgu , kolejno odpowiadają co według nich oznacza bycie niepowtarzalnym, wyjątkowym. Dziecko powinno wymienić cechy, które wyróżniają je spośród siebie np.,, mam długie włosy”, mam zielone oczy” itp./

• zabawy kształtujące postawy twórcze poprzez działania plastyczne i ruchowe np. ,, Karuzela plastycznych pomysłów: portret, wykonanie czapki z papieru, drzewko szczęścia”/ wyżej wymienione pomysły są kolejno

,,Jak uczyć, żeby nie zanudzić” U. Żyżyńska w ,, Edukacja w przedszkolu”.

wykonywane przez dzieci, po czym następuje zmiana i przejście do następnej pracy już rozpoczętej przez poprzednią grupę,

,, Ekspresja ruchowa”/ dzieci siadają na krześle w określony przez

nauczyciela sposób np. człowiek zmęczony, ludzie oglądający mecz, każdy

wg. własnego pomysłu /,

• zabawy polegające na odgrywaniu ról np. ,, Cyrk”,

• zabawy ułatwiające samoocenę np. ,, Moje sukcesy” / na podłodze rozkładamy trzy arkusze papieru. Na pierwszym dzieci rysują dom- sukcesy domowe, na drugim przedszkole- sukcesy odnoszone w przedszkolu, na trzecim sylwetki dzieci i ludzi dorosłych- sukcesy odnoszone w kontaktach z kolegami i ludźmi dorosłymi /.

Aby metody zabawowe stosowane w pedagogice zabawy przynosiły jak najlepsze efekty w pracy z dziećmi, należy przestrzegać następujących zasad:

• dobrowolności uczestnictwa,

• wykorzystywania zabaw do pobudzania twórczej aktywności dziecka. Na uwagę zasługuje tu zmiana postawy nauczyciela z pedagoga na przyjaciela dziecka, który pomaga mu odnaleźć własną drogę do zrozumienia zjawisk i zdarzeń,

• dokładnego określania norm czasowo-przestrzennych. Należy pamiętać, że dobra zabawa angażuje emocjonalnie dzieci, a równocześnie je wyczerpuje.

W związku z tym ilość bodźców pobudzających musi być proporcjonalna do

możliwości percepcyjnych dzieci,

• umiejętnego zawierania umów z dziećmi dotyczących reguł postępowania w grupie w czasie realizacji określonego zadania, aby zasady: wolności spontaniczności, twórczego działania mogły odnieść pozytywny skutek wychowawczy.

Zastosowanie pedagogiki zabawy w przedszkolu pozwala na:

• kształtowanie w dziecku odpowiedzialności za siebie i grupę,

• przestrzeganie zasad w relacjach dziecko- nauczyciel, dziecko-inne dzieci,

• poznanie i utrwalenie imion kiedy nauczyciel obejmuje grupę,

• kształtowanie odpowiednich nawyków poprzez wspólne sprzątanie po skończonej zabawie,

• budzenie szacunku dla autora i dla stworzonego dzieła poprzez tworzenie warunków do twórczej działalności dziecka,

• lepszą współpracę z rodzicami poprzez organizowanie uroczystości, w których rodzice angażują się razem z dziećmi we wspólna zabawę sprzyjającą integracji dzieci, rodziców i nauczycieli / zabawa z chustą integracyjną, tańce przy muzyce/.

Stosowanie przez nauczycieli w pracy z dziećmi metod pedagogiki zabawy pozwoli dzieciom łączyć naukę z przyjemnością.

Głównym celem podjęcia przeze mnie niniejszego tematu było zachęcenie wszystkich nauczycieli do odkrywania nowych możliwości pracy z dziećmi, nowego spojrzenia na dziecko.

Osobiście kilkakrotnie miałam możliwość uczestniczyć w warsztatach z pedagogiki zabawy i proszę mi wierzyć, że warto bliżej zainteresować się metodami stosowanymi w pedagogice zabawy i realizować je w pracy wychowawczo-dydaktycznej z dziećmi przedszkolnymi ze względu na efekty.

Przecież każda nauczycielka przedszkola pragnie widzieć w swojej grupie dzieci radosne, aktywne i twórcze. Aktywność to jedna z potrzeb psychofizycznych dziecka, która ujawnia się przy spełnieniu odpowiednich warunków.

Zadaniem nauczyciela jest stworzyć te warunki małemu człowiekowi, a jego aktywność ukierunkować tak, aby stanowiła ona potencjał twórczy, a nie była źródłem konfliktów wychowawczych.

Literatura:

,, Zabawa edukacja” Danuta Waloszek ODN Zielona Góra

,,Jak uczyć, żeby nie zanudzić” 1992Urszula Żyżyńska w ,, Edukacja w przedszkolu”

,,Pedagogika zabawy,czyli radość współdziałania”w ,,Wychowanie w przedszkolu”10/ 1995

,, Elementarz twórczego życia” K. J. Szmidt, Wydawnictwo INTRA, Warszawa 1994

2

---