Psychologia rozwojowa i osobowości

Wykład 1 i 2

14 marzec 2008

Rozwój psychiczny - to przeobrażanie prostych form psychicznych, z którymi przychodzimy na świat w formy bardzie złożone

Rozwój psychiczny pozwala na:

• precyzyjne odzwierciedlenie rzeczywistości (czyli rozumienie)

• lepszą orientację w otoczeniu

• aktywne uczestnictwo w świecie

Przez całe życie w rozwoju psychicznym zachodzą zmiany ilościowe i jakościowe

Czynniki kształtujące rozwój psychiczny:

• zadatki wrodzone

• oddziaływanie środowiska

• aktywność własna

• wychowanie (zamierzone)

Rozwój psychiczny trwa:

• w różnym tempie

• w różnym rytmie

• na różnych poziomach

Kryteria określające etapy rozwoju psychicznego człowieka (3):

1. sposób i poziom orientacji w otoczeniu

2. główny rodzaj działalności (podstawowa działalność)

3. charakterystyczne metody i formy wychowawcze

OKRESY ROZWOJU PSYCHICZNEGO

1. Okres niemowlęcy

• od urodzenia do ukończenia 1 roku życia

• na psychikę duży wpływa ma strona fizyczna

• filary rozwoju psychicznego w okresie niemowlęcym:

1. przyswajanie się do nowego środowiska (działanie układu nerwowego)

2. bardzo szybki rozwój motoryczny

3. opanowanie sztuki chodzenia

• mają zanikać odruchy bezwarunkowe w odpowiednich okresach rozwoju niemowlęcego

• pojawiają się pierwsze wrażenia zmysłowe

• kształtują się stereotypy motoryczne

2. Okres poniemowlęcy

• od 1 do 3 roku życia

• filary rozwoju psychicznego w okresie poniemowlęcym:

1. pojawia się zabawa manipulacyjna

2. włącza się naśladowanie dorosłych

3. dziecko uczy się społecznej funkcji przedmiotu

4. pierwsze przejawy myślenia konkretnego

• bardzo usprawnia się motoryka

• opanowanie funkcji chodzenia

• opanowanie funkcji mowy

• nawiązywanie kontaktu z otoczeniem

• poznawanie podstawowych właściwości przedmiotów

• kształtują się wyobrażenia, nawyki i reakcje emocjonalne

• pierwsze zabawy indywidualne

• wykonywanie indywidualnych czynności

• pojawiają się przejawy oporu (dziecko mówi „nie”) i destrukcyjnych zachowań (tupanie nogami, wybuchy złości)

3. Okres przedszkolny

• od 3 do 7 roku życia

• filary rozwoju psychicznego w okresie przedszkolnym:

1. zaczyna się zabawa twórcza (na określony temat z podziałem na role)

2. pojawia się ochota badania przyczyn zjawisk

3. kontakty z rówieśnikami (obrażanie się dzieci, rozróżnianie płci)

• bardzo szybki rozwój układu nerwowego, co objawia się dużą zmiennością i pobudliwością nerwową

• szybkie męczenie się i nużenie np. dzieci w szkole w pełni mogą skupić uwagę przez 10 minut

• dzieci często mają płytki sen, łatwo się budzą

• bardzo duży rozwój wyższych czynności nerwowych tzn. wzrasta sprawność naszego mózgu do procesu hamowania i przyspieszania - wzrasta aktywność nerwowa

• kształtują się ruchy dowolne czyli precyzja

• dziecko w tym wieku powinno odróżniać wszystkie barwy, odróżniać perspektywę i rozpoznawać/nazywać rodzaj tworzywa np. plastikowa butelka, szklany wazon, drewniane krzesło

• poprawia się koordynacja wzrokowo-ruchowa

• rozwija się myślenie przyczynowo-skutkowe

• następuje doskonalenie pamięci

• kształtowanie się uczuć: nazywanie ich i okazywanie

• rozwija się wyobraźnia twórcza

• kształtują się nawyki do pracy

• pod koniec tego okresu rozwojowego pojawia się poczucie autonomii - poczucie własnego „ja”

4. Okres szkolny

• od 7 do 12-13 roku życia

• filary rozwoju psychicznego w okresie szkolnym:

1. pojawia się nauka

2. pojawiają się zainteresowania abstrakcyjne

3. ochota/przyjemność w pokonywaniu trudności

• następuje pewna równowaga nerwowa

• jest to jedyny okres w życiu kiedy dominuje rozwój psychiki

• rozwija się sprawność i ruchliwość fizyczna

• to prawie ostatni okres doskonalenia pamięci

• rozwój spostrzegawczości

• doskonalenie obserwacji

• doskonalenie mowy

• pierwsze przejawy myślenia logicznego

• wzbogacenie wiedzy

• sprawność wzroku i słuchu

• pojawiają się pierwsze uczucia społeczne

• wzrost samodyscypliny wewnętrznej

5. Okres dorastania

• od 12-13 do 17-18 roku życia

• filary rozwoju psychicznego w okresie dorastania:

1. dojrzewanie społeczne

• dojrzewanie biologiczne

• główny wpływ na psychikę ma strona fizyczna

• tzw. okres przekory

• poważne negowanie świata dorosłych i dostrzeganie niedoskonałości rodziców

• dostrzega się własne wady

• zainteresowanie rozwojem własnego życia uczuciowego - pierwsze miłości, fascynacje, rozczarowania

• duże zainteresowanie wiedzą teoretyczną

6. Okres młodzieńczy

• od 17-18 do 24-25 roku życia

• filary rozwoju psychicznego w okresie młodzieńczym:

1. nauka

2. wrastanie w świat dorosłych

• człowiek psychicznie czuje swoją dojrzałość fizyczną

• ulega stabilizacji światopogląd

• utrwalają się zainteresowania

• jest to pierwszy okres, w którym człowiek sobie uświadamia, że jego dalsze życie zależne jest od innych ludzi, od czynników zewnętrznych i różnie może się ułożyć

7. Okres dorosłości

4 fazy rozwoju psychicznego:

1. Faza stabilizacji planu życia
   stabilizacja życia, konkretyzacja zainteresowań i dążeń

2. Faza wzrostu ekspansji życiowej
   „najważniejsze rzeczy mam przed sobą” „punkt kulminacyjny jest przede mną”

3. Faza obniżenia ekspansji życiowej
   rozpoczęcie myślenia przeszłościowego, wszystko co najlepsze jest już za nami, zaczyna się podsumowywanie życia

4. Faza starości
   zaczyna się, gdy jesteśmy wyłączeni z głównego nurtu naszej działalności np. pracy zawodowej (emerytura), pogarszanie się stanu fizycznego, bilansowanie życia (to było białe a to czarne-bez szarości), konflikty między starymi rodzicami a dorosłymi dziećmi, skłonność do refleksyjności, pomysły, które nie pasują do życia dorosłych dzieci.

4 cechy dojrzałości człowieka dorosłego:

1. Stabilizacja myślowo-działaniowa
   możemy przewidzieć, jak się zachowamy w danej sytuacji; inni też przewidują jak się możemy w danej sytuacji zachować co nie zawsze jest miłe

2. Realne planowanie życia
   człowiek opiera się na faktach, na konkretach; potrafimy dokładnie określić swoje uzdolnienia i możliwości

3. Zahartowanie i wytrwałość
   umiemy wyciągać wnioski ze swoich błędów i porażek (i z cudzych też), potrafimy przewidywać trudności, przeszkody i niedogodności, bogactwo psychiczne

4. Świadoma odpowiedzialność za własne działanie
   tzw. wyrzuty sumienia; sami planujemy swoje życie